Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Самарқанд иқтисодиѐт ва сервис институти

16-мавзу. Инвестиция рисклари ва уларни пасайтириш йўллари 
Режа 
1. ―Инвестиция рисклари‖ тушунчаси, мазмун-моҳияти ва хусусиятлари. 
Инвестиция фаолияти билан боғлиқ рисклар ва уларнинг таснифланиши.
2. Инвестиция рискларини аниқлаш усуллари. Инвестиция лойиҳаларида 
рискларни баҳолашнинг математик усуллари.
3. Рискларни бошқариш ва риск даражасини пасайтириш йўллари. 
Таянч сўз ва иборалар 
Риск, инвестиция рисклари, лойиҳа риски, кредит риски, 
хеджерлаш, рискларни бошқариш. 
 
1. 
―Инвестиция 
рисклари‖ 
тушунчаси, 
мазмун-моҳияти 
ва 
хусусиятлари. Инвестиция фаолияти билан боғлиқ рисклар ва уларнинг 
таснифланиши.
 
Ўзбекистон иқтисодиѐтига инвестицияларни муваффақиятли жалб этиш 
маълум даражада уч гуруҳ омилларга боғлиқ бўлади. 
Биринчидан, инвестиция қувватининг мавжудлигига. Уни табиий, меҳнат 
захиралари, шунингдек, ишлаб чиқариш, истеъмол, молиявий, инновация, 
институционал ва инфратузилмавий қувватлар ташкил қилади. 
Иккинчидан, мамлакатдаги мавжуд инвестиция шароитлари муҳим 
аҳамиятга эгадир. Буларга: умумиқтисодий, бозор, меъѐрий-ҳуқуқий, ахборот 
билан таъминланиш, экологик, ижтимоий, маданий ва ижтимоий-маданий 
шароитлар киради. 
Учинчидан, инвестиция таваккалчилиги омилларидир. Улар хорижий 
инвесторларнинг инвестиция қуввати ва инвестиция шароитларининг қулай 
афзалликларидан фойдаланиш бўйича вазифаларига қарама-қарши туради. 
Барча гуруҳлар бир-бири билан чамбарчас боғлиқ бўлади. Мисол учун, 
етарли даражада жалб қилувчи бўлмаган инвестиция шароитлари, ҳатто, юқори 
қувватли инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш имкониятларини ҳам 
пасайтириб юборади. 
Ўтиш иқтисодида бўлган, ички ва ташқи инвестицияларни жалб қилиш 
бўйича шароитларни шакллантираѐтган давлатлар учун инвестиция риски 
рискнинг муҳим турларидан биридир. Шунинг учун ҳам рискни, унинг 
манбаларини ва унинг олдини олиш усулларини аниқлаш ривожланаѐтган 
мамлакатлар учун ҳаѐтий вазифа бўлиб ҳисобланади. 
Инвестицион лойиҳалар келажакка тегишли бўлганлиги сабабли, уларни 
амалга ошириш натижаларини аниқ тахмин қилиш муаммодир. Бундай 
лойиҳалар кутилиши мумкин бўлган рисклар ва ноаниқликларни ҳисобга олган 
ҳолда бажарилиши керак. Инвестицион қарор бир қатор кутилиши мумкин 
бўлган оқибатларга эга бўлган ҳолларда, қарор рискли ѐки ноаниқликларга эга 
деб аталади. 

---

235 
Рискни маълум бир қарорни қабул қилиш натижасида заҳираларни 
йўқотиш имконияти, даромадларни ололмаслик ѐки қўшимча харажатлар 
зарурати сифатида белгилаш мумкин. 
Риск - бу башорат қилинаѐтган лойиҳани амалга оширишда ҳақиқий 
шароитлардан озгина чекинилганда даромадларни ололмаслик ѐки зарарларнинг 
пайдо бўлиб қолиш эҳтимолидир.