Til materialini va turli XIL nutqiy faoliyat shakllarini o’rgatishdagi didaktik material na’mulari Mundаrijа Kirish I bоb. Til materialini va turli XIL nutqiy faoliyat shakllarini o’rgatish haqida umumiy tushunchalar va bunda yuzaga keladigan

Til materialini va turli xil nutqiy faoliyat shakllarini o’rgatishdagi didaktik material na’mulari
Mundаrijа
Kirish
I bоb.Til materialini va turli xil nutqiy faoliyat shakllarini o’rgatish haqida umumiy tushunchalar va bunda yuzaga keladigan muommolar
1.1.Til materialini va turli xil nutqiy faoliyat shakllarini o’rgatish haqida umumiy tushunchalar
1.2.Til materialini va turli xil nutqiy faoliyat shakllarini o’rgatishda yuzaga keladigan muommolar
II.bоb.Til materialini va turli xil nutqiy faoliyat shakllarini o’rgatishdagi didaktik material na’mulari va tuzish bosqichlari
2.1.Til materialini va turli xil nutqiy faoliyat shakllarini o’rgatishdagi didaktik material na’mulari
2.2.Til materialini va turli xil nutqiy faoliyat shakllarini o’rgatishdagi didaktik material na’mularini tuzish bosqichlari
Xulosa
Glossariy
Foydalanilgan adabiyotlar


Kirish
Didaktik material so'zlari haqida gapirganda, o'qituvchilar o'zlarining nuqtai nazarlari, taxminlari va tajribalariga asoslangan holda bir qancha misollar keltirishi mumkin. Ogalde va Bardavid (2003) didaktik materiallarning ro'yxatini quyidagilardan iborat: o'quv materiallari, yordamchi vositalar, yordamchi materiallar, audiovizual resurslar, o'quv resurslari, idrok o'rganish resurslari, o'quv materiallari, ko'p hissiy materiallar va qo'shimcha materiallar.
Didaktik materialning ta'rifi ham mualliflarga qarab farqlanadi. Masalan, Tomlinson (1998) didaktik materialni “o‘qituvchi yoki o‘quvchilar tilni o‘rganishni osonlashtirish uchun ishlatadigan har qanday narsa” deb belgilaydi (2-bet). Xarmer (2005) didaktik materialni “til ma’nosi va qurilishini tushuntirish, o‘quvchilarni mavzuga jalb qilish yoki butun faoliyatning asosi sifatidagi turli xil o‘quv qo‘llanmalari” deb ta’kidlaydi (134-bet). Ogalde va Bardavid (2003) didaktik materialni "global va tizimli ta'lim kontekstida o'qitish-ta'lim jarayonini osonlashtirish va tushunchalar, qobiliyat va ko'nikmalarni o'zlashtirishni osonlashtirish uchun his-tuyg'ularni rag'batlantirish uchun barcha vositalar va resurslar" deb ta'riflaydi. munosabat va qadriyatlarni shakllantirish» (20-bet). Birinchi ikkita ta'rifda, mualliflar didaktik materiallarning maqsadi o‘quvchilarni til o‘rganishga olib borish uchun tushuntirishlarni osonlashtirish, qurish va mazmunini berish ekanligini aniq ta’kidlaydilar. Shu bilan birga, Ogalde va Bardavid tomonidan berilgan ta'rif o'quvchilarning ko'nikmalarini rivojlantirish, munosabat va qadriyatlarni shakllantirishni o'z ichiga oladi. Ushbu ta'rif ta'limning global maqsadini aks ettiradi, bu esa ta'lim orqali jamiyatni o'zgartirishdir.
Didaktik materiallar turli joylardan, masalan, darsliklardan, o'quv materiallaridan, onlayn saytlardan va hatto o'qituvchilarning o'zlari tomonidan yaratilgan materialdan olinishi mumkin. Darsliklar ko'pincha o'qituvchilar va muassasalarni darslik darslari uchun mo'ljallangan didaktik materiallar bilan ta'minlaydi. Ushbu materiallarga kartalar, plakatlar, o'yinlar, ishchi varaqlar va boshqalar kiradi.
Mavjud bo'lganlardan boshqa maqsadda foydalanish kerak bo'lganda o'qituvchilar didaktik materialni moslashtiradilar.Shunga ko'ra,¹ o'qituvchilar didaktik materialni dastlab ilgari surmoqchi bo'lgan narsani o'zgartirib, yangi faoliyatda qo'llaniladigan o'qitish strategiyalarini qo'llab-quvvatlash uchun faoliyat maqsadini o'zgartiradilar. Didaktik materialni moslashtirishga misol sifatida zanjirli hikoyani yaratish uchun turli xil chizmalar mavjud bo'lgan ish varag'i bo'lishi mumkin. Hikoya og'zaki ishlab chiqarishni targ'ib qilish uchun jamoaning barcha a'zolari tomonidan yaratilishi mumkin. Biroq, o'qituvchi o'quvchilardan individual ishlashni va o'sha chizmalardan foydalanib, o'tgan zamon, adekvat tinish belgilari va imlo qoidalarini qo'llashini aks ettiruvchi hikoya yozishni so'rashi mumkin. Shuning uchun bunday materialdan foydalanish maqsadlarga muvofiq moslashtirilgan.
Kurs ishini yozishda quyidagi metodlardan foydalanildi: Muammoli vaziyat yechimi” (Creative Problem Solving) bu usulni qo’llash uchun hikoyaning boshlanishi o’qib beriladi qanday yakun topishi o’quvchilar, talabalar hukmiga havola qilinadi; − “Quvnoq topishmoqlar” (Merry Riddles) o’quvchilarga topishmoqlar o’rgatish Ingliz tilini o’rgatishda muhim ahamiyatga ega, ular o’zlariga notanish bo’lgan so’zlarni o’rganadilar va o’ylab topishmoq javobini topadilar; − “Tezkor javob” (Quick answers) o’tilgan dars samaradorligini oshirishda yordam beradi; − “Chigil yozdi” (“Warm-up exercises”) o’quvchilarni darsga qiziqtirish uchun sinfda har xil o’yinlardan foydalanish [3]; − “Pantomima” (pantomime) bu usul juda qiyin mavzular tushuntirilishi kerak bo’lgan darsda yoki yozma mashqlar bajarilib, talabalar charchagan paytda foydalanilsa bo’ladi; − “Hikoya zanjiri” (a chain story) usuli o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirishda yordam beradi; − “Rolli o’yinlar” (Acting characters) bu usul darsning barcha tiplarida qo’llanilishi mumkin. Hunarga o’rgatish uchun “Interpretter”, “Translator”, “Writer”, “Poet” kabi kasbdagi kishilar darsda ishtirok etishib o’quvchilar bilan suhbatlashishlari mumkin; − “Allomalar yig’ini” (Thinkers meeting) U.Shekspir, A.Navoiy, R.Burns kabi shoirlar va yozuvchilarni “taklif qilish” mumkin. Bunday paytda ular aytib ketgan hikmatli so’zlardan darsda foydalanish yoshlarni komil inson bo’lib tarbiyalanishiga yordam beradi; − “Rasmlar so’zlaganda” (When pictures speak) usuli ancha qulay bo’lib, ingliz tilini o’rgatishda, talaba, o’quvchilarning og’zaki nutqini rivojlantirishda yordam beradi, buning uchun mavzuga oid rasmlardan foydalanish lozim; − Kviz kartochkalari (quiz cards) o’quvchilarning soniga qarab kartochkalar tarqatiladi va hamma talabalar bir vaqtda darsda ishtirok etish imkonini beradi bu esa vaqtni tejaydi [4].