Ziyorat turizmida xalqaro inson resurslari menejmenti

3 - rasm. 2019-2021 yillarda sayohat va turizm sohasining jahon YaIM ga qo‘shgan hissasi (mlrd. AQSH doll.)¹⁰

Avtomatlashtirish, sun’iy intellekt va katta ma’lumotlar tahlili bronlash tizimlarining o‘zaro ishlashini osonlashtiradi, biroq avvaldan mavjud hamkorlik mijozlar tanlovini afzal ko‘rgan hamkorlarga bog‘lashi va muqobil mahsulot

va xizmatlarni taklif qiluvchi kichik va o‘rta korxonalarini blokirovka qilishi mumkin. Ma'lumotlar tahlili va algoritmlari ma'lum etkazib beruvchilarni qo‘llab-quvvatlash, mahsulotlarni sozlash va to‘plash, sayohatdan oldin, sayohat paytida va keyin mijozlarni tezkor jalb qilish uchun ishlashi mumkin. Kichik va o‘rta biznes vakillari uchun muammo tushunish, jalb qilish va strategiyani ishlab chiqishdir. Shunda ular ushbu raqamli tarmoqlarda mavjudligini tasdiqlaydilar, chunki mijozlar o‘zlarining tadqiqotlarini o‘tkazish uchun taklifning qulayligini tanlashlari mumkin. Dinamik ma'lumotlarni yig‘ish va tahlil qilish iste'molchi haqidagi bilimlarni aniqlaydi, moslashtirishni osonlashtiradi va tashrif buyuruvchilarning qoniqish darajasini oshiradi.



Mijoz haqida bilim

Vertikal integratsiyalashgan biznes

To’liq

Qisman

Biznes aloqalari

Ekotizim zanjiri

Qiymat zanjiri

Reseller biznes

Modulli ishlab chiqaruvchilar / yetkazib beruvchi korxonalar


Ko’p jihatli ekotizim



4-rasm. Turizmda raqamli rivojlangan biznes modellarining turlari¹¹
Vertikal integratsiyalashgan korxonalar – bu korxonalar mijozlar bilan munosabatlarga "egalik qiladi" va o‘z mijozlarini yaxshi bilishadi. Ular kanal ichidagi ma'lumotlarni to‘playdi va tahlil qiladi, bir nechta mahsulotlarni taklif qiladi va yuqori darajada integratsiyalangan qiymat zanjiriga ega. Masalan, Disney va global kruiz operatorlari.
Ko‘p qirrali ekotizimlar – mijozlarga mo‘ljallangan ushbu brendli platformalar mijozlar tajribasini yaxshilash uchun ma'lumotlarni to‘playdi va almashadi. Ular “plug-and-play” yoki foydalanishga tayyor uchinchi tomon mahsulotlarini taklif qiladilar. Masalan, “Booking”, “Priceline”, “Uber” va “Airbnb”.
Modulli mahsulotlar yetkazib beruvchi korxonalar – bu korxonalar boshqa kompaniyalar va platformalar orqali sotadilar, iste'molchilar bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqalari cheklangan va ko‘pincha arzon ishlab chiqaruvchilardir. Ular o‘z mijozlari haqida yaxshi ma'lumotga ega bo‘lishi mumkin, lekin boshqa kompaniyalarga ulanish va kengroq iste'mol tendentsiyalari haqida bilish uchun ishonishlari mumkin. Masalan, “Airbnb Handsfree”, asosiy konsyerj xizmatlari va uskunalar ijarasi.
Reseller bizneslari – plagin va o‘yin mahsulotlari va xizmatlarini taqdim etadi, turli ekotizimlarga moslashadi va doimiy ravishda mahsulot va xizmatlarda innovatsiyalar kiritadi. Avtoulovni ijaraga olish yoki aviakompaniya saytida sotuv oxirida taklif qilinadigan turar joy kabi modulli paketlar bunga misoldir.
Raqamli texnologiyalardan keng foydalanish ziyorat turizmi sohasida ham yo‘lga qo‘yilgan. Har yili Makkayi Mukarramada amalga oshiriladigan Haj ziyorati dunyodagi eng ommaviy yig‘ilish tadbirlaridan biridir. Bu har bir aqli raso, badavlat musulmon uchun umrida bir marta farz bo‘lgan diniy ibodatdir. Har yili dunyo bo‘ylab 3 millionga yaqin musulmonlar Makkaga tashrif buyurib, Ka'ba atrofida tavof qilish, Mino, Arafot va Muzdalifada qarorgoh qurish kabi diniy tadbirlarni amalga oshirishadi. Rami-al-Jamaratdagi asosiy marosim (Shaytonga tosh otish) ayniqsa gavjum joy. U yerdagi jamoaning irqi, yoshi, tili va madaniyati bo‘yicha xilma-xilligi mahalliy tashkilotchilar uchun bir qator ma'muriy muammolarni keltirib chiqaradi, ularning mas'uliyati esa tadbirni silliq tashkil etishni ta'minlashdir. Raqamli texnologiyalarning paydo bo‘lishi tadqiqotchilarga odamlarni yaxshiroq boshqarishning zamonaviy usullarini o‘rganish va taklif qilishda va bunday ommaviy yig‘ilishni tashkil qilish uchun nazorat strategiyalarini ishlab chiqishda yordam berdi.
Ushbu texnologiyalar turli tadqiqotchilar tomonidan Haj ziyoratchilari uchun yengillik yaratish maqsadida turli yechimlarni ishlab chiqish va amalga oshirish uchun ishlatilgan. Ushbu fan yutuqlaridan turizm sohasida foydalanish insonlar uchun yengillik va qulayliklarni yaratib qolmay, bevosita va bilvosita sabablar orqali vaqt va mablag‘ sarfini tejashga ham zamin yaratadi.
Bundan tashqari, inson kapitali iqtisodiy rivojlanishga qanday ta’sir ko‘rsatishini Yaponiya misolida olib qarash har doim inson kapitali rivojlanishining yuqori darajasini ko‘rsatadi. Masalan, 1913 yilda Yaponiyaning o‘rta yoshli aholisi 5,4 yil davomida o‘qitilgan, Italiyada o‘rtacha 4,8 yil davomida, AQShda esa 8,3 yil davomida o‘qitilgan.Yaponiyada o‘rtacha umr ko‘rish 51 yil edi. Taqqoslash uchun: Rossiya imperiyasida bu ko‘rsatkichlar 1-1,3 va 34-35 yoshga teng edi. Shunday qilib, Yaponiya o‘zining 20-asrdagi ilk rivojlanish davrida inson kapitali bu darajaga yetdi va texnologik rivojlanishda katta yutuqlarga erishda va rivojlangan davlatlar bilan teng bo‘ldi. Finlyandiya, Shvetsiya, Janubiy Koreyadagi tez sur’atda o‘sgan iqtisodiy yutuqlar inson kapitali ekanligini yana bir karra tasdiqlaydi. Inson kapitali XXI asrda bilim iqtisodiyoti degan nomga loyiq bo‘lgan alohida ahamiyatga ega soh abo‘lmoqda.
Xulosa
Ayni paytda mamlakatimiz o‘z taraqqiyotining yangi bosqichiga qadam qo‘ymoqda. Rivojlanish tamoyillarini barcha sohalarda eng ilg‘or va umume’tirof etilgan standartlarga yaqinlashtirish, raqobatbardoshlikni ta’minlash va rivojlangan davlatlar qatoridan munosib o‘rin egallash masalalariga alohida e’tibor qaratilmoqda. Inson kapitalini shakllantirish muammosining dolzarbligi, birinchidan, zamonaviy sivilizatsiyalashgan jamiyatda iqtisodiyot yaxshi ma'lumotli va malakali ishchi kuchisiz rivojlana olmaydi, ikkinchidan, kelajakning asosiy xususiyatlaridan biri raqamli texnologiyalardan iboratdir. Bu nafaqat axborot texnologiyalari va telekommunikatsiya sohasidagi yutuqlar, balki inson kapitalining yuqori darajasi bilan ham bog‘liq. Bu, shuningdek, oliy kasbiy ta’limning yuqori darajasi bilan belgilanadi. Jamiyatimizda oliy ma’lumotlilar soni qancha ko‘p bo‘lsa, taraqqiyot shunchalik tez va samarali bo‘ladi. Bular raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish uchun asoslardir . Yangi va takomillashtirilgan kompyuter dasturlarini ayrim kompaniyalar kabi sanoatda ham, mikro va makro darajada ham yuqori texnologiyalarni o‘zlashtirish yoki yaratish mumkin emas. Bugun dunyo yangi texnologik inqilobga kirmoqda. Iqtisodiyotning barcha tarmoqlari, jumladan, banklar, savdo va xizmat ko‘rsatish sohalarida yangi texnologiyalar joriy etildi. Shunday tezlikda o‘zgaruvchan dunyoda ta’lim modelimiz, biznesimiz va milliy iqtisodiyotimizga tahdid soladigan bu o‘zgarishlardan orqada qolmoqda. Yuqoridagilardan kelib chiqib, milliy iqtisodiyotimizni yangi voqeliklarga samarali integratsiyalash va yanada rivojlantirish uchun zamin yaratish uchun inson kapitali va uning darajasini milliy iqtisodiyot darajasida hal etish zarur.
Innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirishda inson kapitalining rolining nazariy tahlilini umumlashtirish mumkin. Iqtisodiyotning bugungi rivojlanishini innovatsiyalar va yangi g‘oyalarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi, ularning asosini inson, birinchi navbatda, inson kapitali tashkil etadi. Inson kapitalining raqamli texnologiyalarga o‘tishi uni belgilaydi. Iqtisodiyoti elektron texnologiyalar va xizmatlarni rivojlantirishga hamda axborotlarni rivojlantirish va tahlil qilishga asoslangan davlatlar ustunlikka egadir. Shu bois barchani modernizatsiya qilishni nazarda tutuvchi raqamli iqtisodiyot milliy konsepsiyasini ishlab chiqishimiz zarur.
Xususan, Davlat dasturining 71-bandida raqamli iqtisodiyot milliy strategiyasining “yo‘l xaritasi”ni, jumladan, davlat xizmatlar ko‘rsatish tashkiloti, davlat boshqaruvi, iqtisodiyotning barcha tarmoqlari va xizmatlar sohasida raqamli transformatsiyani ishlab chiqish; ma'muriy tartib-qoidalarni raqamlashtirish maqsadida biznes xarajatlarini va ma'muriy yukni kamaytirishni o‘z ichiga oladi. Shu munosabat bilan 2019-yilgi davlat byudjeti xarajatlari asosan ijtimoiy sohaga yo‘naltirilishi ko‘zda tutilgan. Ijtimoiy soha xarajatlari - 57,8 trln.soʻm yoki jami xarajatlarning 54%ini tashkil qiladi. Bu xarajatlar o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 34,4 foizga oshgan. Maktabgacha ta’lim muassasalarini moliyalashtirishga 4 trillion so‘m, umumiy ta’limga 17,1 trillion so‘m, kadrlar tayyorlash uchun ajratiladigan mablag‘lar miqdori 3,8 trillion so‘mni tashkil etadi. Sog‘liqni saqlashni moliyalashtirishga 12,1 trillion so‘m yoki umumiy xarajatlarning 11,3 foizi yo‘naltiriladi. Bu o‘tgan yilga nisbatan 30,5% ni tashkil etdi. Ilm-fan sohalarini rivojlantirishga 0,8 trillion so‘m ajratiladi. Shuningdek, 2019-yilda fan va innovatsiyalarga mablag‘ va investitsiyalarni jalb etish maqsadida ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik faoliyatini moliyalashtirishni, innovatsiyalar indeksidagi mavqeyini yaxshilash, ilmiy-tadqiqot va innovatsion faoliyatni moliyalashtirishning yangi mexanizmlarini joriy etish, moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, ilmiy-tadqiqot muassasalari bazasi va talab qilinadigan innovatsiyalar infratuzilmasini qurish bo‘yicha chora-tadbirlarni bosqichma-bosqich amalga oshirish chora-tadbirlarini ishlab chiqish rejalashtirilgan.
Bundan tashqari, ilmiy-tadqiqot tashkilotlari faoliyatini tubdan isloh qilish, ilmiy-tadqiqot va ishlanmalar samaradorligini oshirish, mavjud ilmiy-tadqiqot muassasalari, ishlab chiqarish sohasida tarmoq ilmiy-tadqiqot muassasalari, konstruktorlik byurolari, tajriba-innovatsion markazlarni tashkil etish, ilmiy-tadqiqot muassasalari faoliyatini reyting tizimini joriy etish nazarda tutilgan. Bunga ilmiy-salohiyat va moddiy-texnika bazasini inventarizatsiya qilishga qaratilgan chora-tadbirlar kiradi.
Har qanday iqtisodiyotning rivojlanishi cheklangan ichki iste'mol bozoriga bog‘liqligi, kelgusida rivojlanish va kengayishning, boshqarish tizimlarining asta-sekin buzilishi va tadbirkorlik subyektlarining raqobatbardoshligini pasayishiga olib kelishi mumkin.. Xalqaro savdo jahon iqtisodiyoti rivojlanishining eng muhim harakatlantiruvchi kuchidir. Tashkilotlar global iqtisodiyotda katta miqdordagi tovarlar, ishlar, xizmatlar import va eksport qilishi, ishlab chiqarishni kengaytirish, ko‘proq foyda olish uchun qulay sharoit yaratish, raqobatbardosh ustunliklarga ega bo‘lish va o‘z mamlakatlari iqtisodiyotini mustahkamlashga intiladi. Hozirgi vaqtda davlatga eksport eng istiqbolli va daromad manbai hisoblanadi.