3. Shιg`ιs sepligindegi so`zler menen beri (berli), beter, go`ri, aslam t.b tirkewishler qollanιlιp, waqιt salιstιrιw ha`m ku`sheytiwshilik ma`nilerdi an`latadι.Mιsalι: 1. Bunday suwιqtι jigirma jιldan beri bayqamadιm. 2. A`rmanda o`lgenen go`re gu`resip o`lgen jaqsι.3. Peshti tu`ndegiden beter qιzdιrg`an.
2. Atawιsh tirkewishler qollanιlιwι ha`m ma`nileri
Atawιsh tirkewishlerdin` toparιna atawιsh ha`m ra`wish so`zlerden ko`mekshilik xιzmetke o`tken keyin, son`, burιn, aldιn, ilgeri, tιsqarι, basqa, o`zge, janιnda, qasιnda, u`stinde, tusιnda, artιnda, u`stinde, ishinde t.b so`zler kiredi. Bul toparg`a kiretug`ιn ko`mekshi so`zler ornι menen birde ma`nili so`z, birge tirkewishlik xιzmetlerde de qollanιladι. Mιsalι: 1. Ol keyin (ra`wish) keldi. 2. Ol ha`mmeden keyin (tirkewish) keldi.3. bizler u`yge burιn keldik. 4. Ol bizlerden burιn keldi. Bul mιsaldag`ι 1-3 ga`ptegi keyin, burιn so`zleri o`z aldιna jeke kollanιlιp ra`wish, al 2-4 ga`plerdegi keyin, burιn so`zleri aldιndag`ι seplik qosιmtalι so`zlerge dizbeklesip tirkewish wazιypasιn atqaradι.
1. Atawιsh tirkewishler o`zi dizbeklesip kelgen so`zi menen birge to`mendegi ma`nilerdi bildiredi:
1) Atawιsh tirkewishlerdin` keyin, son`, burιn, aldιn, ilgeri, tιsqarι t.b tu`rleri shιg`ιs sepligindegi so`zlerge dizbeklesip waqιtlιq, sebeplik ha`m ayιrmalawshι ma`ni bildiredi. Mιs: Bayanlamadan son` jarιs so`zi baslandι.2. Shaydan keyin U`lmeken balasιn ertip dalag`a shιg`ιp ketti.
2) Atawιsh tirkewishlerdin` aldι, artι, Janι, qasι, tusι, u`sti, sιrtι, boyι, arasι t.b tu`rleri barιs, shιg`ιs, orιn sepliklerinin` qosιmtalarι menen o`zgerip, iyelik sepligindegi atawιsh so`zler menen dizbeklesedi. Olar iyelik sepligindegi so`zler menen dizbeklesip kelip, ko`binese orιn, waqιt ha`m sιnlιq ma`nilerdi an`latadι.
Mιs1.Dalan`lιqtιn` u`stine ku`n arqan boyι ko`terildi. 2Ko`z ushιnda qalιn` japιraqlι qos terektin` arasιnda aq jay jaynap ko`-di.
Do'stlaringiz bilan baham: |
