Ўзбекистон ўз истицлол ва тарацциёт йўлимиз — бу гул билан цопланган йўл эмас, бу тоталитаризм меросидан халос бўлиш ва покланиш, мафкура вийлик иллати етказган зиён-зацматларни бар тараф этишнинг цийин, узоц давом этадиган йўлидир

2. Давлат — бош нслоҳотчи. Мазкур тамойилнинг 
аҳамияти биринчисиникидан кам змаслишни даврнинг 
ўзи, ислоҳотлар тажрибаси исботлади. Мазкур тамойил 
чет элларда бир хил қабул қилинган эмас. Ҳатто бизга 
хайрихоҳ давлатлар ҳам бу масалага бир оз иккиланиб 
қараган эди. Танқидчиларимизни эса гапирмаса ҳам 
бўлади. Улар бу тамойилда демократияни чеклашни, бо- 
зорни, тацбиркорлик ва ташаббускорликни жиловлашни 
ва бошқа «гуноҳи азимлар»ни кўришди. Ғарб журналист- 
лари Ислом Каримов билан ислоҳотлар тўғрисида қилган 
суҳбатларида, айниқса, мустақилликнинг дастлабки йил- 
ларида, албатта, бозор — давлат — демократия масаласи- 
ни тилга олиб ўтарди.
Ўзбекистонда ислоҳотларнинг ижтимоий ларзаларсиз 
амалга оширилаетгани, айниқса, 2008 йидда жаҳонда бош- 
ланган молиявий-иқтисодий инқирозга мамлакатимиз 
иқгисодиётининг бардош бергани ва бундай оғир шаро- 
итда ҳам юксак суръатларда барқарор ривожлангани ким- 
нинг ҳақ эканлигини яққол кўрсатди. Натижа шу бўлди- 
ки, хорижлмк танқидчиларимиз ҳам ўзбек моделининг 
ушбу тамойилига нисбатан муносабатларини анча ижо- 
бий томонга ўзгартирдилар.
Бир иқгисодий тизимдан иккинчисига ўтиш бирданига, 
ўз-ўзидан содир бўлиб қолмайди. Режали иқшсодиётдан 
бозор иқгисодиётига ўтиш, бозор иқтисодиёти механиз- 
мини, инфратузилмаларини вужудга келтириш, иқгисо- 
диёт субъектларига бозор муносабатларини ўргатиш, улар- 
нинг ва жамият аъзоларинииг онгини ўзгартириш бир неча 
йўналишларда тизимли ва изчил иш олиб боришни тақо- 
зо этади.
Аввало, ислоҳотларнинг, бозор иқтисодиётининг 
қонунчилик базасини яратиш, эски қонунларни тўлиқ қайта 
кўриб чиқиш зарур. Иккинчидан, маъмурий-буйруқбозлик-
MiH
68

---

ЎТИШ ДАВРИ: ТАРАҚҚИЁТ НАЗАРИЯСИГА АСОС СОЛИНИШИ
ка, фондларнм тақсимлашга асосланган марказлашган иқш- 
содиёт институтларини тугатиш, баъзиларини тубдан ислоҳ 
қилиш, уларнинг қолдиқггари қаршилигини енгиш, барта- 
раф этиш учутг ўтиш даври керак. Зидциятларга, қарама- 
қаршиликларга бой, очиқчасига ёки зимдан олиб борила- 
диган курашлардан холи бўлмаган ўтиш даври шароитида 
ислоҳотларни, шу жумладан, иқгисодий ислоҳотларни ўз 
ҳолига ташлаб қўйиб бўлмайди. Ўтиш даври вазифаларини 
фақат давлат самарали бажариши мумкин.
Давлатнинг бош ислоҳотчи бўлиши лозимлигини асос- 
лар экан, Ислом Каримов қуйидаги оддий ва энг муҳим 
далилларга эътиборни жалб қилади: бозор муносабатлари 
ҳали шаклланиб улгурмаган, вужудга келганлари ҳам мус- 
таҳкамланиб олмаган ўтиш даврида янги ижтимоий ту- 
зилмалар «барча умуммиллий муаммоларни ҳал қилишни 
зиммасига олишга қодир эмас»1. Давлатнинг ўтиш даври- 
даги вазифалари нималардан иборат бўлиши ҳақида у 
шундай фикр билдиради: «Ўтиш даврида давлат халқхўжа- 
лигииинг, айниқса унинг асосини, тизимини белгклай- 
диган тармоқларнинг фаолиятини қўллаб-қувватлаши, 
нарх-наволарни тартибга солиб туриши, солиқ солиш ва 
қарз беришда имтиёзлар яратицш, шунингдек, бевосита 
ёрдам кўрсатиш йўли билан шу тармоқларга мадад бери- 
ши лозим»1
2. Ислом Каримовнинг бу сўзлари давлатнинг 
бош ислоҳотчи сифатидаги вазифаси мазмунини очиб бе- 
ришдан ташқари, бу вазифа, энг аввало, чеклашдан эмас,