Zbekiston respublikasi

Mustaqilta’limolishuchunsavollar.
1. Surxondaryoiqtisodiyrayonigata’rifbering.
2. Surxondaryoviloyatitabiiysharoitivaresurslari.
3. Surxondaryoviloyatiaholisi, uningtabiiyko‘payishivazichligi.
4. Surxondaryoviloyatidasanoatningqaysitarmog‘irivojlangan.
5. Surxondaryoviloyatiqishloqxo‘jaligitarmog‘igata’rifbering.
6. Surxondaryoviloyatidaqandaytarixiyobidalarmavjud.


23- mavzu: QuyiAmudaryoiqtisodiyrayoni (Qoraqalpog‘istonRespublikasivaXorazmviloyati) (4 soat)..
Mavzu:Qoraqalpog‘istonRespublikasi (2 soat).
REJA:
1. Respublikaninggeografiko‘rni, tabiiysharoitivatabiiyresurslari.
2. Aholisivamehnatresurslari.
3. Iqtisodiyoti, uningtarmoqlari.
4.Transportvatashqiiqtisodiyaloqalar.
Tayanchso‘zlar: Sultonuvaystizmasi, Sariqamishcho‘kmasi, Ustyurtplatosi, Turonpasttekisligi , Qo‘yiAmudaryo, Nukus, Taxiatosh,Amudaryo, Beruniy, Kegeyli, Mo‘ynoq, Taxtako‘pir, To‘rtko‘l, Xo‘jayli, CHimboy, SHumanoy, Ellikqal’a, Qonliko‘l, Qorao‘zak, “Qo‘ng‘irot- FARM” zonasi, Surgilgazkoni, Borsakelmas,
sanoat, intensivrivojlanganlik, oltinkoni, ranglivanodirmetallar, SESlarkaskadi, rekreatsiya, gidroenergetikimkoniyat.
QuyiAmudaryoiqtisodiyrayoni. MazkurrayonO‘zbekistondahududibo‘yichaengkattabo‘lib, uo‘ztarkibigaQoraqalpog‘istonRespublikasivaXorazmviloyatinio‘zichigaoladi. Maydoni 172,6 mingkm. kv. (Qoraqalpog‘istonRespublikasi 166,6 mingkm²vaXorazmviloyati 6,05 mingkm²) - bumamlakatimizumumiymaydonining 38,5 foizidemakdir.
Buiqtisodiyrayonda 2018 yil 1 avgustma’lumotlarigabinoan, 3706,8 ming (Qoraqalpog‘istonRespublikasida 1930,0 kishivaXorazmviloyatida 1776,8 kishi) niyokirespublikamizjamiaholisining 12 foiziyashaydi. Urespublikaaholisiningengchekkashimol, shimoli - g‘arbida, markaziyshaharlardananchauzoqda, globaltusolganekologikjihatdanmuammoliOroldengizita’siridajoylashgan. Aynananashundayo‘zigaxosgeografik (iqtisodiy, geosiyosiyvaekologikgeografik) o‘rinuningijtimoiyvaiqtisodiyrivojlanishxususiyatlarinibelgilabberadi. RayonhosilqiluvchigeografikomiluningAmudaryoquyiqismidajoylashganligidir.
Burayonikki, ma’lumma’nodabir-birigao‘xshamaganma’muriybirlikdantashkiltopgan, ya’niumamlakatimizdaengkattavayagonaichkirespublikahamdaXorazmviloyatidaniborat. Biriozmi-ko‘pmitabiiyresurslarga–qazilmaboyliklargaegabo‘lsa, ikkinchisidamehnatresurslarimo‘l. SHubois, mazkurhududdao‘zaroiqtisodiyintegratsiyalashuvimkoniyatlarivazaruratimavjud.
QuyiAmudaryorayoniningsiyosiygeografiko‘rniTurkmanistondavlatihamdaQozog‘istonRespublikasibilanchegaradoshligidao‘zaksinitopadi. Binobarin, buerdaistiqboldaxalqaromiqyosdaiqtisodiyhamkorlikniamalgaoshirishmumkin.
SHuningdek, uninggeografiko‘rni, ya’niuzoqligivaOrolbo‘yimintaqasidajoylashganligi.
MamlakatimizhududiymehnattaqsimotidaQuyiAmudaryorayoniagrar-industrialmintaqasifatidaajralibturadi. UninghissasigaO‘zbekistonning 5,4 % YAIM, 3,3 % sanoatva 9,4 % qishloqxo‘jaligimahsulotito‘g‘rikeladi.
Rayondapaxtachilik, sholietishtirish, go‘sht-junchorvachiligivasanoatningayrimtarmoqlari (oziq-ovqat, engil, kimyo) nisbatanyaxshiroqrivojlangan.
Maydonitabiiyvaekologiksharoiti, demografikvaziyatiturlichabo‘lganbundaykattaiqtisodiyrayonninghaqiqiygeografikxususiyatlariuningichkitarkibitahlilqilingandayanadaochiqroqnamoyonbo‘ladi.
1. Respublikaninggeografiko‘rni, tabiiysharoitivatabiiyresurslari.Qoraqalpog‘istonRespublikasi (QR) O‘zbekistonRespublikasitarkibidasuverendavlatsifatida 1992 yil 9 yanvardae’lonqilingan. Poytaxti – Nukusshahri.Uningtarkibiga 2 ta (NukusvaTaxiatosh) shaharva 14 ta (Amudaryo, Beruniy, Kegeyli, Mo‘ynoq, Nukus, Taxtako‘pir, To‘rtko‘l, Xo‘jayli, CHimboy, SHumanoy, Ellikqal’a, Qonliko‘l, Qorao‘zak, Qo‘ng‘irot) tumanlar, 12 tashaharva 26 tashaharcha 138 taQFYva 1130 taqishloqaholipunktlarikiradi. 1927 yildadastlabkitashkiletilgantumanlarBeruniy, To‘rtko‘l, Xo‘jayli, CHimboy, engso‘ngidatashkiletilganQorao‘zak (1975y.), Ellikqal’a (1977y.).
Maydoni 166,6 mingkm², aholisi 1930,0 mingkishi. Maydoni, O‘zbekistonRespublikasiganisbatanolganda, 37,1 foizgabarobar.
1-jadval
Qoraqalpog‘istonRespublikasiningtumanlarihaqidaayrimma’lumotlar

t/r	Tumanlarnomi	Tashkiltopganyili	Ma’muriymarkazi	Maydo- ni, ming kv.km.	Tum. Bo‘ySH.	SHa-har-cha	QFY	QAP
1	Amudaryo	18.12.1957	Mang‘itsh.	1,02	1	4	15	119
2	Beruniy	03.07.1927	Beruniysh.	3,95	1	1	13	67
3	Kegeyli	03.09.1928	Kegeylish	2,21	1	2	9	151
4	Mo‘ynoq	19.09.1931	Mo‘ynoqsh.	37,88	1	-	6	21
5	Nukus	25.12.1968	Oqmang‘itsh.	0,95	-	1	6	39
6	Taxta-ko‘pir	29.12.1965	Taxtako‘pirsh.	21,12	-	1	8	41
7	To‘rtko‘l	13.07.1927	To‘rtko‘lsh.	7,48	1	5	15	86
8	Xo‘jayli	03.07.1927	Xo‘jaylish.	0,85	1	2	9	95
9	CHimboy	03.07.1927	CHimboysh.	2,20	1	1	11	133
10	SHumanoy	09.01.1967	SHumanoysh.	0,64	1	-	7	108
11	Ellikqal’a	23.03.1977	Bo‘stonsh.	5,42	1	-	13	85
12	Qonliko‘l	07.12.1970	Qonliko‘lsh-cha	0,74	-	1	7	38
13	Qorao‘zak	26.09.1975	Qorao‘zaksh-cha	5,89	-	1	8	105
14	Qo‘ng‘irot	22.02.1964	Qo‘ng‘irotsh.	76,00	1	6	11	42
	Jami			166,6	10	26	138	1130

Qoraqalpog‘istonO‘zbekistonRespublikasiichidagimehnattaqsimotidaasosandehqonchilik, xususansholietishtirish, jun­go‘shtchorvachiligihamdaqismanoziq­ovqatvaengilsanoatningba’zitarmoqlaribilanajralibturadi. SHuningdek, neft-gazsanoatihamso‘nggiyillardarivojlanibbormoqda.

QRO‘zbekistonRespublikasiaholisining 5,9 foiziniegallaganiholda, uninghissasigamamlakatdaishlabchiqarilganYAIMning 2,4 foizi, sanoatmahsulotining 1,7 foizi, qishloqxo‘jaligiishlabchiqarishining 3,0, pullikxizmathajmining 2,6, chakanasavdoning 3,3, eksportning 0,9 foizivaimportning 0,5 foizito‘g‘rikeladi.
1.1. Geografiko‘rnivatabiiyboyliklari. QRO‘zbekistonningchekkashimoli­-g‘arbida, QuyiAmudaryomintaqasidajoylashgan. UningO‘zRmarkaziyrayonlaridananchaolisdao‘rnashganligimintaqaiqtisodiyrivojlanishyo‘nalishigao‘zta’siriniko‘rsatadi. SHubilanbirga, QRninggeosiyosiymavqei, ya’niQozog‘istonRespublikasivaTurkmanistondavlatibilanqo‘shnichiligi, O‘zbekistonningYevropamamlakatlarigachiqishjoyidaekanligiuningrivojlanishigaqulayimkoniyatlaryaratibberadi. Buboradaurespublikamizningasosiy “darvozasi” hisoblanadi.
Qoraqalpog‘iston yer ustituzilishimurakkabemas: engbalandnuqtasiSultonuvaystizmasibo‘lib, udengizsathidan 473 mbalandlikdajoylashgan. Sariqamishcho‘kmalariesaanchapast. QRningg‘arbiyqismiUstyurtplatosi, qolganhududiTuronpasttekisligibilanband.
Mintaqaturlixilqazilmaboyliklargaega. Buo‘rinda, engavvalo, Sultonuvays (Sultonuiztog‘) tizmasiniko‘rsatishjoiz. Maydoniunchakattabo‘lmaganmazkurhududdaranglivaqorametallar, qurilishvaboshqasanoattarmoqlarixomashyosiko‘p. Ularjumlasigamarmar, ohaktosh, gips, mergel, fosforit, oltin, temirrudasi, mis, qimmatbahotoshlar, barit, talk, abrazivmateriallarvaboshqalarkiradi.
Tebinbuloqtemirrudasikonianiqlanganzahiralarkamligivauningsifatko‘rsatkichlariningyuqoriemasligisababli (rudadagitemirningulushi 20 foizgahametmaydi) hozirchasanoatahamiyatigaegaemas.
QRtog‘­konkimyosizahiralarigahamboy: CHimboyyaqinidagiQo‘shqanottovvaQo‘ng‘irotatrofidagiBorsa­kelmashamdaQoraumbetkabikonlardasulfat­magniy, toshvaoshtuzlariningjudakattazahiralarimavjud. Qoraqalpog‘istonningUstyurtqisminitabiiygazva, ayniqsa, neftkonlarigaboyekanligibashoratqilinmoqda. HozirgivaqtdaOqsholoq, SHohpaxta, Quvonishkonlaridantabiiygazqazibolinadi.
Hududgarespublikageologikqidiruvishlarigamo‘ljallanganinvestitsiyahajminingasosiyqismiajratilmoqdavabundaRossiyaning “Lukoyl” kompaniyasibilanisholibborilmoqda.
Iqlimio‘takontinental; yillikyog‘in­sochinmiqdori 90-200 mmatrofida.
Qoraqalpog‘istonningshimoliyhududlaribevositaOroldengizibilantutash. Ma’lumki, ushbudengizso‘nggi 45-50 yildavomidamuntazamravishdaquribbormoqdavauningquriganqismidakattamaydondaOrolqumpaydobo‘lgan. Agar 1964 yildaOroldengiziningmaydoni 66,0 mingkv.km.nitashkiletganbo‘lsa (Qozog‘istonqismibilanbirga).
Hozirgivaqtdaesadengizningmaydoniatigi 8 mingkv. km.atrofidavayirikbirnechtakattasuvhavzalaridaniborat.
QKRhamfarmatsevtikaresurslarigaboy, buerdarespublikadorivoro‘simliklarining 25 foizijoylashgan (Qo‘ng‘irottumanidadori-dormonxam-ashyosiekilishivaolinishiuchun “Qo‘ng‘irot-FARM” erkiniqtisodiyzonasitashkiletildi).
2. Aholisivamehnatresurslari. Aholisoniyuqoridakeltirilganidek, 1930,0 kishinitashkiletadi. Aholizichligi 1 km²gaatigi 9.9 kishi.
Keyingiyillardaaholisoninigo‘sishibirozsustlashgan. QRbo‘yichatug‘ilish 2016 yilda 23,3,o‘lim 5,1vatabiiyko‘payish 18,2 promillegatengbo‘lgan.
Harmingkishigahisoblaganda, 2015 yildaketganlar 15,4, kelganlar 8,3, migratsiyaqoldig‘iminus 7,1 promille.
Migratsiyaaylanmasixususan, Taxtako‘pir, Xo‘jayli, SHumanoyvaMo‘ynoqtumanlaridakatta. MigratsiyasaldosiXo‘jaylidaminus 15,6, Mo‘ynoqda 12,4, Qo‘ng‘irotda 9,9,Taxtako‘pirda 9,3 promille.
Umumiyurbanizatsiyako‘rsatkichi 50,4 foiz. EngkattashaharQRpoytaxti - Nukusbo‘lib, unda 284 mingaholiistiqomatqiladi (2015 y.). Xo‘jayli, BeruniyvaTaxiatosho‘rtashaharlarqatorigakiradi.
Aholiningmilliytarkibiharxil: o‘zbeklar 38,2 %, Qoraqalpoqlar 35,8 %, qozoqlar 18,6 %, turkmanlar 5,1 %, ruslar 0,8 % vahokazo.
QRdamehnatgalayoqatliyoshdagiaholiningsoni 990 mingkishi, iqtisodiyfaolaholi 726 ming, iqtisodiyotdabandbo‘lganlaresa 420 mingkishi. Bandbo‘lganaholiningtaxminan 1/3 qismiqishloqxo‘jaligiga, 10 foizgayaqinisanoatgato‘g‘rikeladi.
3. Iqtisodiyoti, uningtarmoqlari.Mintaqaiqtisodiyotiagrar­industrialyo‘nalishibilantavsiflanadi.YAlpihududiymahsulotning 9,6 foizisanoatishlabchiqarishida, 24,4 % qishloqxo‘jaligida, 8,3 foiziqurilishda.
So‘nggiyillardayoqilg‘isanoatiga, ayniqsa, neft-gazzahiralariniqidirishgakattahajmdaxorijiyinvestitsiyalarkiritilgan.
3.1. Sanoati. QRsanoatiyalpihududiymahsulotning 9,8 foiziniberadi. Sanoatmajmuidaqurilishmateriallari, engil, oziq-ovqatvayoqilg‘isanoatikabilarnisbatanyaxshirivojlangan. YOqilg‘i-energetikaQRyalpimahsulotini 38,0 %ni, engilsanoat 24,4 %, oziq­ovqat 11,0 %, un-krupa, kombikormsanoati 8,1 foizinita’minlaydi. Bulardantashqari, kimyo, neft-kimyo, qurilishmateriallarisanoatihamrivojlanibbormoqda. Keyingiyillardabuerda, ya’niQo‘ng‘irottumanidarespublikamizuchunnihoyatdazarurbo‘lgansodaishlabchiqaruvchizamonaviykorxonaqurilgan. Ushbuzavodmahsulotihozirgikundaxorijiymamlakatlargahameksportqilinmoqda. SHubilanbirga, kimyogarlarshaharchasi – Elobodhambarpoetildi. Ustyurtda (Surgilgazkoniasosida) respublikamizdaikkinchigaz-kimyomajmuasishakllanmoqda, Qorao‘zaktumanidaloyihaquvvati 1 mlnt. bo‘lganQuyiAmudaryomintaqasidayagonayiriksementzavodibarpoqilinmoqda (J. Koreyasarmoyalarihisobidan).
2016 yilyakunlarigako‘ra, Qoraqalpog‘istonda 3298 mln. kVt/selektrenergiya, 79,6 mingtonnaneftvagazkondensati, 2,9 mlnm³gaz,79 mingtonnakalsiylashtirilgansoda, 38 mingm³yig‘matemirbetonkonstruksiyalarivadetallari, 57 mingtonnapaxtatolasi, 13 mingtonnao‘simlikyog‘i, 75 mingtonnaun, 50 mingtonnaomuxtaemishlabchiqarilgan.
QRelektrenergetikasiTaxiatoshIESigaasoslangan. Albatta, buunchakattabo‘lmaganissiqlikelektrstansiyasiQuyiAmudaryomintaqaiqtisodiyotinijadalrivojlantirishuchunetarliemas. SHuningdek, qazibolinayotganneftvagazkondensati, tabiiygazmiqdorihamkelajakdako‘payishikerak (Ustyurtgazsho‘‘bakorxonasi).
Mashinasozlik, metallurgiyavao‘rmonsanoatiyaxshirivojlanmagan. Mashinasozlikko‘proqqishloqxo‘jaligivayo‘lqurilishimashinalarinita’mirlashgaixtisoslashgan. Aynivaqtdaqurilishsanoati (ohak, marmar, g‘ishtishlabchiqarish) birmunchayuksalmoqda.Ushbutarmoqlarningrivojlanishiqishloqjoylardauy-joyvaboshqaob’ektlarningqurilishibilanhambog‘liq.
Engilsanoattarkibidato‘qimachilikvapaxtatozalashkorxonalariningo‘rnikatta. Qoraqalpog‘istonningqatorshaharvatumanmarkazlaridaxorijiymamlakatlarbilanhamkorlikdato‘qimachilikkorxonalariqurilgan. Ularmahalliyxomashyoasosidaturlixilxalqiste’mol
mollariniishlabchiqarmoqdavabuaholibandliginioshirishgahamko‘makbermoqda. PaxtaetishtiruvchiBeruniy, To‘rtko‘l, Amudaryo, Ellikqal’a, Xo‘jaylivaboshqatumanmarkazlaridapaxtatozalashzavodlariishlabturibdi.
Oziq­ovqatsanoatida, asosan, o‘simlikyog‘i (Xo‘jayli, Nukus, Qo‘ng‘irot, CHimboy, Beruniy), konserva (Nukus) ishlabchiqarishitovarahamiyatigaega. Donmahsulotlarivaemningko‘pchilikqismini «Qorao‘zakdon» aksionerlikjamiyatiberadi, unsanoatikorxonalariBeruniy, CHimboy, To‘rtko‘ldajoylashgan.
Sanoatninghududiytarkibio‘zigaxos: taxminan 25,8 foizsanoatmahsulotiNukusshahriga, 6,5 foiziTaxiatoshshahrigato‘g‘rikeladi. Mo‘ynoq, Xo‘jayli, BeruniyvaAmudaryotumanlaridahamsanoatishlabchiqarishibirmuncharivojlangan. BiroqNukus, Qorao‘zak, Taxtako‘pir, SHumanoytumanlaridabusohajudasust. Mo‘ynoqtumaniQRjamisanoatmahsulotining 13,3 %, Xo‘jayli - 11,0 %, Beruniy 8,3 foiziniberadi (2010 y.). Xalqiste’molmollariishlabchiqarishgeografiyasihamshungao‘xshash: buboradaNukusvaTaxiatoshshaharlariqatoridaXo‘jayli, Beruniy, Qo‘ng‘irottumanlariajralibturadi.
QRfarmatsevtikaresurslarigaboy, buerdarespublikadorivoro‘simliklarining 10 foizijoylashgan (Mo‘ynoqtumanidadori-dormonxam-ashyosiekilishivaolinishiuchun “Mo‘ynoq -FARM” erkiniqtisodiyzonasitashkiletildi).
3.2. Qishloqxo‘jaligi. Agroiqtisodiyottizimidapaxta, sholi, go‘sht, junmahsulotlariniishlabchiqarishnisbatanrivojlangan. Mintaqaningqishloqxo‘jaliginibundaysohalargaixtisoslashuvi, asosan, uningagroiqlimiyshart-sharoitlarigabog‘liq. 2015 yilyakunlarigako‘raQRO‘zbekistonRespublikasining 3,1 foizqishloqxo‘jalikmahsulotlarinibergan. Qishloqxo‘jaligiyalpimahsulotitarkibidadehqonchilikningulushi 53,3 %; dehqonchilikvachorvachilikmahsulotlariningo‘zaronisbatiyillardavomidaob-havosharoitigaqarabo‘zgaribturadi.
Ma’lumki, QRkatta yer maydonigaega, ammosuvtanqisligisabablibutabiiyimkoniyatdanfoydalanishdarajasipast. Jami yer maydonining 32,3 foizidanqishloqxo‘jaligidafoydalaniladi. O‘znavbatida, sug‘oriladiganerlarumumiyqishloqxo‘jaligidafoydalaniladiganerlarningbor-yo‘g‘i 9,2 foizinitashkilqiladi. Jamiqishloqxo‘jaligidafoydalaniladiganerlarning 8,1 foiziniekinekiladiganerlarva 91,2 foizinipichanzorvayaylovlaregallaydi. Qishloqtumanlarimiqyosidasug‘oriladiganerlarAmudaryo, Qonliko‘l, Xo‘jayli, Ellikqal’avaNukustumanlaridako‘proq. 2015 yildaqishloqxo‘jalikekinlariningumumiymaydoni 265,8 minggektar, bundan 100,6 minggektariboshoqlidonekinlaribilan, 10 minggektaripaxtabilanband.
2017 yilda 186,2 mingtonnapaxtaetishtirildi. Yiligao‘rtacha 244 mingtonnadon, 31 mingtonnakartoshka, 134 mingtonnasabzavot, 70 mingtonnapolizmahsulotlari, 25 mingtonnamevalaretishtirilmoqda.
MintaqaXorazmviloyatibilanbirgalikdaO‘zbekistondaasosiysholietishtiradiganrayonhisoblanadi. Qoraqalpog‘istonnafaqatO‘zbekistondabalkibutunjahondahampaxtaetishtiradiganengshimoliyhududsanaladi. Uninghosildorligibuerdaatigi 19,2 s/ga.
QRdayaylovchorvachiligirivojlangan, em-hashakdanasosanbedaetishtiriladi. 2015 yil 1 yanvarholatigako‘ra, Qoraqalpog‘istonda 760,1 mingboshyirikshoxliqoramol, 766,0 mingboshqo‘yvaechkilarmavjud. 2015 yilda 60 mingtonnago‘sht, 185,6 mingtsut, 48,0 mln. donatuxum, 69 mingdonaqorako‘lteriolingan.
3.3. QRdaijtimoiysohalarhamrivojlanibbormoqda. UshbumuammoOrolbo‘yimintaqasidagiekologikvaziyatniyaxshilashmintaqaviydasturidoirasidahaletilibborilmoqda.
Qishloqinfratuzilmasigahamkattae’tiborqaratilmoqda; markazlashtirilganholdatozaichimliksuvibilanta’minlanishdarajasimuntazamortibbormoqda.
Qoraqalpog‘istonRespublikasipoytaxti – NukusshahridaQoraqalpog‘istonDavlatuniversiteti, Nukuspedagogika, Toshkentagraruniversitetiningfilliali, O‘zbekistonRespublikasiFanlarAkademiyasiningQoraqalpoqbo‘limiilmiytadqiqotinstitutlari (yaqindayanaToshkentdaginufuzlioliyo‘quvyurtlariningfiliallariochildi) faoliyatko‘rsatmoqda. Ammomintaqadarekreatsiyavaturizmnirivojlantirishimkoniyatlariozroq. TurizmsohasidaNukusshahrivauningmuzeylari, Tuproqqal’a, SultonUvays-boboqadamjovaziyoratgohimuhimahamiyatkasbetadi.
Qoraqalpog‘istonda 760 gayaqinumumta’limmaktablari, Akademiklitseylarvakasb-hunarkollejlarimavjud.
Jami 60 gayaqinsog‘liqnisaqlashmuassasalarifaoliyatko‘rsatmoqda, har 10 mingaholigato‘g‘rikeladiganvrachlarsoni 23,1 ta, o‘rtameditsinaxodimlari 100,6 ta, bemoro‘rinlari 52,4 ta. Mintaqada 184 taqishloqvrachlikpunktibor, taxminanhar 6 taqishloqqa 1 taQVPxizmatko‘rsatadi.
4. Transportvatashqiiqtisodiyaloqalar. Yiligao‘rtachabarchatransportvositalaribilan 33 mln. tonnaxalqxo‘jaligiyuklaritashiladi (yukaylanmasi 757,2 mln. tonna/km). Ushbuko‘rsatkichlardeyarlito‘liqdarajadaavtomobiltransportiulushigato‘g‘rikeladi. Qoraqalpog‘istonhududidanO‘zbekistonniRossiyabilanbog‘lovchiTaxiatosh – Beynovtemiryo‘lio‘tadi. SHubilanbirga, keyingiyillardaNukus – CHimboytemiryo‘lihamqurilibishgatushirilgan. Ayniqsa, Buxoro-Olot-Gazli-MiskinvaUchquduq – Miskin – Nukustemiryo‘liningquribishgatushirilishimamlakatimiztransportmustaqilliginita’minlashdamuhimahamiyatgaegabo‘ldi.
Tashqisavdoaylanmasi 2016 yilda 162 mln, 2010 yilda 115,4 mlnAQSHdollarigateng, shujumladan, eksport 120 vaimport 42 mln. dollar. Eksportning 69,4 foizipaxtatolasigato‘g‘rikeladi, importdaesamashinavauskunalar (32,2 %), oziq­ovqatmahsulotlari (22,6 %) asosiyo‘rinniegallaydi.
IqtisodiyaloqalarHamdo‘stlikmamlakatlarivaqisman “Uzoqhorij” davlatlaribilanolibboriladi (Rossiya, Ukraina, Xitoy, Bangladeshvaboshqalar). QRtashqiiqtisodiyaloqalaridaengavvaloNukusshahri, shuningdek, Kegeyli, To‘rtko‘l, Xo‘jayli, Beruniy, Ellikqal’a, Amudaryotumanlarifaolishtiroketadi.
4.1. Ichkitafovutlari. Qoraqalpog‘istonhududibeshtaiqtisodiyrayonlargabo‘linadi: G‘arbiy, SHarqiy, Markaziy, JanubiyvaSHimoliyrayonlar. BundayhududiytarkibdoirasidaG‘arbiy, SHimoliyvaSHarqiyrayonlarningiqtisodiyvademografiksalohiyatianchapast, MarkaziyvaJanubiymintaqalaresabirmuncharivojlangan.
G‘arbiyrayontarkibigaQo‘ng‘irotvaSHumanoytumanlarikiradi.
Ushburayonning “norasmiy” markaziQo‘ng‘irotshahri (36,8 mingkishi), buerdaasosanyaylovchorvachiligibirmuncharivojtopgan. SHubilanbirga, yoqilg‘ivakimyosanoatihamyuksalibbormoqda.
SHimoliyrayonMo‘ynoqtumanidantashkil. Rayonningijtimoiy-iqtisodiyrivojlanishibevositaOrolmuammosibilanbog‘liq.
MarkaziyrayonNukusshahrihokimiyati, Nukus, Kegeyli, Qonliko‘lvaXo‘jaylitumanlarinibirlashtiradi. Markazi – Nukusshahri. MintaqaasosiniNukus – Xo‘jaylisanoattugunivashunomdagishaharaglomeratsiyasitashkilqiladi. Mazkurrayondaoziq­ovqat, to‘qimachilik, elektr­energetikasanoati, sholichilik, shaharatrofiqishloqxo‘jaligiyaxshirivojlangan.
SHarqiyrayonQorao‘zak, CHimboy, vaTaxtako‘pirtumanlaridaniborat. Rayondayaylovchorvachiligi, sholietishtirishkattaahamiyatgaega.
JanubiyrayontarkibigaAmudaryo, Beruniy, To‘rtko‘lvaEllikqal’atumanlarikiradi. AsosiyshaharlariBeruniy (59 ming) vaTo‘rtko‘l (55 mingkishi).