ЎЗБекистон республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси самарканд давлат тиббиёт университети шайхова Г. И., Рахимова Д. Ж., Зокирхонова Ш. А. Болалар ваўсмирлар овқатланишини ташкиллаштириш (монография)

Тирноқлар. Қўл ва оёқ тирноқлари микронутриентларнинг етарлилигини ўрганиш учун ҳам қўлланилади. Оёқ тирноқларининг ўсиш тезлиги кунига 0,025 мм, бармоқларники эса 0,1 мм / кун. Тирноқларнинг микроэлементлар таркиби ёшга, жинсга, географик яшаш жойига ва касалликларнинг мавжудлигига боғлиқ. Муаммолардан бири тирноқ ифлосланишининг атроф-муҳит микроэлементлари билан таъсири бўлиб, бу тирноқ юзасини махсус тозалашни талаб қилади. Тирноқлардаги микроэлементларни ўрганиш уларни ўтмишда озиқ-овқат билан истеъмол қилиш ҳақида фикр беради.
Б. Озиқ моддалар ва улар метаболитларининг пешоб билан чиқарилишини ўрганиш.
Пешоб организмни В витаминлари, С витамини, баъзи минераллар ва оқсил билан таъминлашни аниқлаш учун ишлатилади.
Пешобни ёғда эрийдиган витаминлар ёки бошқа ёғда эрийдиган бирикмаларни таҳлил қилиш учун ишлатиш мумкин эмас.
Озиқ моддаларнинг пешоб билан чиқарилишини ўрганиш ўрганилаётган озуқа моддаларининг ҳозирги истеъмоли ҳақида маълумот беради.
Пешобни таҳлил қилиш физиологик механизмга асосланади, микроэлементларнинг озиқ-овқатлар билан етарли даражада тусмаслиги ва организмда уларнинг заҳиралари камайганида буйраклар бу моддаларнинг пешоб билан чиқарилишини камайтиради. С витамини ва фосфор каби баъзи озиқ моддалар учун, ҳатто организмдаги заҳираларни сақлаб турганда ҳам пешоб чиқарилишининг камайиши кузатилади.
Тананинг витаминлар ва бошқа озиқ моддалар билан таъминланганлигини ўрганиш учун энг яхши тадқиқот объекти кунлик (24 соат давомида) пешобни ўрганиш ҳисобланади. Кундалик пешоб тўпланишининг тўлиқлигини назорат қилиш учун креатининнинг кунлик чиқарилиши мушак массасига қараб маълум бир одам учун доимий қиймат эканлигини ҳисобга олган ҳолда креатининнинг чиқарилишини аниқлаш қўлланилади.
Витамин билан таминланганликни аниқлаш учун баъзида "соатлик" пешобни текшириш ишлатилади. Эрталаб уйғонгандан сўнг, пешобнинг тунги қисми ташланади, сўнгра роппа-роса 1 соат ўтгач, пешобнинг янги ҳосил бўлган қисми йиғилади.
Озиқ моддалар мавжудлигини баҳолаш учун тасодифий кундалик пешоб намунасини қўллаш тавсия этилмайди, чунки кўпчилик озуқа моддаларининг чиқарилиши суюқлик ва озиқ-овқат истеъмолига, шунингдек жисмоний фаолиятга боғлиқ.
Пешобнинг тасодифий қисми фақат ёд мавжудлигини баҳолаш учун ишлатилади, чунки кун давомида пешобдаги ёд концентрацияси нисбатан доимийдир. Бундай ҳолда, креатининнинг чиқарилишига нисбатан экскрецияни ифодалаш керак (масалан, мкг ёд/г креатинин).