' ~ в q \s s» «sharq» nashriyot-matbaa
Download 5.57 Mb. Pdf ko'rish
|
abdulla kakhkhor utmishdan estaliklar
|
B iz is h c h im iz , m e h n a tc h im iz,
B iz h am in so n o ‘g ‘lim iz; 0 ‘y la sh a y lik , b izla r na deb Z o lim boylar q u lim iz? .. K attak o n hovlining uzun ayvonida biz ten g i va bizdan k a tta ro q bolalar ko‘p ekan. D o rilm u allim in in g ta la b a la rid a n b iri — novcha, sariqroq, ko‘zlari ko‘k H ojiqurbon Qosim iy degan b ir y ig it ayvonning b ir ch ek k asig a qo‘y ilg a n sto ln in g o rq asid a o‘tirib , ham m aga guvohnom a va h a r uch bolaga b itta d a n sopol x u sh tak ulashm oqda edi. Men, M amajon, S harifxon degan bola uchovim izga b itta h u sh tak tegdi. G uvohnom ani o‘qidim . “B e rild i u sh b u g uvohnom ani A bdullo Q ah h o riy g a sh u l x u su sd a k im , m a zk u r 0 ‘r to g ‘in i X o‘qand eski sh a h ar ish tiro k iy u n y o sh la r ittif o q i m e h n a tk a sh y o sh la rn i ro ‘y x atg a olish uchun vakil qilingandir. G uvohnom a tu bandagi m u h r va im zolar b i lan tasdiqlanadi. R ais. S arkotib”. G uvohnom a va x u sh ta k la rn i olganim iz- dan keyin eski sh a h ar ish tiro k iy u n yoshlar ittifo q id a n kelgan yosh, m o‘ylabi endi sab- za u rg an b ir y ig it bizga vazifalarim izni tu s h u n tirib berdi. H ar uch bola b ir koman- da b o ‘lib, b u n in g b iri k o m a n d ir b o ‘la r ■Saf. 171 NATLIB.UZ ekan. K om anda m ah allalarn i kezib, hov- lilarg a k irib qarol va xizm atk o r bo‘lib y u r gan o‘n to ‘r t yoshdan o‘n sakkiz yoshgacha ham m a yoshlarni ham da ko‘knorixona va ta k y a la rn i r o ‘y x a tg a o lish i, yosh q iz la r erga berilayotganidan d arak topsa, b eto ‘x- to v sh ta b g a m a’lum q ilish i, kom andaga b irov q a rsh ilik qilsa, k o m an d ir h u sh ta k chalib qizil soqchini yordam ga chaqirishi k era k ekan. Yosh q iz la rn i erg a b erish to ‘g ‘risid a so‘z ketganda d arro v ko‘z ol dim ga Omina keldi, G ‘a ffo rjo n n i yomon ko‘rg an im uchun bo‘lsa k erak, shu yer- dayoq voqeani aytib bergim keldi, biroq o ta-o n am d an is tih o la q ilib , am ak im d an qo‘rqib, indam adim 1. B ilagim izda qizil, qo‘lim izda guvohno ma, h u sh tak — sh ah ard a bizdan zo‘r odam yo‘q edi. Biz m ahalla kezgani jum a k u n la ri chiqi- shim iz kerak edi. Boshqa kom andalarni-ku bilm aym an, qarol, x izm atk o r, yosh q izlar m asalasida ishim iz o‘ngm adi — jum a kuni b ir nechta m ahallani kezib Isfa ra guzardan 1 X ay riy at indam aganim , ko'nglim ga kelgan gapni ayam ga aytganim da, ayam: «Bizni am aking bilan yuzko'rm as qilmoq- chimiding!» deb u rish ib berdi. G 'affo rjo n bilan Omina voqeasi dilim da qolib ketgan ekan, oradan o lti-e tti yil o‘tib , yozuv- c h ilik k a havas paydo qilg an im d a d a stla b sh u n i qalam ga oldim. «Yosh qizlar o‘gay ota qo‘lida» degan hikoya yozdim. Hikoya xotin-qizlar gazetasi «Yangi yo‘l»da bosilib chiqdi. Ikki-uch yildan keyin shu haqda yana b ir hikoya yozdim . Bu hikoya «Boshsiz odam» sarlavhasi bilan «Yer yuzi* ju rn alid a bosildi. Bu hikoyada G‘affo rjo n n i — F ax rid d in , Om inani — M ehri deb atadim . 172 NATLIB.UZ b itta qarol topdik, xolos; erga beriladigan yosh q iz la rd a n d a ra k to p m a d ik ; le k in k o ‘k n o rx o n ay u ta k y a d a n serob ekan — Jom ening orqasi va k a tta Chorsu atro fid an b esh ta ta k y a, to ‘r t t a k o ‘k n o rx o n a topib x atg a oldik. Shu orada m aktabim iz «Istiqbol» inter- n atg a aylandi. G‘affo rjo n , Temirboy boq q o ln in g o ‘g ‘li P o ‘la tjo n , Oq d o m lan in g o‘g ‘li O bidjonlar in te rn a tg a kirm ay ketib qolishdi. M amajon ham ko‘rinm ay qoldi. Men bu haqda ota-onam dan so‘rash n i ham lozim ko‘rm ay in te rn a tg a yozildim .. Am a kim u y im iz g a k elib d a d a m b ila n ja n - jallashibdi: «B ittayu b itta o‘g ‘lin g n i bo- q o lm ay h u k u m a tg a b erd in g m i!» d eb d i. A yam am akim ning ta r a fin i olgan ekan, dadam : «Bolam h u k u m a tg a kerak bo‘lsa in te rn a td a o‘qim asa ham olib ketaveradi», deb ikkovini yengibdi. «Istiqbol»ning m u d iri H akim jon dom- lani inqilobiy qo‘m ita ish g a olib qo‘ydi. In te rn a tg a H akim jon dom laning domlasi A b d u v ah o b d o m la m u d ir b o ‘lib k e ld i. B olalarga ko‘k bo‘zdan «forma» va qalpoq berishdi. A b d u v ah o b d o m la i n t e r n a t d a q a t tiq intizom o‘rn atd i: darvoza oldiga o ‘zim izdan navbatchi qo‘yib, bolalarni hech qayoqqa chiqarm aydigan bo‘ldi; biron gunoh qilgan bolalarga jazo berish uchun talabalardan « m u fattish komissiyasi» tu zd i. Bolalar bir- b ir in i s iz la s h i, m u a llim la rg a m u ro ja a t q ilg a n id a av v al c h e st b e rib «afandim » deyishi, ovqatxonaga bo‘y sira bo‘lib k irish i, 173 NATLIB.UZ ovqat v aq tid a gapirm asligi, ovqatdan keyin b ir oz dam o lg ach , b o ‘sh v a q tn i d a rs tayyorlab, sharqiy o‘rganib, m uallim larning h a r xil leksiyalarini eshitib o‘tk a zish i kerak edi. Iona y ig ‘ish, m ahallalarni kezib ro ‘yxat qilish ishlari qolib ketdi. Bu haqda bizga hech kim hech n arsa dem ay qo‘ydi. Biz is h ti rokiyun yoshlarning y ig ‘ilishiga ham A bdu vahob domla ijozat bersagina b o rar edik. B olalar intizom ga o‘rg an g an d an keyin ota-onasi bor bolalarga h a r payshanba kuni uyga borib yotib kelgani javob beriladigan bo‘ldi. Bir payshanba kuni hovliga borib, shodlik u stig a shodlik u stid an chiqdim . Ayam meni q u c h o q la b g o h k u l i b , g o h y i g ‘la b xursandchiligini izhor qildi: — H u k u m a t d a d a n g n i a s k a rlik d a n bo‘sh atib do‘kon ochib berdi. H ozir h u k u m atg a ask a rd an ham k o ‘ra o‘roq kerak ekan. Tem ir, ko‘m irni ham o‘zi b erar ekan. Saydali degan y ig itn i bosqonchi qilib berdi. Ha, undan ham qizig‘i: h u k u m at bizga, o‘z- o‘zim izga hovli berdi. R o‘zim at yog‘chi- n in g kichik h o v lisin i b erd i. D adang oq q o g ‘oz o lib k e ld i. E r t a g a k o ‘c h a m iz . Dadang Saydali bilan hozir shu hovlining uyoq-buyog‘ini tu z a ty a p ti... H aq iq a ta n e rta s ig a , ju m a k u n i o‘sh a hovliga ko‘chdik. Hovli M irto h ir m ahallasi bilan Galaboqqollik o‘rtasid ag i ko‘chaning b o s h id a e k a n . B ir c h e k k a s id a n z o v u r o‘tad ig an kichkina hovlicha, b ir uy, ayvon, k attak o n tol. Dadam ko‘chim izni keltirib tashlaganidan keyin ayam ga tegishib: 174 NATLIB.UZ — Q o z iq n i m a h k a m q o q a v e r, e n d i sug‘urmaysan! — dedi va ishga ketdi. Do‘kon shu ko4chaning ro 'p a ra sid a ekan. Ayam ikkovim iz kuni bo‘yi tin im bilma- dik. Men kechki p ay t ketishim kerak edi, ayam qo‘ym adi, nazarim da, o‘z uyim izda bir-ikki kecha yotishim ni xohlar edi. Yotib qoldim. E rta s ig a d a rs g a k ec h ik d im . H ovliqib ketayotgan edim , Baqaqurilloqqa qayrilish- da sinfdoshim iz N azir degan bolani ко4 rib qoldim . Ikkovim iz chopdik. In te rn a t hovli sig a k irib , chap to m o n d ag i d arsx o n a g a b u rild ik . E shikdan a w a l men kirdim . U zun y o 4la k d a q o 4lin i o rq a s ig a q ilib y u rg a n Abduvahob dom lani ко4rib qoldim . Domla barm og4i bilan im ladi. Y ugurib bordim , g 4oz t u r i b « a fa n d im » d e g a n im n i b ila m a n , qulog4im ning ostiga ta rsa k i tu sh d i. Gangib qoldim . Dom la boshi b ila n ish o ra qilib sin fn i ko4rs a td i... N azir m ening shapaloq yeganim ni ко4rib qochib qolgan ekan, domla uni « m u fattish kom issiya»ga topshiribdi. «M ufattish komissiya» uni sud qilib «qattiq jazoga m ustahiq» qildi: bolalar ovqat yega- ni k irg an d a N azir b ir chekkaga qo4yilgan kursiga chiqib, ham m a ovqat yeb bo'lguncha ikkala qo4lini ko4ta rib tu rd i... T a’til k u n la ri boshlandi. Bu k u n la rd a b o sh q a s h ig a n i q o 4lim iz te g m a s e d i. Q ayoqdandir b ir t a t a r qiz kelib y ax sh i o4qiydigan bolalardan kashshoflar otryadi ta sh k il qildi. B uning ham o4ziga yarasha m ashg4u loti ko4p ekan. Ju m a k u n la ri sayo- h a t qilib shahardan tash q ari Pishqoron ko4li 175 NATLIB.UZ a tro fi, N aym ancha soyi bo‘y la ri, sh a h ar qo‘r g ‘oni, Solihjon boyvachcha va boshqa b o y la r n in g b o g ‘l a r i g a c h i q a r d i k . Bu v a q tla rd a s h a h a r a tro f i b o sm a ch ilard an tinchib qolgan, uzoq qishloqlardangina tu rli xabarlar kelar edi. Yana qayoqdandir b ir y ig it kelib inter- n a td a «sanoyi n a fisa » 1 to ‘g a rag i tash k il qildi. Ichim izda ashula aytadigan bolalar bor ekan, yangi sh arq iy lar, xor va dekla- m atsiyalar o‘rgandik. S h a h a r d a g i b ir q a n c h a m a k ta b n in g «sanoyi nafisa» to ‘g a ra k la ri is h tiro k id a eski sh ah ard ag i m usulm on te a trid a besh pardalik k a tta k o n se rt berildi. Biz kon- sertd a uch nom er — gim nastika, b itta shar- qiy, b itta deklam atsiya bilan qatnashdik. N om erlarim izni ijro qilganim izdan keyin zalga chiqdik. Ikkinchi parda yopilganda sahnaning oldiga soqol-m o^labi qop-qora, qaytarm ayoqa kam zul kiygan A hm adxonov degan kishi, uchinchi pardadan keyin o‘zi- m izning H akim jon domla chiqdi. A hm ad xonov « b a s h a riy a t, m u s ta b id » , « sh a rq ozodligi» degan g a p la rn i k o ‘p q a y tard i, Hakim jon domla esa «m aorif», «hurriyat» degan gaplardan keyin ikki og‘iz so‘zining b irid a «xoin Abduvahob» deyaverdi. Biz hayron bo‘lib bir-birim izga qaradik. Naza- rim da H akim jon domla Abduvahob dom lani «zolim» deyish o‘rn ig a nuqul «xoin» der edi. Biz y o to q q a q a y tib k e lg u n c h a «xoin 1 N a fis s a n ’a tla r . 176 NATLIB.UZ Abduvahob» degan gap allaqachon bolalar- ning qulog‘iga yetibdi. Yotoqlarda shovqin- suron, bolalar bir-birini yiqitgan, m ingan... N av b a tch i m u rab b iy n in g qo‘lid an hech n arsa kelm ay qoldi. H am m aning og‘zida: Download 5.57 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|