Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта таълим вазирлиги урганч давлат университети

17.3. Бошқарув ахборотларини туркумланиши.
Ҳозирги даврда халқ хўжалигининг турли бўлинмалари фаолиятини бошқариш, энг аввало тегишли бошқарув қарорларини қабул қилиш турли-туман ахборотларга боғлиқ. Ахборотларнинг хилма-хиллиги ҳар бир бошқарув объектининг фаолияти кўп томонламалиги билан, бошқарув соҳалари ҳам турли-туманлиги билан белгиланади.
Барча ахборотларни ўзига хос белгиларига қараб тур ва гуруҳларга ажратиш, яъни классификағия қилиш ёки таснифлаш, бу қийинчиликни бартараф этиш ёки бир оз енгиллаштиришга маълум даражада ёрдам беради.
Туркумланганда ахборот тизими ҳар томонлама соддалашади, шунингдек, уни тўплаш, узатиш ва турларга ажратиш осонлашади, бунинг натижасида раҳбар ходимлар ахборот билан тўлиқроқ таъмин этилади. Барча ахборотларни қуйидаги белгилар бўйича туркумлаш мумкин.


Ахборотлар турлари
Жадвал 9.1.

№	Туркумлаш белгилари	Гуруҳлар
1.	Мазмунига қараб	иқтисодий ҳуқуқий социал техникавий ташкилий
2.	Келиш манбаи ва фойдаланиш жойига қараб	ички ахборот ташқи ахборот
3.	Кимга мўлжалланганлигига қараб	корхона учун бўлим учун цех учун участка учун
4.	Барқарорлик характерига қараб	оддий ахборот шартли-доимий ахборот ўзгариб турувчи ахборот
5.	Фойдаланиш учун тайёрлигига қараб	дастлабки ахборот оралиқ ахборот якуний ахборот
6.	Даврийлигига қараб	сменали ахборот суткали ахборот кварталлик ва ҳ.к ахборот
7.	Бошқарув жараёнидаги вазифасига қараб	директив ахборот ҳисобот кўринишида ахборот ҳисобга олиш бўйича ахборот назорат қилиш бўйича ахборот
8.	Воқеаларнинг келиб чиқишини акс эттириш вақтига қараб	тарихий ахборот жорий ахборотлар перспектив ахборотлар
9.	Мўлжалланганлигига қараб	бир мақсадли ахборотлар кўп мақсадли ахборотлар, яъни кўп муаммоларни ечишга мўлжалланган ахборотлар
10.	Мустаўкамлаш ва сақлаш имкониятига қараб	оғзаки ахборотлар ёзма ахборотлар овозли ахборотлар тасвирли ахборотлар ва ҳ.к
11.	Муҳимлигига қараб	ўта муҳим ахборот (кўрсатма, қўлланма) муҳим бўлмаган ахборотлар ва ҳ.к
12.	Тўлиқлигига қараб	тўлиқ, комплекс ахборотлар тўлиқ бўлмаган ахборотлар
13.	Характерига қараб	индивидуал ахборотлар функционал ахборотлар универсал ахборотлар
14.	Ишончлилигига қараб	ишончли ахборотлар эўтимолли ахборотлар

Ахборотлар тизими икки хил бўлиши мумкин.


Расм 17.2. Ахборотлар тизими
Оддий тизим. Ахборот пайдо бўлган жойдан истеъмол жойига келтирилади. Бундай ахборот телефон орқали ёки сигналлар воситасида келиб тушиши мумкин. Бу турдаги ахборот тизими қуйи бошқарув босқичига тўғри келади.
Мураккаб тизим. Бу тизим ишлаб чиқариш ва бошқарув таркибининг мураккаблиги билан боғлиқ. Бу ерда дастлабки ахборот юзага келади. Ишлов беришда ҳисоблаш техникасидан кенг фойдаланилади.

• 
  Ахборотларни тўла ўзлаштириш даври.
  

Бунда ахборот оддий механизмлардан фойдаланилган ҳолда бутунлай қайта ишланади.

• 
  Аралаш ахборот тизими.
  

Бунда ахборотни механизағиялашган ва автоматлашган қурилмалари ёрдамида ўзгартиришларга эришилади. Бу тизим автоматлашган назоратни таъминлайди, баъзида корхонанинг ишлаб чиқариш фаолияти устидан оддий бошқарув жараёнини амалга оширади.

•