0 ‘zbek3ST0n tarixi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8- sinfi uchun darslik
Download 248 Kb. Pdf ko'rish
|
8-sinf-O\'zbekiston tarixi-2019
- Bu sahifa navigatsiya:
- Qoraqalpoq va Rossiya
- Oydo‘stbiy boshchiligidagi qo‘zg‘olon Ijtimoiy hayot
Qoraqalpoqlarning alohida bir
xoni Abdullaxon II ning bir yorlig qayd etilganligi bam tasdiqlaydi 1598-yilda Buxoro qalpoqlar" degan so‘z „ , „ . 1723-yilda iung‘orlar bostirib kelib, Sir- Qoraqalpoq va Rossiya , . . . ,, , rnunosabatlari daryonmg o‘rta qismini egallagach, qo raqalpoqlar yana k o ‘chishga majbur bo‘lishdi. Ko‘chish oqibatida qoraqalpoqlar ikkiga bo‘linib ketdi. Qo raqalpoqlar shunday sharoitda Rossiya bilan aloqa o ‘rnatishga harakat qildi. Chunki jung‘orlar hujumidan omon qolish juda muhim edi. Ikkinchidan, Rossiya bilan savdoni yo‘lga qo‘yish ham zarur edi. 1726-yilda qozoqlaming Kichik Juz xoni Abulxayrxon Peterburgga o‘z elchilarini jo ‘natdi. Uning tarkibida qoraqalpoqlar vakili ham bor edi. Bunga javoban, 1731-yilda Rossiya o‘z elchisi M.Tevkelevni Abulxayrxon huzuriga jo ‘natdi. Muzokaralar natijasida Kichik Juz tar- kibidagi qoraqalpoqlar Rossiya fuqaroligiga qabul qilindi. Ayni payt- da, qoraqalpoqlarning Rossiyaga emas, Kichik Juz xonligiga yasoq to‘lashi tan olindi. Qoraqalpoqlarning Rossiya fuqaroligiga qabul qi- linishi - ularni Eron hukmdori Nodirshoh hujumidan saqlab qoldi. Asta-sekin qoraqalpoqlarning Orolbo‘yi o ‘zbeklari bilan yaqinlashu- vi yuz bera boshladi. Orolbo‘yi o‘zbeklari Xiva xonligi hokimiyatiga bo‘ysunishni ista- mas edi. Xon hukumati o ‘z oldiga Orolbo‘yi o‘zbeklarini hamda 111 Oydo‘stbiy boshchiligidagi qo‘zg‘olon Ijtimoiy hayot qoraqalpoqlarni bo‘ysundirish maqsadini qo‘ydi. Nihoyat, uzoq ku- rashlardan so‘ng, 1735-yildagina Orolbo‘yi o‘zbeklari va qoraqalpoq- lar Xiva xonligi hokimiyatini tan olishga majbur etildi. 1811-yilda esa qoraqalpoqlar Xiva xonligiga to‘la bo‘ysundirildi. 1827-yili Xiva xonligi zulmiga qarshi qoraqal poqlar qo‘zg‘olon ko‘tardi. Qo‘zg‘olonga qoraqal poqlar biyi Oydo'stbiy boshchilik qildi. 1827-yil 25-iyul kuni Xiva xoni Olloqulixon Oydo‘stbiy boshchiligidagi qo‘zg‘olonni bostirish uchun qo‘shin jo ‘natdi. Kuchlar noteng bo‘lgan jangda qo‘zg‘olonchilar tor-mor qilindi. Oydo‘stbiy esa qatl etildi. Qo‘zg‘olon bostirilsa-da, xalqning zulmga qarshi naf- rati kuchayib bordi. 1859-yilda Xiva xoni Said Muhammadxon qora- qalpoq xalqining qattiq bosimi ostida ularga o‘zini o‘zi boshqarish huquqini berdi. Bu bilan Xiva xonligi tarkibida bo‘lsa-da, qoraqalpoq davlatchiligi amalda tiklandi. Butun hokimiyat Biylar og‘asi qo'lida to‘plandi. Uning maqomi xon maqomiga tenglashtirildi. Qoraqalpoqlar ijtimoiy hayotida urug‘chilik, qabilachilik munosabatlari ancha kuchli edi. Har bir urug‘ yoki qabilaga hiy\zx boshchilik qilardi. Harbiy qism- larni botirlar boshqarardi. Aholi orasida ruhoniyl&r, shayxlar, xo'ja- larning ham o‘m i katta edi. Ovul boshlang!ich ma’muriy bo‘g !in bo:lib, ularning butun hayotiga Oqsoqollar kengashi rahbarlik qilardi. Shuningdek, qoraqalpoqlarda yuzboshi, mirobboshi, qozi, rais kabi ma’muriy mansablar ham bor edi. Biylar o g ‘asi ilgari urug‘ yig‘inlarida saylangan bo‘lsa, qoraqal poqlar Xiva xonligiga bo‘ysvmdirilgach, xon tomonidan tayinlanadigan bo‘ldi. Xon tomonidan tayinlangan Biylar og‘asiga urug‘ biylari bo'ysungan. Amudaryoning so‘l sohilidagi Qo'ng'irot, o‘ng sohilidagi Chimboy shaharlari qoraqalpoqlarning bosh ma’muriy markaziga ay- landi. Qoraqalpoqlar qadimdan dehqonchilik va chor- vachilik bilan shug‘ullanib keldilar. Qoraqalpoqlar Orol bo‘ylarida, Sirdaryo va Amudaryo oralig‘idagi yerlarda dehqon chilik bilan shug‘ullanardilar. Bug'doy, arpa, tariq va boshqa ekinlar ekib, mo‘l hosil olganlar. Yangi (Jana)daryo va Quvondaryo havzalarida qoraqalpoqlar tomonidan barpo etilgan kanal va sug‘orish inshootlari dehqonchilikning yetakchi o‘rinda turganligidan guvohlik beradi. XVIII 112 Download 248 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling