Ўзбекистон республикаси президенти ҳузуридаги қонунчилик ва ҳУҚУҚий сиёсат институти

55-савол:
 Умумий ўрта таълим мажбурийли-
ги Конституцияда белгиланаётганлигининг 
аҳамияти нимада?
Жавоб:
Мамлакатимиздаги таълим турлари тизимида 
умумий ўрта таълим марказий ўринни эгаллайди. Мактаб ҳар 
бир инсоннинг баркамол ва билимли шахс бўлиб вояга етишида 
муҳим аҳамиятга эга. 
Янги 
таҳрирдаги 
Конституциямиз 
лойиҳасининг 
50-моддаси
да давлат бепул умумий ўрта таълим олишни 
кафолатлаши билан биргаликда умумий ўрта таълим 
мажбурий эканлиги
ҳақида норма белгиланмоқда. 
Мазкур янги норманинг аҳамияти қуйидагиларда намоён 
бўлади:
биринчидан
, интеллектуал авлод асри бўлган XXI асрда 
илм-маърифатсиз ҳар қандай жамият, иқтисодиёт барқарор ри-
вожлана олмайди. Шу сабабли, ҳар бир инсоннинг таълим олиш 
ҳуқуқини таъминлаш оила, жамият ва давлатга муайян маж-
буриятларни юклайди. Ўтган олти йилда мактабларда қўшимча 
500 минг ўқувчи ўрни
ташкил қилинди, келгуси 2-3 йилда яна
1 миллион 
ўринли мактаблар ташкил қилиш режалаштирилган; 

---

96
иккинчидан
, Ўзбекистон 
томонидан имзоланган кўплаб 
халқаро ҳужжатларда умумий 
ўрта таълим мажбурий эканли-
ги белгиланган. Хусусан, Ин-
сон 
ҳуқуқлари 
умумжа ҳон 
дек ларациясининг 
26-модда-
си да бош ланғич таълим мажбу рий бў ли ши белгиланган. Зеро, 
умумий ўрта таълимнинг маж бу рий лигини белгилаш орқали 
аҳолининг саводлилик дара жасини юкса лтириш жаҳонда тан 
олинган усулдир;
учинчидан
, мактабда ўқишнинг мажбурий эканлигини 
бажармаганлик учун қонунчилигимизда ота-оналар учун 
жавобгарлик белгиланган. Хусусан, Маъмурий жавобгарлик 
тўғрисидаги кодекснинг 47-моддасида болаларни тарбиялаш 
ва таълим бериш борасидаги мажбуриятларни бажармаганлик 
учун ота-оналар ёки уларнинг ўрнини босувчи шахслар 
учун маъмурий жавобгарлик назарда тутилган. Бу вояга 
етмаганларнинг ўз вақтида ва сифатли таълим олишларини, 
ота-оналарнинг таълимга оид мажбуриятини таъминлашга 
қаратилгандир. Шунингдек, таълим олувчилар, уларнинг ота-
оналари ва яқинларининг масъулиятини ошириш билан бирга, 
эртамиз эгалари бўлган ёшларнинг мактабда пухта билим олиб, 
ҳаётда ўз ўрнини топиб, эл-юрт корига ярайдиган муносиб 
фарзанд бўлиб етишиши учун муҳим ҳуқуқий кафолат бўлиб 
ҳисобланади.
Таъкидлаш жоизки, умумий ўрта таълимнинг мажбурий 
эканлигига оид нормалар Италия, Болгария, Венгрия каби 
мамлакатлар конституцияларида мавжуд.

---

97