ЎЗБекистон республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси самарканд давлат тиббиёт университети шайхова Г. И., Рахимова Д. Ж., Зокирхонова Ш. А. Болалар ваўсмирлар овқатланишини ташкиллаштириш (монография)

Эритроцитлар. Эритроцитнинг умри тахминан 120 кун бўлганлиги сабабли, эритроцитлардаги нутриентлар ёки метаболитларнинг концентрацияси узоқ муддатли сурункали етарлилик ҳолатини акс эттиради.
Эритроцитлар витаминлар (фолий кислотаси, В2, В12 витаминлари), макро ва микроэлементлар, липидлар (эритроцитлар мембранасидаги) концентрациясини таҳлил қилиш учун ишлатилади.
Натижаларга эритроцитлар фракцияларининг лейкоцитлар ва бошқа қон ҳужайралари билан ифлосланиши таъсир қилади, уларда маълум озуқа моддаларининг юқори концентрацияси бўлиши мумкин.
Шуни таъкидлаш керакки, эритроцитлар организмни В1, В2, В6 ва бошқа витаминлар билан таъминланганлигини баҳолашда функционал тест учун муваффақиятли қўлланилади.
Лейкоцитлар. Лейкоцитлар ёки уларнинг ўзига хос ҳужайралари - нейтрофиллар ва лимфоцитлар - қисқа ярим умрга эга ва тезда янгиланади. Шунинг учун улар сўровдан олдинги қисқа вақт ичида овқатланиш ҳолатини баҳолаш учун ишлатилади. Лейкоцитлар қизил қон таначаларига қараганда озуқа моддаларининг етарли эмаслигига тезроқ жавоб беради. Бироқ, Лейкоцитларнинг соф қисмини ва уларнинг лимфоцитлар ва нейтрофилларнинг ҳужайра фракцияларини олишда маълум техник қийинчиликлар мавжуд. Ҳужайра фракцияларини ажратиш усулларини қатъий стандартлаштириш талаб этилади. Соф ҳужайра фракцияларини олиш учун нисбатан кўп миқдордаги қон керак бўлади, бу болаларнинг овқатланиш ҳолатини таҳлил қилиш учун лейкоцитлар фракциясини олишни чеклайди.
Б. Тўқималар биопсияси.
Жигар, суяк илиги, ёғ, мушак ва суяк тўқималарининг биопсия материаллари темир, Е витамини, ёғ кислоталари, углеводлар ва калцийнинг мавжудлигини баҳолаш учун ишлатилади. Биопсия катта эпидемиологик текширувларда қўлланилмайди, аммо клиник амалиётда ва тадқиқот мақсадларида қўлланилади.
Соч. Ушбу биопсия материали микронутриент мавжудлигини баҳолаш учун ишлатилади. Материалнинг мавжудлиги аҳолининг кенг кўламли сўровларини ўтказиш имконини беради. Сочнинг микронутриент таркиби ретроспектив тарзда соч ўсиш тезлиги ва соч узунлигига мутаносиб равишда аввалги микроэлементларни қабул қилиш даражасини акс эттиради. Сочдаги микроэлементларни ўрганиш қон ёки пешобда ўрганишга нисбатан афзалликларга эга. Сочда микроэлементлар тўпланади (консентрацияланади), бу микроэлементларнинг миқдорини ўрганишнинг ишончлилигини оширади. Сочдаги микроэлементлар таркиби текшириш вақтидаги озиқ-овқат билан истеъмол қилинадиган микроэлементларга боғлиқ эмас, у қон ёки пешобда кузатиладиган кунлик тебранишларга тобе эмас. Соч намуналарини олиш осон ва сақлаш вақтида уларнинг микроэлементлар таркиби ўзгармайди. Бироқ, сочлардаги микроэлементлар таркибига атмосферадаги ифлослантирувчи моддалар, сув ва тер таъсир қилади. Бундан ташқари, ишлатиладиган соч ювиш воситаларининг (совун ва шампунлар) табиати, микроэлементлар билан ифлосланиши ёки сочларнинг тузилиши ва хусусиятларининг ўзгариши туфайли сочлардаги микроэлементлар таркибига таъсир қилади. Намуна олишдан олдин сочни махсус ювиш ва стандарт соч намуналарини олиш техникаси талаб қилинади. Бошнинг энса қисмидан кесилган 1,5-2 см сочлардан фойдаланиш тавсия этилади.
Оддий соч ўсиши ойига 1 см. Бироқ, масалан, оқсил-энергия етишмовчилиги ва рух етишмовчилиги билан соч ўсиши тезлиги секинлашади. Бундай ҳолларда, соч ўсиши секинлашиши туфайли сочлардаги рух концентрацияси нормал ёки ҳатто юқори бўлиб қолиши мумкин.
Соч таркибидаги микроэлементлар таркибини ўрганиш натижаларини баҳолаш ўрганилаётган микроэлементлар таркибининг нормал қийматларини синчковлик билан ишлаб чиқиш ва стандартлаштиришни талаб қилади.