Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

x
1
, x
2
, …, x
k 
–
 
факторлар дейилади, чиқиш параметрлари y
1
, y
2
, …, y
m 
—
оптималлаштириш параметри (мезони) дейилади. 
Факторлар миқдорий ва сифатли бўлиши мумкин. Биринчисига кириш 
параметрлари тааллуқли бўлиб, уларни миқдорий баҳолаш — ўлчаш, тортиш ва ҳ. 
к. мумкин. Сифат факторлари, миқдорийлардан фарқли ўлароқ, уларга рақамли шкала 
мос келмайди. Бироқ, улар учун ҳам шартли тартибли шкала қуриш мумкин, у сифат 
фактори тенгламалари ва натурал сонлар қатори ўртасидаги мутаносиблигини 
ўрнатади. 
Факторлар бошқариладиган бўлиши ва техникавий объектга бевосита таъсир 
этиш талабига жавоб бериши керак. Факторнинг бошқарилувчанлиги дейилганда 
бутун тажриба давомида фактор танланган керакли даражасини доимий ёки 
белгаланган программа бўйича унинг ўзгаришини таъминлаш ва сақлаб туриш имкони 
тушунилади. Бевосита таъсир талаби дейилганда факторнинг бошқа факторларга 
функционал боғлиқлиги истисно эканлиги тушунилади, чунки бундай боғлиқлик 
мавжуд бўлса, уларни бошқариш қийин. 
Тажриба ўтказишда ҳар бир фактор бир неча қийматлардан бирини, тенглама 
деб аталувчини қабул қилиш мумкин. Факторларнинг қайд этилган тенгламалар 

---

78
тўплами кибернетик система эҳтимолий ҳолатларидан бирини аниқлайди. Бу қайд 
этилган тенгламалар тўпламига фактор фазоси аталмиш факторлар фазосидаги кўп 
ўлчамли муайян нуқта мос келади. 
Тажриба фактор фазосидаги барча нуқталарда амалга оширилмайди, фақат 
фактор фазоси соҳасидаги рухсат этиладиганига тааллуқли нуқгалардагина амалга 
оширилади. 3.02 – расмда мисол тариқасида икки фактор — х
1
ва х
2
учун рухсат 
этилган соҳа G кўрсатилган.