Zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

4.Yetkazib beruvchini tanlash
Potentsial yetkazib beruvchilardan takliflarni qabul qilish va baholash tartibi turlicha tashkil etilishi mumkin. Eng keng tarqalgan va samarali: 1) tanlov savdolari; 2) etkazib beruvchi va iste'molchi o'rtasidagi yozma muzokaralar.
Raqobat savdolari (tenderlar) potentsial etkazib beruvchilarni izlashning keng tarqalgan shaklidir. Tanlov savdolari xomashyo, materiallar, butlovchi qismlarni katta miqdordagi pulga sotib olish rejalashtirilgan bo'lsa yoki yetkazib beruvchi va iste'molchi o'rtasida uzoq muddatli munosabatlar o'rnatish rejalashtirilgan bo'lsa, o'tkaziladi. Raqobat savdolari yetkazib beruvchi uchun ham, iste'molchi uchun ham foydalidir. Yetkazib beruvchi iste'molchi bilan ishlash shartlari haqida aniq tasavvurga ega bo'ladi. Iste'molchi kerakli mahsulotni olish va har tomonlama eng yaxshi etkazib beruvchini tanlash muammolarini hal qilishni birlashtiradi.
Tender o'tkazish quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi: 1) reklama; 2) tender hujjatlarini ishlab chiqish; 3) tender hujjatlarini nashr etish; 4) tender takliflarini qabul qilish va ochish; 5) tender takliflarini baholash; 6) ishtirokchilarning malakasini tasdiqlash; 7) shartnoma taklif qilish va berish:
Tanlov savdolarini tashkil etish murakkab va ko'p qirrali ishdir.
Tender hujjatlari, qoida tariqasida, juda katta va bir qator muhim funktsiyalarni bajaradi, xususan:

• 
  tender ishtirokchilariga tender o'tkazish tartibi bo'yicha ko'rsatmalar beradi;
  
• 
  sotib olingan tovar yoki xizmatlar tavsifini beradi;
  
• 
  takliflarni baholash mezonlarini belgilaydi;
  
• 
  kelajakdagi shartnoma shartlarini belgilaydi. S
  

Tender takliflarini baholash tender hujjatlarida ko'rsatilgan mezonlarga qat'iy muvofiq ravishda amalga oshiriladi. Baholash jarayonining asosiy qoidalari quyidagilardan iborat:

• 
  takliflarni baholovchi tender komissiyasi a'zolarini oldindan tayinlash;
  
• 
  faqat tender hujjatlarida belgilangan talablarga javob beradigan takliflarni ko'rib chiqish;
  
• 
  tender hujjatlarida e'lon qilingan baholash tartib-qoidalariga so'zsiz rioya qilish;
  
• 
  ishtirokchilar bilan hech qanday muzokaralar yo'qligi.
  

Tender komissiyasi takliflar qanday baholanganligi, taklifni rad etish sabablarini asoslashi va shartnoma tuzish bo'yicha tavsiyalar beradigan takliflarni baholash hisobotini tuzadi. Tanlov savdolarida malaka talablariga javob beradigan eng foydali tender taklifini taqdim etgan ishtirokchi g'olib hisoblanadi.[3]
Potentsial yetkazib beruvchidan taklif olish tartibining yana bir varianti yetkazib beruvchi va iste'molchi o'rtasidagi yozma muzokaralar bo'lishi mumkin. Yozma muzokaralar jarayonida iste'molchi potentsial yetkazib beruvchidan tovar yetkazib berish bo'yicha rasmiy taklif oladi. Buni ikki usulda tashkil qilish mumkin. Birinchisi, muzokaraga kirishish tashabbusi tovar sotuvchisidan chiqqanida. U o'z mahsulotining potentsial xaridorlariga takliflar (yoki takliflar) yuboradi. Ushbu hujjatlar tanlov savdolarida etkazib beruvchilardan olingan takliflarga o'xshaydi. Takliflar shakllari qat'iy belgilangan tanlov savdolaridan farqli o'laroq, yozma muzokaralardagi takliflar boshqa shakl va mazmunga ega bo'lishi mumkin. Odatda ular quyidagi tafsilotlarni o'z ichiga oladi:

• 
  mahsulot nomi;
  
• 
  tovarlarning miqdori va sifati;
  
• 
  narx;
  
• 
  yetkazib berish shartlari va shartlari;
  
• 
  to'lov shartlari;
  
• 
  idishlar va qadoqlash xususiyatlari;
  
• 
  qabul qilish va yetkazib berish tartibi.
  

Takliflar qat'iy va bepul bo'lishi mumkin. Qat'iy taklif faqat bitta xaridorga yuboriladi, bu taklifning amal qilish muddatini ko'rsatadi, bu vaqt davomida sotuvchi uning shartlarini o'zgartira olmaydi. Ushbu muddat ichida javob olmaslik xaridorning etkazib berishdan bosh tortishi bilan tengdir va sotuvchini qilingan taklifdan ozod qiladi. Agar xaridor taklifni qabul qilsa, u taklifning amal qilish muddati ichida sotuvchiga taklifni qabul qilganligi haqidagi tasdiqnomani yuboradi. Xaridorning qarshi shartlari sotuvchiga ham yuborilishi mumkin. Agar kontragentlar taklifning amal qilish muddati davomida kelishuvga erisha olmasalar, sotuvchining qat'iy taklif bo'yicha o'z zimmasiga olgan majburiyatlari hisobga olinmagan holda muzokaralar davom etadi. Firma takliflari, qoida tariqasida, an'anaviy hamkorlarga yuboriladi.
Bepul taklif sotuvchining xaridor oldidagi majburiyatlarini o'z ichiga olmaydi. U cheksiz miqdordagi potentsial iste'molchilarga yuborilishi mumkin va yuqorida sanab o'tilgan tafsilotlarni ham, reklama va axborot materiallarini ham o'z ichiga oladi.
Yetkazib beruvchi va iste'molchi o'rtasidagi yozma muzokaralarni tashkil etishning ikkinchi usulida muzokaralar o'tkazish tashabbusi xaridor tomonidan keladi. U potentsial etkazib beruvchilarga tijorat xati yoki so'rov yuboradi, uning asosiy maqsadi taklif (taklif) olishdir. So'rovda javob taklifida ko'rsatilgan narxdan tashqari barcha zarur rekvizitlar (tovar nomi, talab qilinadigan sifat, yetkazib berish shartlari va shartlari, to'lov va boshqalar) mavjud. Agar potentsial xaridor o'zining oddiy kontragentlariga murojaat qilsa, so'rov o'rniga buyurtma yuborilishi mumkin.
Potentsial iste'molchi tomonidan qabul qilingan takliflarni baholash turli yo'llar bilan amalga oshirilishi mumkin. Bu raqobatbardosh savdolarda bo'lgani kabi yuqori darajada tartibga solinadigan jarayon yoki yumshoqroq tartib bo'lishi mumkin. Ko'pincha, taklifni tanlashning asosiy mezoni eng past narx bilan birlashtirilgan yuqori sifatdir.
Yetkazib beruvchini tanlashda ikkita asosiy mezon mavjud: 1) mahsulot yoki xizmatlarni sotib olish xarajatlari; 2) xizmat ko'rsatish sifati. Sotib olish qiymati mahsulot yoki xizmatlarning narxini va boshqa pul bo'lmagan qiymatlarni o'z ichiga oladi, masalan, tashkilot imidjining o'zgarishi, kompaniyaning faoliyat sohasining ijtimoiy ahamiyati, ishlab chiqarishning o'sishi va rivojlanishi istiqbollari. , va boshqalar.
Xizmat sifati mahsulot yoki xizmat sifatini va xizmatning ishonchliligini o'z ichiga oladi. Xizmatning ishonchliligi deganda iste'molchiga ma'lum vaqt ichida zarur bo'lgan resurslar bilan xizmat ko'rsatish kafolati tushuniladi va yuzaga kelishi mumkin bo'lgan qisqa muddatli etkazib berishlar, etkazib berish muddati buzilishi va hokazolardan qat'i nazar. iste'molchi arizasi. Ba'zi hollarda xizmat ko'rsatish sifati, shuningdek, individual etkazib berish shartlari xarid narxida aks ettirilmaydi.
Yetkazib beruvchini tanlashning asosiy mezonlariga qo'shimcha ravishda, ularning soni ancha katta bo'lishi mumkin bo'lgan boshqa mezonlar mavjud, masalan, 60 dan ortiq. Bularga quyidagilar kiradi:

• 
  yetkazib beruvchining iste'molchidan uzoqligi;
  
• 
  joriy va favqulodda buyruqlarni bajarish muddatlari;
  
• 
  yetkazib beruvchida zaxira quvvatlarning mavjudligi;
  
• 
  yetkazib beruvchida mahsulot sifatini boshqarishni tashkil etish;
  
• 
  yetkazib beruvchining mehnat jamoasidagi psixologik muhit;
  
• 
  yetkazib beruvchiga ish tashlash xavfi;
  
• 
  yetkazib beruvchining etkazib berilgan uskunaning butun xizmat muddati davomida ehtiyot qismlarni etkazib berishni ta'minlash qobiliyati;
  
• 
  yetkazib beruvchining kreditga layoqatliligi va moliyaviy holati va boshqalar.
  

Ushbu mezonlarni qo'llash uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarni to'plash turli manbalardan foydalanishni talab qiladi. Ular, masalan:

• 
  shaxsiy tekshiruv;
  
• 
  mahalliy manbalar, masalan, hududda faoliyat yurituvchi yuridik shaxslar yoki rasmiy “xabar beruvchilar”;
  
• 
  banklar va moliya institutlari;
  
• 
  potentsial yetkazib beruvchining raqobatchilari;
  
• 
  savdo birlashmalari, masalan, Rossiya Federatsiyasi Savdo-sanoat palatasi;
  
• 
  axborot agentliklari;
  
• 
  ko'rib chiqish uchun ochiq bo'lgan ma'lumotlarga ega bo'lgan davlat manbalari, masalan, ro'yxatga olish palatalari, soliq, litsenziya xizmatlari va boshqalar.
  

Axborot manbalarini tanlashda quyidagi qoidalarga amal qilish kerak.

1. 
   Siz u taqdim etayotgan axborotning hajmi va chuqurligidan qat’i nazar, bitta ma’lumot manbasi bilan cheklanib qololmaysiz.
   
2. 
   Foydalanilgan manbalardan kamida bittasi mustaqil bo'lishi kerak, ya'ni ularga taqdim etilgan ma'lumotlardan foydalanishning mumkin bo'lgan oqibatlaridan manfaatdor emas.
   

Yakuniy yetkazib beruvchini tanlash qaror qabul qiluvchi tomonidan amalga oshiriladi va uni to'liq rasmiylashtirish mumkin emas.