' ~ в q \s s» «sharq» nashriyot-matbaa
Download 5.57 Mb. Pdf ko'rish
|
abdulla kakhkhor utmishdan estaliklar
TEShlKTOSh
Valixon so‘fi ham on kasal, do‘konim izga t o ‘r a k e lg a n i, u y im iz g a b a rin a k irg a n i obn^yim izni oshirib tinchgina ish lar edik. K etm on is h la tila v e rs a yeyilib k e ta d i, y a rim ta b o ‘lib qoladi, ish g a y aram aydi. 0 ‘r ta c h a d e h q o n x o ‘ja lig id a b a h o rd a n kuzgacha besh-oltita ketm on ishdan chiqadi. Yangi ketm on falon pul, ishdan chiqqan ketm onni tik lash — y a ’ni peshlatish ikki b a r a v a r a rz o n tu s h a d i. D ehqon y a n g i ketm on sotib olmay, bo‘sh v aq tid a eskisini p e s h la tib q o ‘y ad i. S h u n in g u c h u n q ish k irish i bilan tem irchiga ish yog‘iladi. Dadam chapdast u st alar dan bo‘lib, b ir kunda o‘n o ltitag a yetkazib ketm on peshlar edi. Dadam ketm onni tez va yaxshi pesh- lashi u stig a x a t bilishi, nazarim da bozor- boshidagi u sta T urdialining nonini yarim ta qilib qo‘ydi: peshlangan ketm on bir-biridan fa rq qilm asa ham dehqon o‘z ketm onini o lg is i k e la r . U s ta T u r d i a li k e tm o n n i olishda unga h a r xil belgilar qo‘ysa, dadam po‘la t qalam bilan ketm onning yelkasiga egasining o tin i yozib qo‘yar, dehqon xat bilm asa ham bunga ju d a qiziqar, xursand bo‘la r edi. B u v a y d in in g « to ‘n g a k k o ‘c h ira d ig a n sham ollari», q a ttiq sovuq olib keldi. H ar o‘pqini b ir jahon sovuqday may da shakar qor yog‘di. Sovuq kundan-kun zabtiga olib, d a ra x tla rn in g shoxi b u ld u ru q d a n egildi. M usichalar tap -tap tu sh ib o‘laverdi. Sho- girdim iz K ulala do‘konda yotolm ay, Chilon 99 NATLIB.UZ q o rin in g q a ro lla ri b ila n u n in g o g ‘ilid a yotib у u rd i. Biz kunduz kuni do‘konning eshigini berkitib, chirog* bilan ishlardik. Mana shu k u n la rn in g b irid a ko‘chadan xotin kishining chinqirib dodlagan tovushi e s h itild i. H am m am iz y u g u rib c h iq d ik . Bozorboshi tom ondan dum i qisiq qora b ir itn i quvlab kelgan olomon «TVs!» «Ur!» d e g a n ic h a o ‘tib k e td i. O dam y ig ‘ild i. M uzlab, a fti burishib yotgan anhordan n ari ko‘chaning o 'rta s id a yosh b ir juvon y o tar edi. K im dir: «lya, B abarning xotini-ku!» dedi va qo‘rquvdan, og‘riqdan bexush bo Tib yotgan ju v o n n in g y u zig a sa riq qiyigT ni yopib qo‘ydi- Ju v o n n i koT arib uyiga eltgani b o la la rn in g k u ch i y etm a s, k a t ta l a r esa n o m a h ra m e d i. K im d ir B a b a rn i a y tib kelgani chopdi. Ju v o n n in g quym ichi va b o ld irid a n oqqan qon q o rn i q iz a r tir ib , bugTanib tu r a r edi. H ay al o ‘tm a y B a b a r y e tib k e ld i va x o tin in i d a st k o ‘ta rib u y ig a olib k etd i. B o la la r, b irim iz s u v g a o lib c h iq ilg a n k o ‘z a n in g s in ig T n i, b irim iz ju v o n n in g k o v u sh in i, yopinib chiqqan to ‘n in i olib u n in g k e t i d a n k e t d i k . B a b a r H a ta m sam ovarchining x izm atk o ri bo Tib, xotini bilan xoT ayinining ta sh q isid a tu r a r edi. Babar x o tin in i avaylab sandalning chetiga y o tq iz d i. X o tin i h u sh ig a kelib in g ra d i. Qo‘shni x o tin lar kirib kelishdi. B ulardan shaddod b ir kam p ir B ab arn in g qiyigT ni yechib oldi, ikkiga boTdi. — Is bosib bogTash k erak, d arro v is top! — dedi. 100 NATLIB.UZ Babar tovdondan, vassa, bo4yra, sh ip d an is yig‘ib kam pirga berdi. K am pir y aralarga is bosib bog‘ladi. Ju v o n anchadan keyin ko‘zini ochib vahim a ichida: — Q uturgan it edi shekilli? — dedi. K am pir unga tasalli berdi. — Q uturgan bo‘lsa nim a, ering Teshik- toshga olib boradi. Teshktoshdan ikki mar- ta o‘tsa n g ko‘rm aganday bo4 lib ketasan, — dedi keyin o4zi borm agan, ko4rm agan bo4lsa ham , T eshiktosh haqida gapirib berdi. — T esh ik to sh uzoq. B achqirdan ham n a ri, b u lu t suv ich ad ig a n d ary o n in g bo4yida. O vchilar shu daryoda b u lu t ovlashadi, suv ichgani tu sh g a n d a otib olishadi. H ar o4q uzilganda supraday-supraday b u lu t uzilib tu sh av erad i... — Oboraman, xudo xohlasa oboraman! — dedi Babar. 0 4n kundan keyin Babar x o tin in i 0 4lqor- dagi am m asinikiga olib ketdi, shu ko4yi o4zi ham zim -g4oyib bo4ldi. O radan o4n kuncha o4tgan d an keyin bozor kuni quloqlarini oq q iy iq b ila n b o g 4lab o lg a n B a b a r ik k i yelkasida obkash, qo4shquloqlarda qatiq , c h a m b a ra k la rd a g i kosa va sh o k o sa lard a qaymoq, xalta va xaltachalarda qurut, suzma k o 4t a r i b d o 4k o n im iz g a k ir ib k e ld i. U bozorga o4tib ketayotgan ekan, dadam bilan salom lashgani, undan ham ko4ra sovuq o4tib k e tg a n o y o q la rin i i s i t g a n i q a y r ilib d i. U ning cho4ziq yuzi xiyla so4ligan, katta- k a t t a k o 4z la r i k ir ta y g a n , q o 4lla r i k ir , kiyim boshi b ir ahvolda. A ftid an , k u n i-tu n i g 4am -koyish bilan bo4lib, o4ziga qarash ham 101 NATLIB.UZ y u rag ig a s ig ‘mas ekan. K ulala oq ta ra - shadan gulxan yoqib berdi, oldiga ik k ita jirish non, b ir siqim jiyda qo‘ydi. U ning aytishiga qaraganda, x o tin i kechalari bilan ingrab chiqar, B abar u n i tezroq Teshik- toshga olib borib, azobdan q u tq arish uchun pul yig‘a r ekan. Olqordagi sigirlik, lekin bozorga q a tn o lm a y d ig an o d am lar qatiq- q ay m o g ‘in i v a b o zo r-o ‘c h a rin i B ab arg a to p s h irib , u n in g x iz m a ti b a d a lig a hol- b aq u d ra t b ir nim a b erish a r ekan. Babar h o z ir n in g o ‘z id a r o ‘z g ‘o r d a n o r t t i r i b sakkiz ta n g a naqd pul qilib qo‘yibdi, yana b e s h -to ‘r t ta n g a o r t t i r s a , x o tin in i olib beto‘xtov Teshiktoshga jo ‘n a r ekan. B abar isin ib , n o n -jiy d a b ila n q o rn in i to ‘y g ‘azib, x uddi q ari odam day ham ma- m izni duo qildi, qatiq-qaym oqlarini ko‘tar- ganicha bozorga tushib ketdi. Bozor qaytish m ahalida kim dir: «Babar 0 ‘g ‘irlik qilib qo‘lga tu sh d i» , degan xabarni topib keldi. Bu aqlga sig ‘m aydigan gap edi. Dadam voqeani bilib kelgani m eni bozor boshiga yubordi. Bozorda odam siyrak. Tim dan beriroq- dagi ko‘chib k etg an m isg arn in g do‘koni oldida odam, ko‘proq bolalar to ‘planib tu ri- shibdi. Q udrat cho‘loq degan poyaki odam- la rg a k u y ib -p ish ib gap m a ’q u lla y o tib d i. Bozorni aylanib yuradigan poyaki voqeadan boshdan-oyoq xabardor ekan. Babar oxirgi ikki xurm a q a tig ‘in i sotib, xaridor xurm an i bo‘sh atib kelguncha qay moq bozoridagi k a tta to ln in g tag id a tu rg a n ekan, kappon tom ondan hayqiriq, «Ushla- 102 NATLIB.UZ ushla!» degan tovush eshitilibdi. B ir gu- ru ch fu ru sh xaridordan pul olayotganda birov p u lg a ch a n g solib qochibdi. 0 ‘g ‘r in in g sh erig i bo‘lsa kerak, g u ru c h fu ru sh n i o‘g ‘ri qochgan tom onga em as, qaymoq bozoriga tom on yo‘llabdi. E shushini yo‘qotib qo‘ygan g u r u c h f u r u s h t o ‘g ‘r i k e lib B a b a rn in g yoqasidan ushlabdi. Qo‘rqib ketgan Babar g u ru c h fu ru s h n i d a s t k o ‘ta rib , bosh id an oshirib tashlabdi. G u ru ch fu ru sh o‘rn id an tu r a solib jon achchig‘ida dod solibdi va yana B abarga yopishm oqchi bo‘libdi. Babar bir u rib uni a g ‘daribdi. Voqeadan bexabar xalq o‘zidan k a tta va sallali odam ni urayotgan B abarni ushlabdi, otqorovulni chaqiribdi. O tqorovul u n i ko‘chib ketgan m isgarning do‘koniga qam ab qo‘yibdi. H ozir am in kelib u ni so‘rash i kerak ekan. A m inni chuvalib ketgan sallasini qo‘ltiq- lab o lg a n g u ru c h fu ru s h n in g o ‘zi to p ib keldi. Am in B abardan gap so‘ram ay-netm ay boshiga, yelkasiga bir necha qamchi urdi. — Qani pul? Babar nim a bo‘lganini, nim a bo‘layotga- nini tushunolm ay garan g b ir ahvolda guppi to ‘n in in g cho‘n ta g id a n b ir siqim chaqa- tan g a olib am inga uzatdi. Am in pulni olib g u ru ch fu ru sh g a berdi. G u ru ch fu ru sh pulni olib, Babarga o‘shqirdi: — Qolgani qani? Babar oxirgi ikki xu rm a qatiqning pulini so‘rayotibdi, deb o‘yladi shekilli, xuddi uzr so‘raganday: — H ali olib keladi, xudo u rsin a g a r... — dedi. 103 NATLIB.UZ Sovuqqa chidolm ay yer tepinib tu rg a n am in otqorovulga ko‘z qisdi. — Yana birpas tu r, sherigini aytsa-aytga- ni, bo‘lmasa dalaga olib chiqib otib tashla! B abarning ко ‘zlari jav d irard i: — Meni nim aga o ttira siz , am aki, o ttir- m ang... X otinim ni q u tu rg an it qopgan, juda yomon qopgan, ishonm asangiz odam yubo- rin g , uyda y ig ‘lab yotibdi... T eshiktoshga olib b o r a d ig a n m a n ... M eni o ttir m a n g , ishingiz bo‘lsa b u y u rin g . H atam akadan s o ‘r a n g , m en is h d a n q o c h a d ig a n y ig it em asm an... X otinim y ig ‘lab yotibdi. Am in chiqib ketdi. G uruchfurush tashqa- rig a chiqib Babar bergan pulni sanab ko‘r- di, pul mo‘ljaliga b ir oz to ‘g ‘r i keldi shekil li, otqorovulga b ir m iri choychaqa uzatdi: — Qolganini undirsangiz yana b ir m iri beram an, — dedi-yu ketaverdi. Otqorovul Babarga baqirdi: — S h e r ig in g n i a y ta s a n m i, yo o tib tashlaym i? Babar tushunolm adi. — M ening sherigim yo‘q, Olqordan b itta o‘zim ko‘ta rib kelganm an... O tqorovulning jon-poni chiqib ketd i, uni tu rtib -tep ib do‘kondan olib chiqdi-yu, «otib tashlagani» Eshonbuvaning karvonsaroyiga tom on haydab ketdi. Bolalar duv ergashdi. Babar yo‘l bo‘yi yolvordi: — Jo n aka, meni otib tashlam ang, xudo xayr b ersin ... X otinim ni it qopgan, uyda y ig ‘lab yotibdi... Men do‘konga yugurib kirib voqeani ayt- dim . K ulala bilan dadam ham chiqishdi. 104 NATLIB.UZ O tq o ro v u l B a b a rn i sa ro y n in g to 'r id a g i teshikdan dalaga olib chiqdi. B olalargina emas, b irta la y k a tta odam lar ham y ig ‘ildi. O tqorovul m iltig ‘in i o‘qladi, «Aytasanm i, yo‘qmi?» deb bir-ikki o*shqirganidan keyin b ir necha qadam orqaga chekindi-yu, Ba b arn in g kallasini qoraga olib o‘q uzdi. Ba b a r o‘q kelib teg ish in i kutib bo‘Isa kerak, og‘zini, ko‘zlarin i k a tta ochib, qim ir etm ay tu r a r edi. O tqorovul orqasida tu rg a n odam- larga yuzlandi. — Yopiray, bunaqa battol o‘g ‘rin i umrim- da ko‘rg a n em asm an, u stid an oshirib o‘q uzibm anu k ip rik qoqmaydi-ya! O tq o ro v u l B ab arn i e ltib y an a qam ab qo‘ydi. E rtasig a Babar to ‘g ‘risid a xunuk b ir xa- b ar eshitdik. Bu xabar rost ekan, tafsilo tin i otqorovul gapirib berdi. O tqorovul B abarni gapga solib ko‘ribdi, u n in g b eg u n o h e k a n in i b ilg a ch , q o ‘yib yuborgani ijo zat so‘rab x u fto n d an keyin am inning uyiga boribdi. Am in m ingboshin- ikiga ketgan ekan. M ingboshinikiga shahar- dan m ehm onlar kelgan, ziyofat avjida ekan. O tqorovul m ehm onxonadagi x iz m atk o rlar bilan o‘tirib qolibdi. Ziyofat saharga yaqin tugabdi. O tqorovul yo‘lda Babar to ‘g ‘risida g apirgan ekan, am in «lya, esdan chiqibdi- ku», deb jadallabdi. Kelib g u g u rt chaqib qarashsa, Babar dildirab, burchakka tiqilib o‘tirg a n em ish. U ning ahvolini ko‘rib am in «ayb o‘zingda» deganday shovqin solibdi: — E shik q u lf em as-ku, chiqib ketaver- madingmi! 105 NATLIB.UZ Babar tish i tish ig a tegm ay zo‘r g ‘a: — 0 ‘zingiz qam ab qo‘ydingiz-ku, posh- sholik odamisiz, — debdi. A m in eshikni k a tta ochib yuboribdi. Ba bar dildirab, do‘kondan sekin chiqibdi, ke yin b ird an yuguribdi; yiqilibdi, o ‘rn id an zo‘r g ‘a tu rib yana chopibdi... Kim biladi, sho‘rlik , nim a uchun H atam sam ovarchi- n in g sam o v arig a k irm ab d i, nim a u chun biron eshikni taq illatib tong otguncha bosh- pana so‘ram abdi, «bem ahalga qolganim dan xotinim x av o tir bo4lib ko‘chaning boshida o‘tirg an d ir» , deb o‘ylagan bo‘lsa kerak! E rtalab yo‘lovchilar O lqorning kiraveri- shidagi yakka baqaterak ostida cho‘qqayib o‘tirg a n b ir odam ni ko‘rishibdi; ertalabki quyoshning n u rid a erib to ‘kilayotgan bul- d u ru q boshiga, yelkasiga tu sh sa ham qim ir etm as em ish. Borib qarashsa Babar ekan! «Nim a qilib o‘tirib s a n » , deb b irov yel- kasidan to rtg a n ekan, Babar ag ‘anab tush- ibdi, bechora sovuqqa qotib о‘lib qolgan ekan. Bilmadim, oradan qancha vaqt o‘td i ekan, Olqordan b ir dehqon ketm on peshlatgani keldi. Dadam u ndan B abarning x o tin in i so‘radi. Dehqon anchadan keyin xo‘rsinib javob berdi: — Bechora erin in g g ‘am ida jin n i bo‘lib q oldi... Yomon jin n i bo‘ldi, o‘zini u rib , tishlab, ne azobda o‘ldi... U ni q u tu rg a n it qopganidan bu odam bexabar ekan... 106 NATLIB.UZ |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling