' ~ в q \s s» «sharq» nashriyot-matbaa
Download 5.57 Mb. Pdf ko'rish
|
abdulla kakhkhor utmishdan estaliklar
|
«KO‘ZA»LAR
E rg a sh y ig itla r i b ila n o ‘sh a k ech asi Buvaydidan chiqib ketibdi. Bu xabarni biz- ga A lilaylak yetkazdi. E rtasig a B uvaydiga qaytib keldik. Dadam h a r nechuk V alixon so ‘fin in g k o ‘z id a n y iro q ro q b o ‘lis h u c h u n k a t ta g o 'r is to n n in g n a ry o g ‘id a g i m a h a lla d a n hovli topdi. D arrov ko‘chib oldik. Hovli to r , d e v o rla ri b a la n d , x u d d i k a tta k o n h o v u zg a o ‘x s h a r, b u n in g ham t o ‘rtd a n birin i ayvon egallagan edi. A yvonga qisir s ig irim iz b ila n g ‘u n a jin n i b o g ‘la d ik . Ayvonga ochiladigan darcha berkilgandan keyin uy qop-qorong‘i bo‘lib qoldi. Ayam 134 NATLIB.UZ uyni ko‘rish bilan: «Voy, lahad-ku», deb yubordi. D adam sh u a tro f d a n — q ish lo q n in g c h iq a v e rish id a n d o ‘kon q id ird i. Do‘kon te z d a to p ila v e rm a d i. K u la la uchovim iz ch arx n i ko‘ta rib dala aylanadigan bo‘ldik. D ehqonlarning o‘ro g ‘in i, pichog‘in i charx- lab b ir x alta-y arim x a lta don-dun topib kelar, shuni tam addi qilar edik. R o‘za k irib qoldi. Hech birim iz ro ‘za tutm adik. Ayam b ir kun b ir shokosa b u g ‘doyni yorm a qilib nonushtaga suyuq osh pishirdi. E s h ik n i ta m b a la b u y g a k ir d ik . A yam ovqatni suzib endi d astu rx o n g a qo‘yganida b ird an g u p u r-g u p u r bo‘lib qoldi: ko‘cha eshigi va devorlardan oshib besh-olti kishi h o v lig a tu s h d i. K o ‘ch a e s h ig in i ochib yuborishdi. Eshikdan ham b ir qancha kishi kird i. Ikki-uch kishi «po‘sh t-p o ‘sht» deb uyga otildi va dadam bilan K ulalani sudrab hovliga olib chiqdi. H ovlida Valixon so‘fi ko‘zlarini shoxsoqqaday o‘ynatib tu r a r edi: «Н а, k a s o f a tin g o ‘z in g g a u rsin !» deb qo‘lidagi tayoq bilan dadam ning boshiga tu sh ird i. Qo‘rq u v d an es-hushini yo‘qotib q o ‘y g a n u k a m U m a r a l i o ‘z ig a k e lib c h in q irib y u b o rd i. B o sh ig a d a s tu r x o n yopinib olgan ayam eshik oldida tu rib dir- d i r t i t r a r , n u q u l « k a s a l, h a m m a m iz kasalm iz», d er va «sen ham ayt», deb meni tu r ta r edi. Oshni ikki qo‘shquloqqa quyib, dadam b ila n K u la la n in g b o ‘y n ig a o s is h d i va ikkovini bozorboshiga tomon haydab ketish- 135 NATLIB.UZ di. O dam larning g ‘o v u ri, bola-chaqaning sh o v q in -su ro n i ic h id a V alixon so ‘fin in g hadeb: «K asofating o‘zingga ursin!» deb baqirgani eshitilib b o rar edi. Do‘konimiz oldidan o‘tish d a A lilaylakka ko'zim tushdi. A lilay lak in d am ay o d a m la rg a e rg a sh d i. «Ko‘za»larni tim n in g ostidagi sam ovarga olib kirish d i. Yana odam y ig ‘ildi, Valixon so‘fi so‘rig a chiqib xalqqa xitob qildi: — M usulmonlar, m ana, ko‘rib turibsizlar, birniki mingga, m ingniki tumanga! Valixon so‘fi y u rt boshiga kelgan vabo, ochlik, boshqa ham m a falo k atn i «mana shu kasofatlar»ga to ‘nkadi, so‘zini tam om qilib: «Ur ko‘zani!» dedi. G‘ovur ko‘ta rild i. Bir necha kishi dadam ni u rg an i do‘g ‘ayib keldi. Men d odlab y u b o rd im . M eni A lila y la k quchoqlab y u p atd i. K im d ir b etim g a suv s e p d i. B iro q d a d a m g a h ech k im q o ‘l tekizm adi. A lilaylak boya dadam ni urmoq- chi bo4lib do‘g ‘ayib kelgan odam larga b ir nim alar dedi. D adam b ila n K u la la n i s a m o v a rn in g k o ^ ir x o n a s ig a qam ab q o ^ is h d i. Xaloyiq ta rq a la b o sh la d i. M en b o ‘lg a n voq ean i ayam ga a y tg a n i h o v lig a ch o p d i. A yam hamon boshida d astu rx o n , ukam ni b ag ‘rig a bosib ko‘cha eshigi oldida o‘tir a r , h a r b ir o 'tkinchiga: «Kasal edi, ham m am iz kasal miz», deb arz qilar, yig‘lar edi. «Ko‘za»larni shom ga yaqin qo‘yib yubo rishdi. B ularni kazo-kazolar «haqiqat» qilib, K ulalaning ham gunohini dadam ga yukla- shibdi, k a tta jarim a solishibdi. Ja rim a n i to ‘lash m u h lati ju d a qisqa bo‘lgani uchun 136 NATLIB.UZ dadam erta lab d a n pul to p ish h a ra k a tig a tu sh d i. Uyda q isir sig ir bilan g ‘unajindan boshqa pulga a rz irli hech n arsa yo‘q edi. Dadam g ‘u n ajin n i qora kunga asrab, qisir sig ir bilan do‘konning ham m a uskunasini sotdi. Ayam aytm oqchi, ikki qo‘lu b ir tepa b o ‘ld ik -q o ld ik . J a r im a t o ‘la n d i. D adam shaharga borib biro r u stag a x alifa tushishni ko‘zlab qoldi. Oradan b ir necha ku n o‘tib , N am angan te m ir yo‘lining qaysi b ir stansiyasida jang bo‘ldi. «Ergash te m ir yo‘l stansiyasini tor- m or q ila y o tg a n d a Qo‘qondan b ir poezd askar kelib qolibdi», deyishdi. Otishm a tush m ahaligacha davom etdi. U rush tingandan keyin m ingboshi jarch i ch iq artirib , tim ga, ham m a do‘konlar va m ahallalardagi uylar- ning eshigi u stig a oq bayroq tik tird i. Shu k u n i bolalarning d astidan hech b ir oq la tta q o lm a d i, k a m p i r l a r n i n g d o k a , d u d a ro ‘moliyu eski salladan to rtib oq la tta k i bor, ham m asi eshiklarning u stig a, d a rax tlarg a ilindi. Kechga yaqin «Bozorboshiga Bolishbek k elar em ish», degan ovoza tarq ald i. B utun qishloq bozorboshiga, tim ga yopirilib keldi. Biz, bolalar, tim n in g chiqaverishidagi tol- ning kallagiga, u stu n larg a , tom larga chiqib oldik. N am o zg arg a y aq in tim g a ellik k a yaqin o tliq k irib keld i. B u lar ham m asi m iltiq ko‘ta rg a n , qilich taqqan bo‘Isa ham kiyim idan askarga o‘xsham as edi. K alta, ity o q a k o ‘y la k n in g u s tid a n e n li k am ar bog‘lab, to ‘pponcha taqib olgan qop-qora va jik k ak k in a b ir kishi so‘rin in g u stig a chiqib 137 NATLIB.UZ xalqqa v a ’z aytdi. Men u n ing gapini eshi- tolm adim , lekin «Lenin», «qonxo‘r boylar» degani qulog‘im ga kirdi. U so ‘zini tu g a tg a n d a n keyin tim n in g allaqaeridan baland ovoz eshitildi: — Ho, oshna, Bolishbek akam qachon keladilar? U odam yana b ir nim alar dedi. Men yana u n in g g ap in i esh ito lm ad im , lekin k o ‘k- ragiga urib: — Men m u sulm on B olishbekm an! — deganini aniq eshitdim . B ular otlanishayotganda qarasam , m usul mon Bolishbekning yonida dadam paydo bo‘lib qoldi, kuyib-pishib unga uzoq gapir- di. M usulm on Bolishbek a tro fid a tu rg a n odam lardan b ir-ik k itasig a dadam ni ko‘rsa- tib b ir nim alar dedi-yu, otlanib jo ‘nadi. B u lar E shon b u v a n in g k a rv o n sa ro y id a n o‘tib , so ‘qmoq bilan Tolliqqa tom on ke- tishdi. Men d ad am b ila n K u la la n i y o ‘q o tib qo‘ygan edim, qaytib kelsam, uyda o‘tiribdi. Ikkovining ham og‘zi qulog‘ida. Ayam ham x u r s a n d . M a ’lu m b o ‘l i s h ic h a , d a d a m m usulm on Bolishbekka ja rim a voqeasini, asbob-uskunasiz qolganini aytib arz qilgan ekan, m usulm on Bolishbek yonida tu rg a n o d am larg a « U sta n in g p u lin i kim olgan bo‘Isa d arrov qaytib bersin, berm asa qay- tish d a ichiga m iltiq dori to ‘ldirib burnida o‘t qo‘yaman», debdi. Musulmon Bolishbekning bu gapi birpas- da b u tu n qishloqqa tarq ald i. E shitgan odam kular edi. 138 NATLIB.UZ Dadam dan olingan pulni m ahalla balo- xo‘rla ri bo‘lishib olgan ekan, Valixon so‘fi ko‘chada folbinday oldiga qiyiq yozib o‘ti- rib , baloxo‘rla rd a n p u ln i y ig ‘di va mu- lo y im su p u rg i b o ‘lib , d ad a m g a q a y ta rib berdi. E rtasig a ham m a oq bayroqlarning o‘r- niga qizil bayroq tik ild i. Qishloqda qizil gazmol bo‘lm agani uchun odam lar doka, duda, bo‘zni ko‘z og‘rig an d a quyiladigan q iz il r a n g g a b o ‘y ab o s is h d i. Q ish lo q a tto rla rid a qizil ran g qolmadi. D ad a m m u s u lm o n B o lis h b e k k a a rz qilishga qildi, jarim ani undirib oldi-yu, lekin bu yog‘in i o'ylam abdi: E rgash qo‘rboshi qaytib kelsa, baloxo‘rla r, aw alb o sh i Valixon so‘fi o‘ch olsa nim a bo‘ladi? A lila y la k h am s h u g a p n i a y td i v a qishloqdan ко‘chib ketishni m aslahat berdi. A lila y la k n in g qo‘sh n i qishloq Oqqo‘r- g ‘o n d a q a rin d o s h i b o r ek a n , g a p la sh ib kelgani dadam ni olib ketdi. Download 5.57 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|