Zbekiston respublikasi

Mustaqilta’limolishuchunsavollar.
1. Buxoro-Navoiyiqtisodiyrayonigata’rifbering.
2. Navoiyviloyatitabiiysharoitivaresurslari.
3. Navoiyviloyatiaholisi, uningtabiiyko‘payishivazichligi.
4. Navoiyviloyatidasanoatningqaysitarmog‘irivojlangan.
5. Navoiyviloyaticharvochiliktarmog‘igata’rifbering.
6. Navoiyviloyatiningtarixiyobidalarigatasnifbering
21-mavzu: Qashqadaryoiqtisodiyrayoni (Qashqadarviloyati)2soat.
R e j a:
1. Viloyatninggeografiko‘rni, tabiiysharoitivatabiiyresurslari.
2. Aholisivamehnatresurslari.
3. Iqtisodiyoti, uningtarmoqlari.
4.Transportvatashqiiqtisodiyaloqalar.
Tayanchso‘zlar: Hisortog‘tizimi, vodiyvavoha, Qashqadaryo, IES, Amu-Qarshimagistrialkanali, MuborakvaSHurtankimyokorxonasi, sanoattarmoqlari, quriqxonalar, intensivrivojlanish, ranglivanodirmetallar, turizmvarekreatsiya.
1.Viloyatninggeografiko‘rni, tabiiysharoitivatabiiyresurslari. QashqadaryoviloyatiO‘zbekistonRespublikasitarkibidadastlab 1943 yil 20 yanvardatashkiletilgan, 1960-1964 yillaroralig‘idauSurxondaryoviloyatibilanqo‘shilganva 1964 yil 7 fevraldaqaytatiklangan. Viloyatmaydoni 28,6 mingkv. kmbo‘lib, mamlakathududining 6,4 foiziniegallaydi. BuboradaQashqadaryoQoraqalpog‘istonRespublikasi, NavoiyvaBuxoroviloyatlaridanso‘ng 4-o‘rindaturadi.
Aholisi, 2018 yil 1oktyabrma’lumotlarigako‘ra, 3148.1mingkishi (respublikaaholisiganisbatan 9,6 foiz). O‘ziningdemografiksig‘imiyokisalohiyatibo‘yichaO‘zbekistonmintaqalariichidaSamarqand, Farg‘onaviloyatlaridankeyingi 3-pog‘onaniegallaydi.
O‘zbekistonRespublikasimehnattaqsimotidaQashqadaryoyetakchimavqelardanbiridaturadi. 2016 yilyakunlarigaqaraganda, buergamamlakatyalpiichkimahsulotining 8,7 sanoatishlabchiqarishining 15,4 qishloqxo‘jaligimahsulotining 9,4 kapitalqo‘yilmalarning 13,0 qurilishhajmining 8,0 foizito‘g‘rikeladi. YAlpiichkivasanoatmahsulotulushigako‘raviloyat - 2, sanoatda - 2, qishloqxo‘jaligida – 4 o‘rindaturadi (taqqoslashuchun: 2000 yildaviloyatrespublikaning6,4 %yalpiichkimahsuloti, 8,3 % sanoat, 7,2 % qishloqxo‘jalikmahsulotinibergan).
Qashqadaryoviloyatima’muriy-hududiytuzilishida 2 tashahar (QarshivaSHahrisabz) va 13 ta (Dehqonobod, Kasbi, Kitob, Koson, Mirishkor, Muborak, Nishon, CHiroqchi, SHahrisabz, YAkkabog‘, Qamashi, Qarshi, G‘uzor) tumanlarimavjud. Tashkiltopganmuddatigako‘raeng “qadimgi” tumanlariYAkkabog‘, Koson, G‘uzorvaSHahrisabzhisoblanadi (ular 1926 yildatashkiletilgan). Birqatortumanlariesako‘proqQarshidashtinio‘zlashtirishmunosabatibilan (Muborak,Nishon, Kasbi, Mirishkor) vujudgakelgan. Maydoniningko‘lamibo‘yichaengkattatumanDehqonobod; MirishkorvaMuboraktumanlarihamnisbatankattahisoblanadi.YUqoridagiuchqishloqtumanlariningmaydoni 10,3mingkv. kmyokimintaqahududining 36,0 foizidemakdir. Engkichiktuman - Kasbida 0,65 mingkv. km yer bor.
1.1. Geografiko‘rnivatabiiyresurslari. Qashqadaryoviloyatimamlakatningjanubidajoylashgan, ushimoli­-g‘arbdaBuxoro, shimoldaSamarqandvaqisqaroqmasofadaNavoiyviloyatlari, janubvajanubi­sharqdaSurxondaryoviloyatibilanchegaradosh. Geosiyosiymavqeihamo‘zigaxos; viloyatninghududig‘arbvajanubi­g‘arbdaTurkmaniston, sharqdaTojikistonRespublikasibilantutashgan.
Erustituzilishianchamurakkabuningtaxminanyarmidanko‘proqqismitekislikvaunchabalandbo‘lmagantepaliklardaniborat (250-500 metrdengizsathidanbaland). Kattamaydongaegabo‘lganQarshicho‘lihamaynanshuerdajoylashgan. Viloyatshimoli-­sharq, sharqvajanubi-­sharqdatog‘liklarbilano‘ralgan. BuerdaZarafshonvaHisortizmalari, CHaqchartog‘lariko‘tarilibturadi, ularningengbalandnuqtalari 3750-4400 metrgachaetadi. SHaxrisabztumaniningengchekkasharqiyqismida 4100-4400 metrlikbalandlikkaegabo‘lgantog‘cho‘qqilaribor, masalan, G‘ovadovoniningbalandligi 4415 m. Viloyatning yer usti, orografiktuzilishishimoli-sharq, sharqvajanubi-sharqdang‘arb, shimoli-g‘arbyo‘nalishidapasayibborishibilantavsiflanadi.
Viloyatrespublikamizdaneftvatabiiygazzahiralariningko‘pligibo‘yichabirinchio‘rindaturadi. CHunonchi, ko‘rilayotganhududdaKo‘kdumaloq, Muborak, Pomukkabiyirikneft-­gaz, SHo‘rtan, Zevardi, G‘uzor, JanubiyPomuk, Qamashi, Alan, Qo‘ltoqgao‘xshashtabiiygaz, Qo‘shquduqneftkonlarimavjud. ViloyatningDehqonobodtumaniesaturlixiltuzkonlari, qurilishmateriallarixomashyosigaboy. Ayniqsa, kattazahiragaegabo‘lgankaliytuzlariningborligimamlakatimizdakaliyo‘g‘itlariniishlabchiqarishsanoatinitashkilqilishuchunmuhimahamiyatgaega.Tubigatantuzkoniasosidarespublikamizdaqishloqxo‘jaligiuchunzarurbo‘lgankaliyo‘g‘itlariishlabchiqaruvchidastlabkizavodbarpoetilgan.
ViloyatningyuqoriSHahrisabzmintaqasidamarmarg‘isht-cherepitsaxomashyosivaboshqakonlaraniqlangan. Kuldaradapolimetalrudalari, Zarmasdaoltin, G‘uzor, YAkkabog‘, CHiroqchidaharxilqurilishmateriallaritopilgan. BuerdaKitobgeologikqo‘riqxonasitashkilqilingan.
Qashqadaryoda, yoqilg‘i­-energetika, tog‘-­konvagaz-kimyosi, qurilishmateriallarisanoatinikengko‘lamdarivojlantirishgaqulayimkoniyatlarbor.
Iqlimikontinental, yog‘in­sochinmiqdori, ayniqsa, cho‘lmintaqasidajudaoz. Binobarin, buerdadehqonchiliknirivojlantirishuchunirrigatsiyainfratuzilmasitalabetiladi. Aynivaqtdatog‘oldivatog‘mintaqasidayillikyog‘in­sochinmiqdori 800-900 mmgachaetadi.
ViloyathududiQashqadaryohavzasidajoylashgan, uningnomiham, tarixi, geografiyasihamaynanshusuvmanbaibilanbog‘liq. QashqadaryogaOqsuv, Tanxozdaryo, Oyoqchidaryo, Qizildaryovaboshqalarkelibqo‘shiladi.
Qashqadaryodasug‘ormadehqonchiliknirivojlantirishmaqsadida 1970­yillardaQarshidashtio‘zlashtirilishikengmiqyosdaolibborilgan. Hozirgikundaviloyathududidaqatorsug‘orishinshootlaribarpoetilgan: Hisorak, Qalqamin, CHimqo‘rg‘on, Qamashisuvomborlariqurilgan, G‘uzortumaniniasosanPachkamarsuvomborivaG‘uzordaryosug‘oradi. YirikQarshimagistralkanaliAmudaryodanboshlanadivaqisqamasofadaqo‘shniTurkmanistonhududidano‘tadi, so‘ngraukattaTolimarjonsuvomborigaquyiladi, undansuvqudratlinasosstansiyalariyordamida 132 metrbalandlikkako‘taribberiladi. Bundantashqari, cho‘lmintaqasiMirishkor, Nishonkanallarisuvlaribilanhamsug‘oriladi, viloyatningshimoliyqismiga, asosanCHiroqchitumanigaZarafshonsuvlariEskiAnhorkanaliorqalietibkeladi.
Qashqadaryoviloyatidarekreatsiyavaturizmresurslarihambor. Rekreatsiyamaqsadidaajoyibtabiiylandshaftturlaridan, sihatgohvadamolishzonalaridanfoydalanishmumkin.
Turistikob’ektlarsifatidaesako‘hnaSHahrisabz – sohibqironAmirTemurningvatani, ubarpoetgantarixiyyodgorliklar (Oqsaroyvaboshqalar), eskiNasafqoldiqlari, g‘orlar, shuningdek, ekoturizmahamiyatigamolikmaskanlarmavjud. SHahrisabztumaniningyuqoriqismidaHisordavlatqo‘riqxonasitashkilqilingan; SHahrisabz, Kitob, YAkkabog‘, Kasbitumanlaridaqadamjovaziyoratgohlarhamko‘p.
2. Aholivamehnatresurslari. Qashqadaryoviloyatio‘ziningaholisonibo‘yichaO‘zbekistondaSamarqandvaFarg‘onaviloyatlaridankeyingiuchinchio‘rinniegallaydi. Uaynivaqtda, aholisoniningo‘sishijihatidanSurxondaryoviloyatibilanbirgalikdamamlakatdemografikvaziyatidayetakchilikqiladi.
Aholisonibo‘yichaviloyatdaCHiroqchitumanioldindaturadi (366,0 ming, 2016 yil); SHahrisabztumanidaham, SHahrisabzshahriniqo‘shibhisoblaganda, aholi 326 mingkishi. SHuningdek, Qamashi, Koson, KitobvaYAkkabog‘tumanlariningharbirida 220 mingkishidanko‘proqaholibor.
Viloyatdao‘rtachazichlik 1 km²ga 95 kishi. Aholi, xususan, Kasbi (247 kishi), Qarshi (228 kishi), YAkkabog‘ (198 kishi) vaSHahrisabz (194 kishi) tumanlaridazichjoylashgan, Muborak, Dehqonobod, Mirishkorqishloqtumanlaridazichlikanchapast.
Viloyatdatug‘ilishkoeffitsientihar 1000 kishiaholiga 23,7 kishinitashkiletadi. Engyuqoridaraja 2010 yildaCHiroqchitumanidabo‘lib, ubuerdayaqin 34 kishigabarobar (O‘zbekistondaoldingio‘rinlarda). Muboraktumanidahamtug‘ilishanchayuqori – 30,7 ‰. Viloyatmarkazi – Qarshishahridatug‘ilish 20,4 promille. Qashqadaryodahamtug‘ilishkamayibbormoqda.
Viloyatdaaholio‘limkoeffitsientiQamashivaG‘uzortumanlarida4,4 ‰, Muborakda 4,2 ‰ ko‘rsatgan. Aholitabiiyharakatiningyakuni, ya’nitabiiyko‘payishesako‘proqtug‘ilishdarajasita’siridashakllangan, engyuqorisiCHiroqchida (24,8 ‰), engpastiG‘uzorda (19,6 ‰) qaydetiladi. SHundayqilib, tug‘ilishningyuqoriligi, o‘limko‘rsatkichininganchapastligiviloyatdaaholisoniningtezo‘sishigaolibkeladi.
1-jadval
Qashqadaryoviloyatiqishloqtumanlariaholisiningtabiiyharakati (promilleda)

t/r	Qishloqtumanlari	2000 yil			2016 yil
		tug‘ilish	o‘lim	tabiiyko‘payish	tug‘ilish	o‘lim	tabiiyko‘payish
1	Dehqonobod	27,9	4,9	23,0	25,2	3,8	21,4
2	Kasbi	28,8	4,2	24,6	25,4	4,0	21,4
3	Kitob	28,3	4,3	24,0	24,7	3,9	20,8
4	Koson	28,.1	4,0	24,1	25,3	3,5	21,8
5	Mirishkor	25,5	4,3	21,2	24,9	3,8	21,1
6	Muborak	30,7	4,8	25,9	24,2	4,2	20,0
7	Nishon	27,0	2,8	24,2	26,5	3,6	22,9
8	CHiroqchi	33,8	4,5	29,3	28,4	3,6	24,8
9	SHahrisabz	24,6	4,4	20,2	23,8	3,9	19,9
10	YAkkabog‘	27,2	4,1	23,1	24,9	4,0	20,9
11	Qamashi	27,3	4,4	22,9	25,9	4,4	21,5
12	Qarshi	24,7	4,2	20,6	23,9	3,8	20,1
13	G‘uzor	28,1	4,8	23,3	24,0	4,4	19,6

Migratsiyaningaholisonio‘sishigata’siriunchakuchlibo‘lmasada, usalbiy. Masalan, 1998 yildashaharjoylardamigratsiyaqoldig‘iminus 1765

kishinitashkiletgan.
Viloyatningumumiyurbanizatsiyadarajasi 45 % - burespublikako‘rsatkichidananchapast (51,6 %). Buerdahammasibo‘lib 12 shaharva123 tashaharchabor. UlardanQarshiO‘zbekistonning 17 kattashaharlariqatorigakiradi (263 mingkishi),SHahrisabzda105 ming, Kosonda67mingaholiyashaydi; QamashivaKitobshaharlarida40-45mingdanaholibor.
Viloyatda 1046 taqishloqaholipunktlarimavjud, qishloqfuqarolaryig‘inlari 148 ta.
Qashqadaryoaholisimilliytarkibidao‘zbeklarkeskinajralibturadi – 91,5 %. Ikkinchio‘rindatojiklar – 4,6 %. Qolganmillatvakillaridanturkmanvaruslarko‘proq.
2015 yilning 1 yanvardastlabkima’lumotlarigako‘ra, Qashqadaryodamehnatgalayoqatliaholisoni 1685 mingkishi. SHundan 1220 mingkishiiqtisodiyfaolhisoblanadi. Iqtisodiyottarmoqlaridabandaholi 995 mingkishi.
3. Iqtisodiyoti, uningtarmoqlari. Qashqadaryoviloyatiningiqtisodiyotirivojlanibborayotganagrar-industrialyo‘nalishgaega. YAqinkelajakdauningindustrial-agrarxususiyatiniolishigategishliimkoniyatlarmavjud. Buerdaneft-gaz, tog‘-konkimyosi, paxta, g‘alla, chorvachilikmahsulotlarinietishtirishyaxshirivojlangan. Xususan, neftvagaz, paxtavag‘allaetishtirishdaumamlakatimizdabirinchi, kimyoviymahsulotlar (polietilenvaboshqalar) hamdachorvachilikbo‘yichahamoldingio‘rinlarningbiriniegallaydi.
2016 yilyakunlarigako‘ra, mintaqayalpihududiymahsulotining 44,5 foizinisanoatishlabchiqarishta’minlagan. Qishloqxo‘jaliginingulushi 19,4 %, qurilishniki 8,0; transportvaaloqaYAHM-ning 5,5 %, savdovaumumiyovqatlanish 4,8 foizinita’minlaydi.
3.1. Sanoati. Sanoatningichkituzilishiquyidagicha: yoqilg‘isanoatiningulushi (mahsulotqiymatibo‘yicha) 75,9 foiz, engilsanoat – 7,4, oziq­ovqat 4,8, un­krupa, omuxtaemsanoati – 2,8 foiz. Taqqoslashuchun: 2000 yildayuqoridagiko‘rsatkichlar,mosholda,56,4;18,1; 9,2; va 2,6 foiznitashkilqilgan.
Aynivaqtdabuerdamashinasozliksustrivojlangan;kimyovaelektrenergetikasanoatigaesakattae’tiborqaratilmoqda. SHo‘rtangazmajmuasi, Dehqonoboddaqurilgankaliyzavodi, birinchinavbatidaishgatushirilganTolimarjonIES, Muborakissiqlikenergetikamarkazihammuhimo‘rintutadi.
Anashuyildaviloyatdajami 1200 gayaqinsanoatkorxonalarimavjudbo‘lib, yiriklari 41 ta. Viloyatda 54 taQKfaoliyatolibbormoqda. Biryildataxminan 1,6-2,0 mln. tneft, 50-55 mlrd. m³ tabiiygaz, 1,5-2,0 mln. tatrofidagazkondensati (suyultirilgangaz), 300 tonnagayaqinoltingugurt, 129 mingtpolietilen, 2 mln. m²ip­gazlama, 146-150 mingtonnapaxtatolasi, 20-25 mingtonnao‘simlikyog‘i, 25-26 mln. shartlibankakonserva, 190 mingtonnaunvaboshqamahsulotlarishlabchiqariladi.
Nisbiyko‘rsatkichlardahisoblagandaQashqadaryogaO‘zbekistondaqazibolinadiganneftning (gazkondensatibilanbirga) 95 foizi, tabiiygazning 92 vaoltingugurtningdeyarli 100 foizito‘g‘rikeladi. SHuo‘rindaqaydetishjoizki, avvalgiyillardamutloqko‘rsatkichlarningba’zilarianchayuqoribo‘lgan. Masalan, 2010 yildaneftqazibolish 3,8-4,3 mln. t, suyultirilgangaz 3,8 mln. t, ip-gazlama 5,8 mln. kvmetrdanziyodroq, konservalar 79 mlnshartlibankanitashkilqilgan; faqatpaxtatolasivao‘simlikyog‘iniishlabchiqarishbudavrdako‘paygan.
Bundanxulosaqilishmumkinki, viloyatningyoqilg‘isanoatidagi “siljishlar” respublikaumumiyyoqilg‘i-energetikasanoatiholatigajiddiyta’sirko‘rsatgan. SHubilanbirga, ip-gazlamahamdameva-konservalarishlabchiqarishhajminingqisqarishinihamijobiybaholabbo‘lmaydi. Paxtahosilining, jumladan, paxtatolasiniishlabchiqarishniortibborishigaqaramasdanuniqaytaishlashhajmi, ip-gazlamamahsulotlarinitayyorlashanchakattamiqdordaqisqargan. Albatta, buerdahamvaziyatqoniqarliemas.
SanoatninghududiytashkiletilishidaQarshi, SHahrisabztugunlarikattaahamiyatgaega; Muborak (IEM, gaz-­kimyomajmuasi), Koson (yog‘­ekstrakt, paxtatozalash, g‘ishtzavodi), SHo‘rtan (neft-gaz-kimyo), Tolimarjon (IES), Ko‘kdumaloq (neft),CHiroqchi (konservazavodi) vaboshqasanoatpunktlariningahamiyatihamoshibbormoqda. Qarshi, QamashivaSHahrisabzdato‘qimachilikkorxonalari (“Oqsaroy - to‘qimachi” QK, ipakchilik), aksariyattumanmarkazlaridapaxtatozalashzavodlarimavjud.
ViloyatdagazkondensatiniMuborakneft-gazkonlari, Muborakgazniqaytaishlashzavodi, “SHo‘rtanneft-gaz” sho‘‘bakorxonasi, SHo‘rtangazkimyomajmuasihamda “Hisorneft-gaz” qo‘shmakorxonalariishlabchiqaradi. Ularningorasidagazkondensatibo‘yichaMuborakneft-gazkonlariboshqarmasivaSHo‘rtanneft-gaz, neftvatabiiygazqazibolishdaMuborakneft-gazkonlariyetakchilikqiladi. SuyultirilgangazningyarmigayaqininiSHo‘rtangazkimyomajmuasietkazibberadi, ikkinchio‘rindaSHo‘rtanneft-gazsho‘‘bakorxonasituradi. Oltingugurtningdeyarli 100 foizgayaqininiMuborakgazniqaytaishlashzavodita’minlaydi.
Jamisanoatmahsulotining 16,9 foiziviloyatmarkaziQarshishahrigato‘g‘rikeladi. Muboraktumanidasanoatmujassamlashuvko‘rsatkichibundanhamyuqori – 43,2 foiz. SHuningdek, G‘uzortumanidahamsanoatishlabchiqarishiyuqoridarajada – 26,1 %.Demak, buikkitumanviloyatmarkazibilanbirgalikdajamisanoatmahsulotihajmining 86,2 foiziniberadi.
3.2. Qishloqxo‘jaligi. Viloyatdaagrarsohahamyaxshirivojlangan. Jamimahsulothajmidadehqonchilik 52,7 foiznitashkilqiladi. UmumiyhajmdamintaqaO‘zbekistonqishloqxo‘jalikmahsulotining 8,1 foiziniberadi.
Qashqadaryoviloyatiningumumiy yer maydoni 2857 mingga, qishloqxo‘jaligidafoydalaniladiganerlar 2195 minggayokijamimaydonganisbatan 76,8 %. Sug‘oriladiganerlar 461 mingga.
2016 yilyakunlaribo‘yichaviloyatdajamiekilganmaydonlar 493 minggabo‘lgan. SHundandonliekinlar 260 mingga, yalpihosil 998 mingtonna, hosildorlik 42 s/ga.
Qishloqxo‘jaliginingikkinchiyetakchiekini - paxta 160 minggektarniegallaydi. 2017 yilda 406,8 mingtonnapaxtaetishtirildi.
Ma’lumki, g‘allavapaxtaetishtirishbo‘yichaQashqadaryorespublikamizdabirinchio‘rindaturadi.
Kartoshka 6,2 minggektarergaekilgan, yalpihosil 98 mingt; sabzavotmaydoni 14,4 mingga, xosil 321,5 mingt, polizekinlari 6,3 minggavayalpihosil 86,1 mingt. Mevalarmaydoni 10,7 mingga, yalpihosil 73,5 mingt. Bog‘dorchiliktog‘vatog‘oldihududlardajoylashgan (SHahrisabz, YAkkabog‘, Kitob, Qamashivab.) tumanlardarivojlangan. Buerlardauzumetishtirishhamyo‘lgaqo‘yilgan, uningumumiymaydoni 6,9 mingga, hosil 50 mingt. Kitobtumanio‘zininganorlari (Varganzavab.), Kasbitumanibodomzorlaribilan (Maymanoq) mashhur.
Viloyatda 1240,9 mingboshqoramollar, 3533 mingboshqo‘yvaechkilarbor (buboradahamQashqadaryobirmunchaoldinda). Mintaqaagrosanoatmajmuida 185 mingttirikvazndago‘sht, 685 mingtsut, 198,1 mln. donatuxum, 4,8 mingtjun, 99,8 mingdonaqorako‘lterisi, 2,8 mingtpillaolinadi.
3.3. Ijtimoiysohalarningustuvorrivojlanishio‘zigaxosdemografikvaziyatgaegabo‘lganQashqadaryoviloyatiuchunhamdolzarbdir. Busohada, xususanta’lim, sog‘liqnisaqlash, savdovaturlixilxizmatlarasosiyahamiyatkasbetadi.
Viloyataholisiningtozaichimliksuvibilanta’minlanishio‘rtacha 81,7 %, tabiiygazbilanesa – 70,4 %.
Tibbiyotsohasida, har 10 mingkishigato‘g‘rikeladiganbemoro‘rinlarsoni 40,7 ta. Vrachlarhar 10 mingkishiga 19,4, o‘rtameditsinaxodimlari 99,5 kishi. Qishloqvrachlikpunktlari 259 ta, o‘rtachato‘rttaqishloqaholipunktigabittaQVPto‘g‘rikeladi.
Qashqadaryoviloyatidao‘rtata’limmaktablari 1116 ta, kasb-hunarkollejlari , akademiklitseyva 2 taoliyo‘quvyurtibor. Qarshidavlatuniversitetidaturliyo‘nalishlarbo‘yichabakalavrvamagistrlartayyorlanadi.
Mintaqadakattarekreatsiyavaturistikresurslarningmavjudligiushbusohalarrivojlanishiningmuhimomilibo‘libxizmatqiladi. Hozirgivaqtda 2750 yilliktarixgaegabo‘lganSHahrisabz, 2500 yilgato‘lganQarshishahriningxalqarovamahalliyturizmnirivojlantirishdaahamiyatikatta. Viloyatningbuvaboshqajoylaridaturistikindustriyavaturistikinfratuzilmanizamonaviyshakllantirishgae’tiborqaratilmoqda.
4. Transportvatashqiiqtisodiyaloqalari. Viloyatdatransporttiziminingturlixillarimavjud. Ammoyuktashishdaavtomobiltransportioldingio‘rindaturadi. 2016yildaumumiy42,0mln.tonnatashilganyukningdeyarlibarchasi (33,1 mln. t)avtomobiltransportigato‘g‘rikeladi.SHuyildajami 365,2 mln. yo‘lovchitashilgan, uning 330,1 mln. kishisiavtomobiltransportidaamalgaoshirilgan.
Qashqadaryoneftvagazkonlaridanmamlakatimizningturlirayonlarigahamdaqo‘shnidavlatlargaquvurtransportitarqalgan; Buxoroneftniqaytaishlashzavodi, ko‘pginayirikissiqlikelektrstansiyalarigaaynanshuerdanyoqilg‘ietkazibberiladi. SHuningdek, yaqindaqurilganToshg‘uzor – Boysun – Qumqo‘rg‘ontemiryo‘liningahamiyatihamkatta. AynikundaToshkentdanQarshi (SHahrisabz)gatezyurar “Afrosiyob” poezdiqatnayboshladi.
Qarshishahridayirikaeroportbor, uviloyataholisiningtashqialoqalarigaxizmatqiladi.
Tashqisavdoaylanmasi 2015 yilda 2861,7 mlnAQSHdollari, shundaneksport 2368,7 mlndollar.
Eksporttarkibidayoqilg‘i (asosantabiiygaz) 88,1 %, paxtatolasi – 7,6 foiznitashkilqilgan. Buerdankimyoviymahsulotlar, jumladan, polietilenhameksportqilinadi. Importtarkibidamashinavauskunalar (40,9 %) hamdaqoravaranglimetallaryetakchilikqilgan (14,9 %). Tashqiiqtisodiyaloqalarningasosiyqismi “Uzoqxorij” mamlakatlarigato‘g‘rikeladi.
4.1. Viloyatiqtisodiyotininghududiytarkibi.Qashqadaryoviloyatida, engavvalo, ikkitashakllanganasosiyichkiiqtisodiyrayonajratiladi. QuyimintaqayokiQarshimintaqasipaxtavag‘alla, chorvachilikka, neft­gaz, tog‘­konhamdaelektrenergetikagaixtisoslashgan. UningtarkibigaQarshishahri, Qarshi, Nishon,Muborak, Koson, G‘uzor, KasbivaMirishkortumanlarikiradi.
YUqoriyokiSHahrisabzmintaqasidako‘proqagrosanoatmajmuasirivojlangan. USHahrisabz, YAkkabog‘vaKitobtumanlarinibirlashtiradi.
So‘nggiyillardaDehqonoboddako‘plabqo‘shmakorxonalar, TolimarjonIESvaToshg‘uzor–Boysun–Qumqo‘rg‘ontemiryo‘liningqurilishimintaqaningijtimoiy-iqtisodiyrivojlanishidamuhimomilbo‘libxizmatqiladi.