Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

 
 
Апрел ойида деярли барча дарахтлар барг чиқаради. Эман ва шумтол 
сингари дарахтлар ҳамма дарахтлардан кейин кўкаради. 
Ёғочли дарахтларгуллай бошлайди, ёнғоқ, эман, тол сингари дарахтлар 
гултўда чиқара бошлайдилар, заранг дарахтининг гуллари кул ранг ва кўк-
сариқ тусда бўлади, шумтол дарахтида эса майда гул косалари ичида 
ўтиради, акатсияда — чўп шаклидаги оқ, хушбўй гуллар очилади, гледичия 
дарахтида, кўримсиз, майда сариқ гулчалар пайдо бўлади. 

---

Апрел ойида настарин, жасмин, булдонеж сингари бута ўсимликлари 
гуллайди. 
Дарахтларнинг уйғониши об-ҳавонинг исишига боғииқ болади. 
Маннинг охири ва апрел ойининг биринчи ярмида данакли 
ўсимликлардан биринчи бўлиб: шафтоли, олча, тоғолча, олхўри гуллайди. 
Кейинчалик апрел ойининг ярмида мевасининг ичида уруғи бўлган 
дарахтлардан: олма, нок, беҳи гуллайди. 
Баҳорда ҳарорат бир мcъё|хла кўтарилганда данакли дарахтлар билан 
уруғ дарахтларнинг гуллаши деярли олдинрна-кетин, айрим ҳолларда эса, 
бир вақтнинг олзида гуллайди. 
Ўрик, шафтоли сингари дарахтлар аввал гуллаб, кейин барг чиқаради. 
Олча, тоғолча, олма, нок, олхўри, бчи сингари дарахтлар эса аwал барг 
чиқариб, 
кейин 
гуллайди. 
Об-ҳаво 
шароитининг 
қулай 
келиши 
дарахтларнинг кўплаб гуллашига имкон беради ва ҳосилдор-ликни оширади. 
Болалар билан гулларнинг ҳар турли ранги ва тузилиши билан 
таништириш мақсадида мевали боққа экскурсиялар ўтказилади. Болалар 
ўрик, шафтоли, олча дарахтларининг гулларини ҳажмига, баргларининг 
рангига қараб тезда ажрата олиб, эсларида сақлаб қолиш имкониятига эга 
бўладилар. 
Ана шу вақтда саҳроларда лолақизғалдоқ ва лолалар чамандcк очилади. 
Апрел ойининг охирида ва кўпинча май ойининг бошларида жийда 
дарахти кумушсимон барглар билан қопланади. У кучли хушбўй ҳид 
таратувчи сариқ гуллар чиқаради. 
Май ойида булдонеж, узум. жийда гуллайди, олча, гилос, қу-лупнай 
пишади. Сув ҳавзаларида майда сув ўсимликларининг кўпайиши давом этади 
ва сув яшил ёки сариқ тусга киради. 
Қиишлар ва ҳашаротлар ҳаётидаги ўзгаришлар. Март ойида қушЖар 
учиб кcла бошлайди. Қушларда кўпайиш даври бошланиши сабабли уларда 
уяларига қайтиб кcииш зарурати туғилади. Агар қушларда кўпайиш 
иккинcлии йилда бўлмай, учинчи йитда содир бўлса (масалан: каккуга 
ўхшаш) у вақтда улар иккинчи йили ҳам ўша ерда қишлаб қоладилар. 
Қушлар, одатда озиқ-овқат пайдо бўИиши билан, ҳашаротхўр қушлар 
эса кейинроқ учиб кcладилар. Уларнинг учиб келиши ҳашаротларнинг 
кўпайиши даврига тўглри келади. Сувда сузувчи И қушлар сув ҳавзаларида 
ҳаёт қайнаганда учиб келадилар. Март ойида биз болалар билан биргаликда 
турналар, ғозлар ва ўрдак-1 ламинг тўда-тўда бўлиб учиб келаётганлигини 
кузатамиз. 
Февралниииг охири, мартнинг бошларида жиблажибонлар учиб 
келадилар. Улар баҳорнинг даракчиларидан ҳисобианадилар. 
Қалдирғочлар, жарқалдирғочлар, попишак, чуғурчуқлар учиб келиб, 
бўғотларга, дарахт кавакларига уя қурадилар. 
Чуғурчуқлар қурилган тайёр уяларга зўр иштиёқ билан жойлашадилар. 
Шунинг учун боғча ҳовлисида болалар билан биргаликда эрта баҳорда 
дарахтларга донхўрак ва инлар осиб қўйиш керак. 
Қушлар қўша-қўша бўлиб урчий бошлайдилар. Баъзи бир қушиар бутун 

---

бир умрга жуфтлашадилар. Агар улар қишда баъзан ажралишса, баҳорда яна 
ўша эски инларида учрашадилар. Қарғалар эса ўз жуфтларидан ҳатто қиш 
фастида ҳам ажралмайдилар. Зағчалар ўз жуфтлари билан ҳар йили 
ўзларининг эски инларига жойлашадилар. 
Қушлар эски инларига қайтиб келганларидан кcйин, уни «тузатадилар». 
Улар тумшуқларида пат ва хашакларни тишлаб инларига олиб келадилар. 
Баъзан улар дарахт шохларида шовқин-сурон қилиб шох талашадилар. Бу 
вақтда қушламинг сайрашлари, ҳуштаклари ва қийқиришлари, ажойиб 
парвозлари кишини ўзига жалб қиЖади. 
Ин қуриш вақтида ота қушлар патларининг тўкилиши жуда яққол кўзга 
ташланади. Она қушларники у қадар яққол кўз-га ташланмайди. Болалар 
билан экскурсияга чиққанда уларнинг эътиборини бу нарсага қаратиш зарур. 
Март ойида ғурракламинг ғуруллаши янада кўпроқ эшитила бошлайди. 
Читтакларнинг овози яна ҳам ўткирроқ, саВаларнинг овози эса аҳён-
аҳёндагина эшитилади. 
Зағча, қарға сингари кўчиб юрувчи қушлар эса аста-секин учиб кета 
бошлайдилар. 
Март ойида кыпгина ҳашоратлар (ялтироқ қурт (9 – расм), қарсилдоқ 
қыҳғз ва бошқа қынғиз ва бошқалар) пайдо былади. Улар ысимликларнинг 
асосий илдизларини кемириб, уларга катта зарар етказадилар. Бунинг 
натижасида кыпгина ысимликлар нобуд былади. Айниқса бу каби 
ҳашоратлар тут дараҳтларининг илдизларига зарар етказадилар.