' ~ в q \s s» «sharq» nashriyot-matbaa
Download 5.57 Mb. Pdf ko'rish
|
abdulla kakhkhor utmishdan estaliklar
|
OQPOShShONING ARZANDASI
V alixon so‘fi o‘n kun ch a goh o‘zidan ketib, goh o‘ziga kelib, ko‘ziga allanim alar k o ‘r in ib , a la h la b y o td i-y u , k ey in o g ‘ir kasalga chalinib, ikki oy deganda o‘rn id an tu rd i. Qish o‘td i, bahor o‘td i. To‘ralard a n osh- nam iz b o r lig in i e s h itg a n b o ‘lsa k e ra k , Valixon so‘fi bizga xarxasha qilm ay qo‘ydi; ja b r k o ‘rg a n lig i haqida hech kim ga arz qilm agan bo‘Isa kerak, chunki b ir jihatdan, « c h i r o g ‘p o y a» o g ‘z ig a o la d ig a n g a p bo‘lmasa, ikkinchidan, to ‘rala r oldida ming- boshiyu yuzboshi ham qo‘l q o v u sh tirar edi. B u n d an ta s h q a ri yozda y u r t n o tin ch bo‘lib qoldi. Germ an bilan u ru sh boshlanganligi xaba- rin i biz Yaypanda ikki oydan keyin, o‘shan- da ham tasodifiy su ra td a eshitgan bo‘lsak, oqposhsho u ru sh ish larig a m usulm onlardan m ard ik o r oladigan bo‘lganini uch kunga qolmay eshitdik. 0 ‘n to ‘qqiz yashardan o‘ttiz b ir yashar- gacha ham m ani olarmish! B uvaydi bo‘lisig a besh m ing o‘n ikki kishi tushibdi! Bu k u n la r dehqonchilikda q izg ‘in ish pallasi bo‘lishiga qaram ay, h a r k u n i namoz- g a r g a y a q in k o ‘c h a la r, g u z a r g a v ju m , tim n in g tag id ag i ik k ita sam ovarga odam sig ‘ishm aydi. Bosinqi g ‘ovur: «E, xudo!» « Z o lim g a o ‘z in g in s o f b e r ! » d e g a n nid o lar... D adam h a r h a f t a —o ‘n k u n d a te m ir, 107 NATLIB.UZ ko‘m ir k e ltirg an i Qo‘qonga tu sh ib tu ra rd i. U m rid a s h a h a rn i k o ‘rm a g a n k o ‘p ch ilik dehqonlar u n i dunyodagi ham m a gapdan x ab ard o r, deb o‘y lash ar, sh u n in g u chun do‘konimiz oldidan odam arim as edi. Bu k u n lard a dehqonlarning o‘zlari ham gapning uyasi bo‘lib qolishdi. — M a rd ik o rlik k a o lin g a n o d a m la rn i zavodga solib ko‘zini ko‘k a r tir a r em ish. Odamni bu eshigidan kirgizib zavodni bir bo‘k irtirs a , n arig i eshigidan ko‘zi ko‘karib, nonni te sk ari tishlab chiqaverarm ish. — M ardikor о‘Isa o‘ligini sandiqqa solib tikka ko‘marmish! — M ardikor kasal bo‘lsa oyog‘idan osib, og‘zidan m o‘miyo olarm ish. — Qof t o g ‘id a b ir m e rg a n ov q ilib yurgan ekan, qarasa kalladay keladigan b ir tosh pastdan yuqoriga yum alab ketayotgan em ish. M ergan to sh n i olib g u b irn a tirg a eltib beribdi. G u b irn a tir uni oqpshshoga yuboribdi. Oqposhsho toshni yorib qarasa, ic h id a n oppoq p a n ja ch iq ib d i. P o shsho kulibdi, panjani ta x tin in g poyasiga qo‘yib, qilich bilan qiyma-qiyma qilib tashlabdi. B unaqa m is h -m ish la rn in g so n -sa n o g ‘i yo‘q edi. Q ishloq k a tta k o n a z a x o n a g a o ‘x sh a b qoldi: bosinqi g ‘ovur, oh-voh, ko‘z yoshi. H am m a k u ta d i, hadem ay, o‘lik chiqishi, b u tu n qishloqni boshiga ko‘ta rg a n qiy-chuv, y ig ‘i-sig ‘i, dod-faryod ichida to b u t ko‘tari- lishi, y a ’ni m ardikorga olingan kishilar- ning ro ‘y x ati e’lon qilinishi kerak. B iro q , r o ‘y x a td a n d a ra k y o ‘q. Y u rt 108 NATLIB.UZ og‘alari bo‘lm ish m ingboshi, Chilon qori, k a t t a m a c h it n in g im o m i S h a r o f id d in m axsum , yuzboshi, A bdurahm on p axtafuru- sh la r m aslahat qilishgani qilishgan. Bular- dan b iro n tasi ko‘cha yo g u zard a ko‘rin- m aydi. O dam lar b u la rn i u y la rid a n ham topisholm aydi. B irdan duv-duv gap bo‘lib qoldi: «Ham ma x atg a tu sh g a n ekan, yuzboshi Tosh- k en tg a d ilg ‘irom yuborib, p ax ta ekkan chorakorini so‘rab olibdi, o‘rn ig a shahardan m ardikor olib beribdi». H ali ro ‘y x at e’lon qilinm asdan tu rib , «Men ham p ax ta ekkan edim », deya m ingboshining ostonasiga bosh u rg an dehqonlar, «Mening bolam ni, m ening erim n i chorakor, qarol qilib oling, o‘la- o‘lgunicha x izm atin g izn i qiladi, qulingiz bo‘ladi», deb yuzboshining oyog‘iga yiqil- gan ayollarning hisobi yo‘q edi. B ir tomon- da y ig ‘i-sig ‘i, b ir tom onda g ‘ovur, hayqiriq, q arg ‘ash... Bu orada «ko‘zni ko‘k a rtirish » , «oppoq panja» va boshqa m ish-m ishlar o‘rn ig a chin x ab arlar ta rq ala boshladi: X o‘jandda xalq g ‘ulu ko‘ta rib d i, to sh k en tlik lar «biz m ardi kor berm aym iz» deb m ahkam aga borishib- di, falon joy da xalq m ingboshining uyiga o‘t qo‘yibdi, falon qishloqda odam lar am inni alam on qilishibdi... N ihoyat, y u rt og‘alari ham m a m ahalla- dan ellikboshi bilan imom va obro‘li ki- sh ila rd a n b ir-ik k ita s in i c h a q irib , y ig ‘in qilishdi. Y ig‘inda k a tta m achitning imomi m ulla Sharofiddin y u rt og‘alari vakolati bilan v a ’z aytibdi, «Amri podshoh vojib» 109 NATLIB.UZ degan gaplardan keyin: “M ardikorlikka xoh- lagan odam boradi, xohlam agan borm aydi, o 'rn ig a odam b erad i”, debdi. Bu gap h ar b ir xonadondagi, b u tu n qishloqdagi aza- ni to ‘yga ay lan tirib yuboribdi. Biroq bu xursandchilik ko‘pga borm adi. O linadigan m a rd ik o r jo ‘n a tila d ig a n k u n a y tilg a c h : “X ohlam agan odam ning o‘rn ig a kim b o ra di va buning evaziga nim a so‘ray d i?” de gan savol ham m aning giribonidan tu td i. M ahallada “Poshsholik jin n i” deb atala- digan R o‘zigov degan ovsar b ir y ig it bor edi. Q achondir B uvaydiga k a tta ro q b ir to ‘ra kelganda R o‘zigovga yarim tan g a siylov b erib , y e lk asig a qoqib q o p g a n ekan, shundan beri u n i poshsholik jin n i deb a ta sh a r ekan. U ning jin n ilig i shundan iborat: jin i suym agan itn i pichoqlab tash- laydi, qatiqdan qo‘rqadi, v aq ti chog‘ bo‘l- gan vaqtlarda ham isha shu ashulani aytadi: Download 5.57 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|