Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси


(2.09)  Системада Т ва П қийматини қўйиб (2.08)


Download 1.24 Mb.
Pdf ko'rish
bet36/108
Sana12.10.2023
Hajmi1.24 Mb.
#1699718
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   108
Bog'liq
137 ilmij tadqiqot asoslari

(2.09) 
Системада Т ва П қийматини қўйиб (2.08) қўйидаги дифференциал 
тенглама системасига эга бўламиз* 
(
)
i
S
j
j
ij
j
ij
Q
q
c
q
a
=
+

=1
(i=1, 2, …, S)
(2,10) 
бунда a
ij 
=
a
ji
 — инерциявий коэффициент; 
c
ij
=c
ji 
— қаттиқликнинг умумлашган коэффициенти (параметрлар). 
Дифференциал тенгламалар системасидан фойдаланиб (2.08), эркинлик 
даражаси сўнгги миқдорли привод математик моделини белгилаш мумкин. 
Ҳисоб - китоб тархини ишлаб чиқиш ва уни бир жинсли дифференциал 
тенглама системаси билан тавсифлаш -техникавий объект динамик системасини 
тадқиқ этиш ва таҳлил қилишнинг биринчи босқичи. Иккинчи босқич олинган 
математик моделни ҳисоблаш машинасидан фойдаланиб ечишдан иборатдир. 
Электрон рақамли ҳисоблаш машиналари (ЭРҲМ)да тузилган 
программага мувофиқ дискрет тур информацияни тадрижий суратда ишлаб 
чиқиш амалга оширилади. Ҳисоблаш натижалари, шунингдек, рақамлар 
дискрет тадрижийлиги кўринишида намоён бўлади. ЭРҲМдан фарқли ўлароқ 
айни ҳисоблаш машиналари (қурилмалари)да ишлаб чиқилаётган информация 
вақт бўйича тинимсиз ўзгаради, бу тадқиқ этилаётган жараённи вақтнинг 
узлуксиз функцияси сифатида тасаввур этиш имконини беради. Бундан 
ташқари айний ҳисоблаш қурилмасидан механик ва титратувчи системаларни 
тадқиқ қилишда фойдаланиш мумкин, булар шу қурилмалардаги жараёнлар 


46
каби турдош (ўхшаш) математик моделлар билан тавсифланади. 
Айний ҳисоблаш қурилмалари икки турга бўлинади. Биринчи тур 
қурилма механик титраш системаларини моделлаштириш унсурлар бўйича 
амалга оширилади. Тадқиқ этилаётган система ҳар бир унсурига бошқача 
физик табиатли қурилма унсури (масалан, электрик) мувофиқ келади, 
лекин у айний математик нисбатда тавсифланади. Хусусан, электрик 
моделаштириш маълум даражада тарқалади, бунда механик титратиш билан 
алмаштирилади, ундаги титраш механик титрашдаги сингари айний 
дифференциал тенгламаларда ифодаланди. 
Иккинчи тур айний ҳисоблаштириш қурилмаларида биринчи тур 
қурилмалардаги каби тадқиқ этилаётган системанинг ўзи эмас, балки унинг 
ҳаракатини ифодаловчи дифференциал тенгламалар моделлаштирилади. 
Бундай тур қурилмалар айний ҳисоблаш машиналари (АҲМ) деб аталади. 
Биринчи тур айний ҳисоблаш машиналари ёрдамида механик-динамик 
системалар айнийлари – электрик моделлар қуриш учун механик 
занжирлар тушунчасини киритиш, электрик ва механик системалар барча 
унсурларига икки қутбли сифатида қараш қулай [14]. 
Айний ҳисоблаш иккинчи тур қурилмаларида, яъни АҲМларда 
механик-динамик системаларни системаларни моделлаштириш муайян 
йиғмаларни танлаш ва системани ташкил этувчи функционал блокларнинг 
ўзаро боғлиқлигидан иборатдир, улардаги жараён тадқиқ этилаётган система 
айни шундай математик моделда ифодаланади. Мазкур ҳолда, юқоридаги 
таъкидланганидек динамик системанинг ўзи эмас, балки шу системани 
ифодаловчи математик модел моделлаштирилади. Муайян функционал 
блоклар туташуви турли тархлари математик моделларнинг анча мураккаб, 
хусусан нолинияли динамик системалар айнийи (аналоги)ни тузишга имкон 
беради. 
АҲМда айний-тарх тузиш умумий қоидасини титрашлар оддий 
тенгламасини интеграллаш мисолида кўриб ўтамиз 

Download 1.24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   108




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling