' ~ в q \s s» «sharq» nashriyot-matbaa
Download 5.57 Mb. Pdf ko'rish
|
abdulla kakhkhor utmishdan estaliklar
|
BIR BOShGA IKKI 0 ‘LIM
Ukam U m aralining ahvoli kundan-kun og‘irlash a boshladi. Dadam uning kasalini «ko‘z»dan ko‘r a r edi. U m arali juda bo‘liq, sho‘x, tili nihoyatda biyron bola edi. Dadam h a r k u n i ishga ketishda ham , ishdan qaytib ham uni q o iig a 1 A lfo z i q a b e h a — q a b ih s o ‘z la r . 146 NATLIB.UZ o la r , s u y a r , c h u g ‘u r l a t a r , g a p l a r ig a , qiliqlariga zavq qilib k u lar edi. Ayam uni «Suq ко*z»dan asrab, to ‘ni, h atto ko‘ylak- larig a ham ко‘ztum or, ko‘zmunchoq taqqan, h a r kuni ertay u kech unga isiriq solar edi. 0 ‘sh a m a s h ’um sh a n b a k u n i e rta la b dadam bomdod nam ozidan chiqib do‘konga tom on b u rilg an id a qarasa, U m arali eshi- gim iz oldidagi qum tepada o‘zidan ikki yosh cham asi k a tta bola bilan olishayotgan ekan, bolani yiqitibdi, qum ga bosib u stig a m inib olibdi. M achitdan chiqqan boshqa namoz- xonlar ham buni kuzatib tu rish g a n ekan, ham m asi yoqasini ushlabdi. Shunda dadam ko‘z balosidan qo‘rqib ichida «o‘h» deb qo‘yibdi. U m arali o‘sha kuni kechqurun isitm a- ladi, erta sig a kuni bo‘yi ko‘zini ochm asdan isitm ada yonib yotdi; uchinchi kuni betoqat b o ‘lib , in q illa b o ‘zin i uyoqqa-bu yoqqa tashladi; b a’zan qizargan ko‘zlarini k a tta ochib, goh dadam ga, goh ayam ga javdirab qarardi. F a rz a n d d o g ‘id a k u y a-k u y a jiz g ‘anak bo‘lib qolgan va h o zir U m aralin in g h ar b ir in q illa s h i y u ra g ig a ch o ‘g ‘day tega- yotgan ayam , nazarim da, tin olgani ham qo‘rq a r, h a ra k a tla ri, g ap larid an savdoyi odam ga o‘x sh ar edi. Dadam unga tasalli- task in berish uchun o‘zini harchand og‘ir tu tis h g a u rin sa ham o‘tir a r - tu ra rin i bil- mas, U m ar-aliga dam-badam isiriq solar, n ajo t izla-ganday hadeb ko‘chaga chiqar, ko‘chadan h a r sa fa r b ir ilinj bilan qaytar edi. 147 NATLIB.UZ Sallasi kattak o n b ir domla kelib Uma- ra lig a uzoq dam so ld i, keyin dad am g a y u zla n ib : « A ziz larg a b ir jo n d o r k o ‘ta - ring», dedi. Dadam xuddi «azizlar m ana b u n i o lsin u o‘g ‘lim ni bersin» deganday o g ‘ild a n d a rro v b u z o g ‘im iz n i y e ta k la b chiqdi va uni Shohim ardonga atab, dom- ladan fo tih a oldi. E r t a s ig a b ir x o tin k e lib U m a r a lin i childirm a bilan «ko‘chirdi». U m ara li k ech asiy u k u n d u z i is itm a d a yonib in q illar, b a’zan jin d ak k in a m izg‘i- ganday bo‘lsa yana ko‘zlarin i k a tta ochib, jonini qo‘ygani joy topolm ay o‘zini goh da damning, goh ayamning quchog‘iga otar edi. Tabib keldi, ukam ning to m irin i ushlab ko‘rd i-y u , kabob b u y u rd i. K ulala b u tu n q ish lo q n i q id irib d o rilik k a besh p a y s a 1 go‘sh t topib keldi. Dadam ikki to ‘g ‘ram go‘sh tn i otashkurakda cho‘qqa tu tib kabob qildi, U m aralin i quchog‘iga olib, kabob- ning selini u ning og‘ziga tom izdi. Qisqa- q isq a in q illa b tu r g a n bola b ird a n jim bo‘ldi. Men suyunib ketdim . Biroq dadam, yelkalari silkindi-yu, peshonasiga ikki-uch shappalab ho‘ngrab yubordi. Ayam nim a h o d isa r o ‘y b e r g a n in i d a r r o v u q m a d i shekilli, ukam ni u n ing quchog^dan yulib oldi va b ir necha vaqtdan keyin dod sol di. Men ayvonning u stu n in i quchoqlaga- nim cha qotib qoldim. D adam p e s h o n a s ig a s h a q -s h a q u r ib tovush chiqarm ay to ‘lg ‘an ar, Shohim ardon, 1 P a y s a — ta x m in a n y ig ir m a g ra m m . 148 NATLIB.UZ h a m m a a z i z - a v l i y o l a r n i o g ‘iz g a o lib bo‘lm aydigan so‘zlar bilan so‘k a r edi. Qo‘ni-qo‘sh n i k ird i. B ukchayib qolgan b ir k am p ir h an u z aziz-av liy o larn i chan- g itib s o 'k a y o tg a n d a d a m n i b o sm o q ch i bo‘ldi. — H ay-hay, bolam, h a r ish xudodan-a, ko fir bo‘ladi kishi!.. Dadam telba b ir ahvolda ham la qilib to k chada tu rg a n q u r’onni oldi-yu, qulochkash qilib yerga urdi. — M ana kofir! — dedi va bunga qanoat qilm ay, yerda yotgan q u r’onni tepib yubor di. — Mana kofir!.. Q ur’onning chipor muqovasi b ir tomonga, o‘zi boshqa tom onga uchib ketdi. K am pir dodlab o‘zini q u r’onning u stig a tashladi. D adam a y v o n n in g u s tu n ig a sa n c h ib qo‘yilgan pichoqni olib, yugurganicha og‘il- ga k ird i, buzoqni yetaklab chiqdi-da, ikki oyog‘idan ko‘ta rib yerga u rd i va bo‘yniga pichoq to rtib yubordi. — M ana kofir! M ana kofir!.. Go‘sh tin i itlarg a beraman! S o ^ ilg a n b uzoq jo n h o la td a o ‘rn id a n tu rd i, boshi b ir tom onga qiyshayganicha b orib d ev o rg a u rild i va yiqilib tip ir la y boshladi. Y er, devor, dadam ning u sti boshi qonga belandi. B irpasda hovli erkak-ayol, bolachaqaga to ‘ldi. E rk ak lar ham on q u r’onni, xudoni changitib so‘kayotgan va buzoqni tilka-pora qilib itg a tashlam oqchi bo‘lgan dadam ni ushlab b ir chekkaga o‘tqazishdi. A yollar hushdan ketib qolgan ayam ning bag‘ridan 149 NATLIB.UZ m urdani olib uyga kirishdi. K im dir menga suv ich ird i... U m aralini nam ozgarga yaqin zam bilda olib ketishdi. Men qisqa-qisqa nafas olib hushdan ketib yotgan ayam ning yonidan jilm adim . X o tin lar ovoz solishdi. A yam e r ta s ig a h u s h ig a k e ld i, y ig ‘i boshladi. Dadam dam-badam ichidan x uruj qilib ke layotgan y ig ‘in i yutib, ayam ga ta salli berdi, taq d iri azal, odam ning um ri, b ir tom chi kabobning seli U m aralin in g o x irg i rizqi ekani va yana allanim alar haqida gapirdi. Oradan b ir h a fta o‘tib men domlamiz va m aktabdan xabar olgani bordim . M aktab m achitning orqasidagi to r ko‘chaga, birov ning otxonasiga ko‘chibdi. M aktabda endi fa q a t h a ftiy a k , q u r ’on o‘q ila r, bolalarni domla h a r kuni peshin nam ozini o‘qigani m achitga olib chiqar ekan. Domla bolalarni uradigan odat chiqardi, b ir kuni q u r’on o‘qiyotib b ir so‘zga tilim kelishm agani uchun b ir sh ap ati tu sh ird i. Alam imdan o‘sha so‘zni chim chilagan edim, q u r’onning v a ra g ‘i teshilib ketdi. Domla buni payqab qoldi yana b ir shapati yedim. Sovuq tu s h g u n c h a ta s h q a rid a , sovuq tu sh g a n d a n keyin o g ‘ild a to ‘ngak yoqib uning a tro fig a tizilishib o‘qidik. Men qishi bilan q u r’onni «Taborak»gacha yod oldim , H am m am izni dom la m um kin qadar q attiq ro q shovqin solib o‘qishga maj- bu r qilar edi. B ahor kechalarining b irid a dadam arava olib kelib vahim a qildi: 150 NATLIB.UZ — E rgash qo‘rboshi hukum atga «urusha- digan jpyingni ko‘rsat» degan ekan, huku- m at «men sen bilan Oqqo‘r g ‘onda urusha- man» debdi. E rta-in d in Oqqo‘r g ‘onda uru sh boshlanar em ish. U rush o‘tguncha Qo‘qonga borib tu rm a sak , oyoqosti bo‘lam iz. Qani turinglar, vaqtida qochib qolaylik, — dedi. Ayam y ig ‘i boshladi. — Voy, men U m aralining hay itin i o‘tkaz- m asdan qayoqqa boraman! Qachongacha men bolalarim ning go‘rin i g ‘arib qilaman! Xu- doyo tem irchilik h u n ar bo‘lmay 0 ‘lsin! M ening ham k o ‘nglim b u zilib k e td i, y ig ‘ladim , nazarim da, biz hozir shaharga jo ‘nasak, U m arali go‘rid an chiqib, orqa- m izdan qarab qoladiganday bo‘ldi. K ulala ham yig‘lab yubordi. Dadam ham m am izni yupatdi: — E rgash nim a o‘zi, Sibirdan qochgan b itta o‘g ‘ri-da! To‘p -to ‘pxonasi bo‘lm asa, xazinasi bo‘lm asa, h ukum at bilan qancha u ru sh ad i; b ir cho‘qishda qochadi, qaytib kelam iz... U rush bo‘lgan joyda talon ham bo‘ladi, eh tiyotdan «Zinger»ni olib keta- miz. Uyda «Zinger»dan boshqa pulga arziy- d ig a n n a r s a b o ‘lm a g a n i u c h u n q u ru q bo‘yim iz aravaga chiqdik. Ayam aravada «Zinger»ni p aran jisi ostiga olib o‘tird i. Bu shoshilinch k o ^ h ish n in g asl sababi Qo‘qonga b o rg a n im iz d a m a ’lum b o ‘ldi: Oqqo‘r g ‘onda u ru sh -p u ru sh yo‘q. E rgash qo‘rb o sh i o ‘z q ish lo g ‘i B achqirda o ‘rd a solayotgan ekan, dadam shu o‘rdada taqa- chilik qilishi va yarog‘aslaha ustaxonasida 151 NATLIB.UZ ishlashi kerak edi. E rgashning b ir ponsodi shu haqda Ergash nom idan dadam ga gapi- rib, B achqirga ko‘chgani ikki kun m uhlat b erib d i, ch o rsh a n b a k u n i e rta la b a ra v a yuboradigan bo‘libdi. O qqo‘r g ‘o n n in g s u v i m in b a ’d b iz g a harom bo‘lganini eshitib ayam dod-faryod ko‘ta rd i, o‘zini urdi, sochini yuldi: nazarida U m a ra li h a y it to n g id a g o ‘r id a n tu r ib m ung‘ayib sh ah ar yo‘liga nigoron bo‘lishi unga yana b ir farzan d dog‘iday va bolasi- ning b ir boshiga kelgan ikkinchi o‘lim day bo‘ldi. R o ‘z g ‘o rim iz , d o ‘k o n im iz n in g asbob- uskunasi Oqqo‘r g ‘onda qolib ketdi. Download 5.57 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|