Zbekiston respublikasi

Mustaqilta’limolishuchunsavollar.
1. Qashqadaryoiqtisodiyrayonigata’rifbering.
2. Qashqadaryoviloyatitabiiysharoitivaresurslari.
3. Qashqadaryoviloyatiaholisi, uningtabiiyko‘payishivazichligi.
4. Qashqadaryoviloyatidasanoatningqaysitarmog‘irivojlangan.
5. Qashqadaryoviloyatitransportrivojigatarmog‘igata’rifbering.
6. Qashqadaryoviloyatiningtarixiyobidalarigatasnifbering
22-mavzu: Surxondaryoiqtisodiyrayoni (Surxondaryoviloyati) 2soat.
REJA:
1. Viloyatninggeografiko‘rni, tabiiysharoitivatabiiyresurslari.
2. Aholisivamehnatresurslari.
3. Iqtisodiyoti, uningtarmoqlari.
4.Transportvatashqiiqtisodiyaloqalar.
Tayanchso‘zlar: Bobotog‘, Kuhitang, Boysun, Machayg‘ori, Sayrobchinori, Omonxonasuvi, Sangardaksharsharasi, Xakimat-Termiziy, ImomTermiziytarixiyobildalari, sanoattarmoqlari, suvomborlar, DenovDendrapark, turizmvarekreatsiya.
1. Viloyatninggeografiko‘rni, tabiiysharoitivatabiiyresurslari. MamlakatimizningengjanubidajoylashganSurxondaryoviloyati1941 yil 6 martdatashkiltopgan. Uningmaydoni 20,1 mingkv. kmbo‘lib, jamiO‘zbekistonRespublikasihududining 4,5 foizigateng. Viloyatda 2462,2 mingkishiyokimamlakataholisining 8,5 foiziistiqomatqiladi. Surxondaryoviloyatirespublikahududiymehnattaqsimotidao‘ziningagrosanoatmajmuasi, xususanpaxtavag‘allaetishtirish, chorvachilikmahsulotlaribilanajralibturadi. SHuningdek, buerdatog‘-konsanoati (polimetalrudalar, toshko‘mir, neft, tuz), qurilishvafarmatsevtikasanoatitarmoqlarihamrivojlanibbormoqda.
Mintaqaqatoro‘ziningbetakrorxususiyatlarigaega. Jumladan, urespublikamizningengjanubida, engtog‘li, engissiqhududidajoylashgan. Ma’muriyjihatdanSurxondaryoviloyati 2tashahar (TermizvaDenov), 13 ta (Angor, Boysun, Denov, Jarqo‘rg‘on, Muzrabot, Oltinsoy, Sariosiyo, Termiz, Uzun, SHerobod, SHo‘rchi, Qiziriq, Qumqo‘rg‘on) tumani, 8 tashaharva 114 tashaharchalardaniborat.
Quyidakeltirilganjadvalma’lumotlarigako‘ra, viloyatningdastlabtashkiletilgan (1926 yil) qishloqtumanlariDenov, Sariosiyo, TermizvaSHerobod.
Maydonibo‘yichaengkattalariSariosiyovaBoysun, engkichigiAngor (atigi 0,39 mingkv. km).
Surxondaryoviloyatixo‘jaligimintaqaninggeografiko‘rni, tabiiysharoitivaresurslari, tarixiyrivojlanishxususiyatlariasosidashakllangan. Umumanolganda, viloyatiqtisodiyotiko‘proqagraryo‘nalishgaega. Urespublikayalpiichkimahsulotining 3,8, sanoatishlabchiqarishining 2, qishloqxo‘jalikmahsulotlarining 7,9, chakanasavdohajmining 6,3 vapullikxizmatlarning 3,1 foiziniberadi. Xalqiste’molmollariishlabchiqarishdaviloyatulushi 2,4, kapitalqo‘yilmalarda 3,9, eksporthajmida 2,1 vaimportdabor-yo‘g‘i 0,3 % (2015 y.).
SurxondaryoO‘zbekistonningengjanubida, Amudaryoningo‘ngqirg‘og‘ida, Hisortog‘iningjanubiyetaklaridajoylashgan. O‘zbekistonRespublikasidoirasidaushimoldaQashqadaryoviloyatibilan, geosiyosiymiqyosdaesag‘arbdaTurkmaniston, sharqdaTojikistonvajanubdaAfg‘onistondavlatlaribilanchegaradosh.
Surxondaryohududiningtaxminan 70 foizmaydonitog‘liklardaniborat (Hisor, engbalandnuqtasi 4643 m; Bobotog‘, Qo‘hitangvaboshqalar). Tabiiygeografikjihatdanufaqatjanubtomonga “ochiq”, xolos; qolganuchtomondantog‘larbilano‘ralgan. Bunday yer ustiningtuzilishi, orografikvaziyatmintaqaiqliminingshakllanishigakattata’sirko‘rsatadi. Iqlimiquruq, issiq, yog‘in-sochinmiqdorio‘rtacha 130-180 mm, tog‘yonbag‘irlarida 600 mmgachaetadi. Haroratrespublikabo‘yichaengyuqori, vegetatsiyadavriuzoq. Agroiqlimiysharoitlarsug‘ormadehqonchiliknitaqozoetadi. Buerda, mamlakatimizniboshqahududlaridanfarqqilib, subtropikxo‘jalikyaxshirivojlangan.AsosiydaryolariSurxondaryovaSHeroboddaryoviloyatxo‘jaligivaaholigeografiyasinishakllantiruvchimuhimomilsifatidaxizmatqiladi; ulardanbarpoetilganqatorkanalvasuvomborlari (Uchqizil, Oqtepa, Namuna-degriz, Tupalang, JanubiySurxonsuvomborlari, SHerobod, Zang, Amu - Zang, Hazorbog‘vaboshqakanallar) yordamidasug‘ormadehqonchilikdafoydalaniladi.
Surxondaryomineral - resurssalohiyatigahamega - toshko‘mir (SHarg‘un, Boysun), neft (Xavotog‘, Ko‘kaydi, Uchqizil, Mirshodi, Jaloirvaboshqalar), polimetalrudalar (Xonjizza, CHakchar), tuz (Xo‘jaikon), stronsiy (SHerobod), oxaktosh (SHerobod), turlixilqurilishsanoatixomashyolari (Sayrab, Beshbuloq, Bandixonvaboshqalar) kabilarahamiyatgaega. Surxondaryofarmatsevtikaresurslarigaboy, buerdarespublikadorivoro‘simliklarining 35-40 foizijoylashgan (Boysuntumanidadori-dormonxam-ashyosiekilishivaolinishiuchun “Boysun-FARM” erkiniqtisodiyzonasitashkiletildi).
2. Aholisivamehnatresurslari. Hozirgikundaviloyato‘ziningdemografiksalohiyatibo‘yicharespublikamizdaettinchio‘rindaturadi. Tumanlarmiqyosidaengko‘paholisoniDenovtumanida (360 mingkishi). UmamlakatimizningAsaka, Urgut, SHahrisabz, YAkkabog‘tumanlarisingariengko‘paholisonigaegabo‘lganbirlamchima’muriybirliklarhisoblanadi. Aholizichligiviloyatbo‘yicha 1 kvkmmaydongao‘rtacha 112 kishibo‘lib, uBoysuntumanidagi 29 kishidanDenovtumanidagi 455 kishigachafarqlanadi.
Aholiningbundaytezsur’atlardao‘sishigatabiiyko‘payishhalqiluvchita’sirko‘rsatadi.
Surxondaryodatug‘ilishko‘rsatkichlarihamonmamlakatmiqyosidaengyuqori. 2016 yilda 23.7 promillenitashkilqilgan; o‘lganlar 3.9, tabiiyko‘payish – 19.8 ‰.
Tug‘ilishningyuqoribo‘lishigaqatorsabablarta’sirqiladi. Ularjumlasigaaholiningmilliytarkibidademografikmayliyuqoribo‘lganmahalliymillatvakillarining (o‘zbeklar, tojiklar) ko‘pligi, urbanizatsiyavaaholibandligidarajalariningpastligi, urf-odatlarvaboshqalarkiradi. Viloyataholisining 84 % o‘zbeklar, 12,6 % tojiklardaniborat. Boshqamillatvakillariorasidaturkmanvaruslarko‘proq.
Mamlakatimizningboshqamintaqalaridabo‘lganidek, Surxondaryodahamtashqimigratsiyanatijasisalbiyoqibatlargaega.
1-jadval
Surxondaryoviloyatiaholisiningtabiiyvamigratsionharakati
(2015 yil, promilleda)

	SHaharvatumanlarnomi	Tabiiyharakat			Mexanikharakat
		tug‘ilish	o‘lim	tabiiy ko‘payish	kelgan lar	ketgan lar	migratsiya qoldig‘i
	Viloyat bo‘yicha	23,7	3,9	19,8	5,4	5,6	-2,4
	Termizsh.	20,9	4,5	16,4	8,1	3,9	4,2
	tumanlar:
1	Angor	26,3	4,3	22,0	7,4	6,3	1,1
2	Bandixon	24,8	3,1	21,7	10,0	9,1	0,9
3	Boysun	28,0	4,4	23,6	9,2	4,1	5,1
4	Denov	23,6	4,1	19,5	3,1	3,8	-0,7
5	Jarqo‘rg‘on	24,3	4,2	20,1	4,1	5,5	-1,4
6	Muzrabot	23,4	3,4	20,0	9,2	9,4	-0,2
7	Oltinsoy	23,8	3,9	19,9	5,5	5,3	0,2
8	Sariosiyo	26,4	3,7	22,7	3,9	5,7	-1,8
9	Termiz	24,0	4,8	19,2	4,5	1,8	2,7
10	Uzun	26,1	4,3	21,8	2,7	4,2	-1,5
11	SHerobod	23,0	4,1	18,9	5,0	6,5	-1,5
12	SHo‘rchi	23,6	4,2	19,4	6,8	8,3	-1,5
13	Qiziriq	25,9	3,5	22,4	7,9	9,7	-1,8
14	Qumqo‘rg‘on	23,9	3,5	20,4	3,6	4,5	-0,9

1-jadvalma’lumotlaritahliliko‘rsatishicha, Surxondaryoviloyativauningbarchatumanlardaaholiningtug‘ilishkoeffitsientiyuqori.
1.01.2016 yilholatigaviloyatdamehnatgalayoqatliyoshdagiaholisoni 1488,5 mingkishi, iqtisodiyfaolaholi - 1120 ming, iqtisodiyotdabandbo‘lganaholi 984,4 mingkishinitashkilqilgan.
Surxondaryoviloyatidajamiaholining 37,6 foizishaharlardayashaydi. BujihatdanumamlakatimizdafaqatXorazmviloyatidanoldindaturadi, xolos (34,2 %).
Viloyaturbanistiktarkibihamiqtisodiyotningtarmoqlarvahududiytarkibigamosholdayaxshirivojlangan. Termizda 135 minggayaqinaholibor, ikkinchishaharDenovda 75,0 mingdanziyodroq. SHerobod, Boysun, Jarqo‘rg‘on, SHo‘rchiningharbirida 20-35 mingkishidanaholiyashaydi.
3. Iqtisodiyoti, uningtarmoqlari.Viloyatiqtisodiyotiningichkitarkibiquyidagicha (jamiyalpihududiymahsulothajmiganisbatan, 2010 y.): sanoat – 8,0 %, qurilish – 7,1 %, qishloqxo‘jaligi – 40,4 %, transportvaaloqa - 11,5 %, savdovaumumiyovqatlanish – 8,5 %, soliqlar - 4,3 %, boshqatarmoqlar – 20,1 %.
3.1. Sanoati. SHakllanibborayotgansanoatmajmuasitarkibidayoqilg‘i-energetikamajmuasiningulushi 20,0 %, qurilishmateriallari 3,7 % bo‘lganholda, engilsanoatjamiishlabchiqarilgansanoatmahsulotining 45,4 foizini, oziq-ovqatsanoati 16,6 foizinita’minlaydi. YOqilg‘isanoatidaasosanko‘mir (Boysun, SHarg‘un), engilsanoatdako‘proqpaxtaniqaytaishlash, oziq-ovqatdaomuxtaemvaun-yormasanoatiyetakchilikqiladi. SHubilanbirga, og‘irsanoattarmoqlari, xususanmashinasozlikvametalniqaytaishlash, kimyo, elektrenergetika, anchapastko‘rsatkichlargaega. BuerdakichikTo‘palangSESbor, xolos; sementzavodiSHeroboddaqurildi.
Sanoatkorxonalariningumumiysoni 1055 ta, shundan 35 tasifaoliyatko‘rsatayotganyiriksanoatkorxonalarihisoblanadi.
Oziq-ovqatsanoatitarkibidayog‘-moy, konservaishlabchiqarishyaxshiroqrivojlangan. BusanoattarmoqlariningasosiymarkaziDenovshahri - buerdayirikyog‘-ekstraksiya, vino-aroqzavodibor. Umumanolganda, biryilda 125 mingtonnapaxtatolasi, 75 mingtomuxtaem, 110 mingtunishlabchiqariladi.
ViloyatdaneftkonlariIkkinchijahonurushidankeyingiyillardaishgatushirilgan, ushbusanoatningasosiytashkilqiluchimarkaziJarqo‘rg‘onshahri. Qazibolinadiganneftuneftmahsulotlaribilanbirgalikda 355 mingtonnagayaqin.
Hozirgivaqtdayiliga 250 mingtonnadanortiqroqko‘mirqazibolinadi. Respublikamizdasifatlitoshko‘mirnifaqatshuviloyatetkazibberadi.
So‘nggiyillardaqurilishmateriallarisanoatihamrivojlanibbormoqda. Jumladan, hozirgivaqtdaSHeroboddamahalliyxomashyoasosidayiriksementzavodiqurildi.
Termizvatumanlarmarkazlariningko‘pchiligidag‘ishtzavodlaribor.
SanoatgeografiyasidaSHo‘rchivaDenov, Jarqurg‘onvaSHurchishaharlarioldinda. EngyetakchisanoatmarkaziJarqo‘rg‘ondaviloyatyalpisanoatmahsulotining 1/5 qisminiberadi (16,4 %), uningyirikkorxonasi “Surxonteks” qo‘shmakorxonasihisoblanadi.
YUqoridata’kidlanganidek, viloyatdafarmatsevtikaresurslari, ya’niturlixildorivoro‘simliklarko‘p. Ularasosantog‘vatog‘oldihududlardao‘sadi. MavjudxomashyonegizidaTermizshahrida “Ajanta” o‘zbek-hindqo‘shmakorxonasiqurilganbo‘lib, uturlixildori-darmonlarishlabchiqaradivashusababdan, Boysuntumanidadori-dormonxam-ashyosiekilishivaolinishiuchun “Boysun-FARM” erkiniqtisodiyzonasitashkiletildi.
3.2. Viloyatqishloqxo‘jaligi. Surxondaryoviloyatiqulayagroiqlimiysharoitlargaega. Vegetatsiyadavriuzoq, ijobiyharoratlaryig‘indisi 5500⁰-5900⁰nitashkilqiladi. SHubois, buerdaturlixilissiqsevarsubtropikmevalaretishtiriladi.
Vodiydaanjir, anor, bodom, pista, yong‘oq, uzum, xurmo, limonkabimevalar, harxilko‘katlarko‘plabetishtiriladi.
So‘nggiyillardasifatliingichkatolalipaxtarespublikamizdafaqatshuerdaetishtiriladi.
Qishloqxo‘jaligidafoydalaniladiganerlarningumumiymaydoni 1175,5 minggayokiviloyatjamimaydoniningyarmi. Erdanqishloqxo‘jaligidafoydalanishkoeffitsienti, ayniqsa, Uzun, Sariosiyokabitog‘lihududlardajoylashgantumanlardapast: Uzuntumanidau 40,7, Sariosiyodaesa 38,5 % gateng. SHuningdekbuko‘rsatkichTermiztumanidahamkattaemas-31,3 %.
Jamiekinmaydoni 281,6 mingga, sug‘oriladiganerlar 241,7 mingga. Buqishloqxo‘jaligidafoydalaniladiganerlarning 23,9 foizidemakdir. Mazkurko‘rsatkichQiziriq, Angor, Bandixontumanlaridayuqori, BoysunvaQumqo‘rg‘ondaesaengpast. 2016 yilda 272,3 minggektarergaturlixilekinlarekilgan. Donliekinlardanbug‘doy, sholi, makkajo‘xoriekiladi. Yiligao‘rtacha 660 mingtbug‘doyhosilietishtirilmoqda.
Biryilda 8-9 mingtonnaatrofidasholiolinadi. Paxtachilikka 100 minggaatrofida yer ajratilgan, yalpihosil 280 mingtonna.
Boshqatexnikaekinlaridanasosanmasxarekiladi (maydoni 3,0 minggektardanziyodroq). Kartoshka 7,4 minggaergaekilib, ulardanyiliga 160 mingtonnahosilolinadi. Sabzavotmaydoni 18 mingga, yalpihosil 560 mingt.
Tog‘va, xususan, tog‘oldihududlarbog‘dorchilikvauzumchilikuchunqulay. Buerdaturlixilmevalar, ayniqsaolma, xurmo, uzumko‘petishtiriladi, tog‘lihududlardapistazorlarmavjud. Jamimevazorlarbilan 16 minggektar yer band; yalpihosil 130 mingt. Uzum10 mingt. Uzumetishtirishbo‘yichaOltinsoytumaniajralibturadi. Buerdako‘plabmayizhamtayyorlanadi, Denovtumaniboshqahududlargaqaragandasubtropikbog‘dorchilikvasitrusmevalarinietishtirishgako‘proqixtisoslashgan.
Viloyatagrosanoatmajmuidayiligao‘rtacha 120 mingtgo‘sht (tirikvaznda), 550 mingtsut, 170 mlndonatuxum, 1980 tjunolinadi.
SHuningdek, buerda9 mingdonaqorako‘lterisi, 1,5 mingtpillahamolinadi. Qumqo‘rg‘ontumanidatashkiletilgan “Oqqapchig‘ay” zavodinasldorqo‘ylaretishtirishgaixtisoslashtirilgan. Viloyatdazotdorhisorqo‘ylari, angorechkilariboqiladi.
Surxondaryodajami 780 mingboshdanko‘proqyirikshoxliqoramollarhamda 1980 mingboshqo‘yvaechkilarboqiladi.
Qishloqxo‘jalikgeografiyasidaDenovtumanikeskinajralibturadi, uviloyatningbutarmoqlardagiyalpimahsulotini 14,3 foizinita’minlaydi. Keyingio‘rinlardaesaQumqo‘rg‘on, Uzun, Jarqo‘rg‘on, SHerobod, Qiziriqtumanlarituradi.
3.3. Ijtimoiysohalar. Mamlakatimizmintaqaviysiyosatidaijtimoiysohalar, xususan, ta’lim, sog‘liqnisaqlash, turliinfratuzilmashaxobchalarinikengmiqyosdarivojlantirishgakattaahamiyatberiladi.
Viloyatdamarkazlashgansuvmanbalaribilan 81,3 foizaholita’minlangan, tabiiygazta’minotiesa 63,0 %. Binobarin, buerdaaholinitozaichimliksuvi, xususan, tabiiygazbilanta’minlanishimuammosi, ayniqsa, tog‘vatog‘oldihududlaruchuno‘tadolzarbhisoblanadi.
Surxondaryoviloyatidanozogeografikvanozoekologikvaziyatunchasog‘lomemas. Transchegaraviyhavovasuvmanbalariningta’siri, mahalliy “Afg‘on” shamoli, tozaichimliksuviningba’zijoylardatanqisligiturlixilkasalliklarkelibchiqishigasababbo‘ladi. Viloyatdajami 81 tasog‘liqnisaqlashmuassasalarimavjud, umumiybemoro‘rinlari 7614 tayokihar 10000 kishiga 35,9 ta. SHifokorlarsonihar 10 mingkishiga 18,1 ta, o‘rtatibbiyotxodimlari 98,8 ta. Qishloqvrachlikpunktlari 243 tayokiharbirqishloqtumaniga 18,7 tadanto‘g‘rikeladi.
Viloyatdajami 851 taumumta’limmaktablarimavjud. Ularda 400 mingo‘quvchilarta’limolishadi. Kasb-hunarkollejlari 110 ta, akademiklitseylar 2 ta.
TermizshahridaTermizdavlatuniversitetiva 4 taoliyo‘quvyurti (ToshkentAgror,Toshkenttexnikauniversiteti, TibbiyotAkademiyasivaNizomiynomidagiTDPU) lariningfiliallariochildivaAfg‘onistondavlatiyoshlariuchunham “Tilo‘rgatishMarkazi” isholibbormoqda.
DenovshahridaTerDUDenovfilialiochildi.
Viloyatdarekreatsiyavaturizmhamrivojlanibbormoqda. At-Termiziylarvatani, qadimgiarxeologikyodgorliklarasosiyturizmob’ektlarisanaladi. Jumladan, TermiztumaniatrofidaXakimat-Termiziy, SultonSoadat, Qirqqiz, Fayoztepa, Kakildorotamaqbaralari, Termizshahri (2500 yilliktarixiyshahar)datashkiletilgangeologikmuzey, Alpomishhaykali, Termizhayvonotbog‘i, SHo‘rchidaDalvarzintepatarixiyyodgorlik, DenovdaXalchayonyodgorligi, Saidotalikmadrasasi, Denovdenderabog‘ivaboshqalar, OltinsoydaSufiOllayor, MavlonaZohidmaqbaralari, Xujaipok (oltingugurtli) suvg‘ori, BoysundaMachayg‘ori, Sayrobchinori, Omonxonamadanlisuvi, SariosiyodagiSangardaksharsharasi (balandligi 80 metrdanyuqori), SHeroboddagiMuhammadIso-Termiziyziyoratgohi, Xujaikontuzkoni, Jarqo‘tonvaZarautsoyobidalari, Muzroboddagiqadimiytepaliklar, Jarqurg‘ontumanidagishunomdagiminorasivaboshqalar.
Biroqbubordaturistikinfratuzilmaniyanadarivojlantirishtalabetiladi.
4. Transportvatashqiiqtisodiyaloqalar. Maydonikatta, yer ustituzilishimurakkab, geografikjoylashgano‘rniuzoqbo‘lganSurxondaryoviloyatidatransportinfratuzilmasinirivojlantirishnihoyatdamuhimdir. Xususan, buerdatransportxavfsizligini, mamlakatimizyagonatemiryo‘ltransportitiziminishakllantirishkattaijtimoiy-iqtisodiyvasiyosiyahamiyatkasbetadi. SHunuqtainazardan 2007 yildaquribishgatushirilgan 223 kmuzunlikdagiToshg‘uzor – Boysun – Qumqo‘rg‘ontemiryo‘liningahamiyatibeqiyosdir. Ushbuyo‘lrespublikamizningengjanubidajoylashganmintaqaniyaqinlashtirdi, uniqo‘shniQashqadaryoviloyatibilanyanadajipslashtiradivayagonaiqtisodiyrayonnishakllantiradi.
Viloyatda 49674 mingtonnaturlixilyuklar, 480 mln. yo‘lovchilartashilgan. Buichkitransportko‘rsatkichlarito‘liqavtomobiltransportizimmasigatushadi. Temiryo‘lesatashqiiqtisodiyaloqalarniamalgaoshirishdaishtiroketadi. Birvaqtlarfaoliyatko‘rsatganAmudaryodatashkiletilgansuvtransportihozirgikundaishlamaydi, havotransportiesaviloyataholisinirespublikamizningboshqahududlarivaxorijiymamlakatlarbilanaloqasidaahamiyatlidir.
Termizshahridayirikaeroportqurilgan. TermizshahrihududidahamTermiziqtisodiyerkinzona (Logistikamarkazi) tashkiletildi.Uxorijiymamlakatlar, xususan, Afg‘onistonbilanO‘zbekistonaloqalariniamalgaoshirishdaxizmatqiladi. Buboradaviloyatmarkaziniqo‘shniAfg‘onistonRespublikasibilanbog‘lovchi, AmudaryodaqurilganHayratonko‘prigivatemiryo‘lihammuhimahamiyatgaega. KelajakdashuasosdaTermizxalqaromiqyosdagiyiriktransporttugunigaaylanishivabuerdahamkattaterminallar, erkiniqtisodiymintaqalarbarpoetishimkoniyatlaripaydobo‘ladi. Jumladan, MazoriSHarifyo‘nalishidagitemiryo‘liningquribbitirilishiviloyatmarkaziningtransportfunksiyasiniyanadakuchaytiradi.
Viloyatningtashqisavdoaylanmasi 2015 yilda 315,1 mln. AQSHdollarigatengbo‘lgan; eksport 270,0, import 45,1 mln. dollar. Importningozligiko‘pjihatdanmintaqadahozirchaqulayinvestitsiyamuhitiningshakllanmaganligibilanizohlanadi. Eksporttarkibidapaxtatolasi 66,0 foizni, oziq-ovqatmahsulotlari 22,4 foiznitashkilqiladi. Importdamashinavauskunalar (39,5 %) hamdaoziq-ovqatmahsulotlari (37,3 %) asosiymavqeniegallaydi. Tashqiiqtisodiyaloqalarko‘proqUzoqxorijvaBoltiqbo‘yidavlatlaribilanolibboriladi, MDHdavlatlarigaesatashqisavdoaylanmasining 21,8 foizito‘g‘rikeladi. Viloyattashqiiqtisodiyaloqalarida 2009 yildaAfg‘oniston (22,3 %), Xitoy (17,0 %), Singapur (11,9 %), KoreyaRespublikasi (11,7 %) mamlakatlariyetakchilikqilgan. SHuningdek, Pokiston, Rossiyadavlatlariningishtiroklarihamsalmoqlidarajada. Engso‘nggiyillardaOzarbayjon, Koreya, SHvetsariya, Iroqmamlakatlaribilanaloqalarkuchaygan, Xitoy, Rossiya, Qozog‘istonkabidavlatlarbilanesakamaygan. KelajakdaAfg‘onistonbozori, shuningdek, Janubi-SHarqiyOsiyodavlatlaribilanO‘zbekistonRespublikasiningtashqiiqtisodiyaloqalariniamalgaoshirishdaSurxondaryoviloyatiasosiybo‘g‘insifatidamuhimo‘ringaegabo‘ladi.
Surxondaryoviloyatidaxorijiysarmoyalarhisobiga 57 taqo‘shmakorxonafaoliyatko‘rsatmoqda.
Ichkitafovutlari. Viloyatdahozirgivaqtda 2 taichkiiqtisodiyrayonlarDenov (shimoliy) vaTermiz( Janubiy) zonasimavjud.