0 ‘zbek3ST0n tarixi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8- sinfi uchun darslik

asarlan 
1
minov boshchiligida yaratilgan „Xorazm- 
ning qadimgi davrdan hozirgi kungacha bo‘lgan tarixi“ (1976-yil) 
alohida qimmatga ega. Shuningdek, akademik Y. G ‘ulomovmng „Xo- 
razmning sug‘orilish tarixi“ (Qadimgi zamonlardan hozirgacha), 
akademik M. Yo Idoshevnmg „Xiva xonligida feodal yer egaligi va 
davlat tuzilishi“ hamda D.Alimova tahriri ostida chop etilgan ,,0 ‘z- 
bekiston tarixi“ (X VI-XIX asming birinchi yarmi. Rus tilida) kitobi, 
shuningdek, 0 ‘zbekiston milliy ensiklopediyasining 9- va 12-jild- 
laridagi Xiva xonligi tarixiga oid maqolalar ham muhim ahamiyatga 
ega.
Xorazmning eng qadimgi davrdan to hozirgi kungacha, shu jum- 
ladan, XVI—XIX asrlar birinchi yarmi tarixi haqida Xiva shahrining 
2500 yillik yubileyi munosabati bilan chop etilgan „Xiva - ming 
gumbaz shahri“ kitobi ham tarixiy dalillarga juda boy asardir (1997- 
yil).
S
* 1962-yil - Xiva xonlari arxivi Toshkent shahriga olib kelindi va 
u hozir 0 ‘zhekiston Respublikasi Markaziy davlat arxivida saqlan- 
moqda.
1. Nima uchun davlatlar tarixiga oid o‘tmish manbalarini bilish zarur?
2. Xiva xonligining arxiv hujjatlari bu xonlik tarixini o‘rganishda 
qanday ahamiyatga ega?
3. 0 ‘rtaosiyolik olimlardan kimlar Xiva xonligining X V I-X IX asrlar 
tarixiga oid 
asaTlar 
yozib 
qoldirganlar?
4. Rossiya diplomatlari, olimlarining Xiva tanxiga oid asarlari va 
ulaming ahamiyati haqida nimalarni bilib oldingiz?
5. Yevropa sayyohlari Xiva xonligi tarixi bo‘yicha qanday asarlar yo­
zib qoldirganlar?
109

---

30- §. X V I-X IX asrning birinchi yarmida qoraqalpoqlar
Qoraqalpoq xalqining 
shakllanishi
Dunyoda xalqlar juda ko‘p. Ulardan ikki 
yuzdan ortig‘i o‘z milliy davlatiga ega. 
0 ‘zining davlatiga ega xalqlardan bin qora­
qalpoq xalqidir. Ularning davlati 0 ‘zbekiston Respublikasi tarkibidagi 
Qoraqalpog‘iston Respublikasidir. Xo‘sh, uzoq tarixda bu xalqning 
o‘tmishi qanday kechgan? Qoraqalpoqlarning Amudaryo quyi etagida 
turkiy bijanaklar negizida xalq sifatida shakllanish jarayoni VIII asrda 
boshlangan edi. Bu jarayon X -X I asrlarda nihoyasiga yetdi. Shu 
davrda ularning davlati ham tashkil etilgan. 0 ‘z hukmdori va davlat 
boshqaruvi tizimiga ega bo‘lgan Kerder shahri (hozirgi Kegeyli tumani 
hududida joylashgan shahar edi) poytaxt etib belgilangan. Qoraqalpoq 
davlati Chingizxon hujumi natijasida ХШ asrning 20-yillarida barham 
topdi.
Turli ko'chmanchi qabilalarning siquviga bardosh bera olmagan 
qoraqalpoqlarning bir qismi Volga daryosi ortlariga, janubiy rus 
dashtlariga ко'chib o'rnashganligiga tarix guvoh. Shuning uchun ham 
o‘sha davr rus yilnomlarida ular „чёрные клобуки” („qora qalpoqli- 
lar“) deb qayd etilgan.