%збекстан республикасы жо№ары

qushuw jo-oq, Áshirdey gellemiz bir jaqqa, ózimiz bir jaqqa jumalap, gór qushıw, jer qushıw ba-ar!..» (Shawdırbay Seyitov. “Shırashılar”). Sonday-aq:

Górista-an!

Jańa górdiń joq sańlaǵı!..
Dúmpekler! – Dúmpek bolıp qurıǵan adam!..
(Shawdırbay Seyitov. “Góristandaǵı gúbirliler”).
Bunda seslik ózgerisler orın koloritin beriw ushın qollanılǵan. Biraq bul usıl arqalı shayır óziniń ómir hám ólim, iyman hám insap, hújdan hám hújdansızlıq, mehir hám ǵázep, gúná hám sawap túsinikleri haqqındaǵı emocional (tásirsheń) oy-pikirlerin beredi.

Qadaǵalaw ushın sorawlar:

1. 
   Ádebiy til hám sóylew tili haqqında túsinik beriń.
   
2. 
   Kórkem ádebiy til hám onıń ózgeshelikleri tuwralı túsinigińizdi aytıń.
   
3. 
   Kórkem tildiń leksikası tuwralı túsinik beriń. Onıń qanday quralları bar?
   
4. 
   Varvarizm hám vulgarizmlerdiń bir-birinen ayırmashılıǵı nede? Olar kórkem shıǵarmada qanday maqsette qollanıladı?
   
5. 
   Kórkem tildiń fonetikası tuwralı túsinik beriń. Onıń qanday túrleri bar?
   
6. 
   Assonans hám alliteraciya degenimiz ne? Olardıń bir-birinen ayırmashılıǵı bar ma?
   
7. 
   Anafora hám epiforalarǵa sıpatlama beriń, bir-birinen parqın ajıratıń.
   
8. 
   Onomatopeya degenimiz ne?
   
9. 
   Kórkem shıǵarmada seslerdi sozıp aytıw yaki bir sózde bir sesti sanalı túrde arttırıp jazıw qanday kórkemlik xızmet atqaradı?
   

9-tema. SÚWRETLEW QURALLARÍ HÁM USÍLLARÍ

Jobası:

1. 
   Kórkem tilde troplardıń (awıspalı mánistegi sózlerdiń) xızmeti.
   
2. 
   Kórkem tilde stilistikalıq figuralardıń (kórkem súwretlew usıllarınınıń) xızmeti.
   
3. 
   Kórkem punktuaciya.
   

Tayanısh sózler: troplar, metafora, epitet, metonomiya, sinekdoxa, giperbola, litota, ironiya, simvol, teńew, janlandırıw, allegoriya; stilistikalıq figuralar, ritorikalıq sorawlar, intonaciya, pauza, ritorikalıq qaratpalar, úndewler, tákirarlawlar, antiteza, inversiyalar; kórkem punktuaciya.

Kórkem súwretlew qurallarınıń keń tarqalǵan túri – troplar – basqa nársege aynalıw, ózgeriw mánisin ańlatadı. Kórkem shıǵarmada troplar bir nárseni súwretlew ushın sózdiń túpkilikli mánisinde emes, al basqa ózgergen, awıspalı mánisinde beredi. Mısalı, “Mına jaman ketegimnen kirip-shıqqanıma shúkir etip júrmen”. Bul jerde “jaman ketek” tawıq ketek yamasa iyt ketekti ańlatpaydı, al usı sózlerdi aytıwshı adamnıń turaq jayın ańlatadı. Ketek sózi menen ol óziniń turaq jayınıń sánsiz hám tómen jaǵdayda ekenin obrazlı túrde bildirip tur.

Troplardıń (awıspalı mánis beriwdiń) birneshe túrleri bar: metafora, epitet, metonimiya, sinekdoxa, giperbola, teńew, litota, ironiya, allegoriya, simvol (ramz, nıshan), janlandırıw (olicetvorenie) h.t.b.