0 ‘zbekist0n sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi m. Kariyev, R. Alimov
Download 24.3 Kb. Pdf ko'rish
|
|
V a z iy a tli m a sa la la r 1. Oddiy askar Z .trav m a olgandan 2 soat keyin zam bilda B rT P ga yarador holda keltirildi. Portlovchi av iab o m b ad a portlovchi to ‘lqin natijasida yerga otilib tushgan. Bel sohasidagi o g ‘riq d an shikoyat q i- ladi. U m um iy ko‘zdan kechirilganda: ahvoli n isb atan qoniqarli. T eri qatlam lari shikastlari y o ‘q. Puis daqiqida 80 ta. Q o n bosim i 110/60 m m /sim . ust. O yoqlarda harakat aktiv, to ‘la hajm da. Sezgirlik b u zil- m agan. M ustaqil siya oladi. U m u rtq a po g ‘o n asid a ko ‘zga ko‘rinarli deform atsiyalar yo‘q. P aypaslaganda b irin ch i bel um urtqasida o ‘tk ir lokal og'riq aniqlanadi. 1) Tashxis q o ‘yish va un i asoslash. 2) P u n k t ichi saralash is h - larin i am alga o sh irish . 3) T ibbiy y o rd a m h a jm in i k o ‘rsatish va asoslash. 2. Serjant V .shikast olgandan 3 soat o ‘tgach> B rTPga keltirilgan. Bel sohasiga orqa tarafdan daraxt kundasi kelib tu shgan, ezgan. S h u n - dan so 'n g 0 ‘rn id an tu ra olm agan. B u tu n b e lid a qam rab o lu v c h i ogkriqlar paydo b o lg a n . U m um iy k o ‘z d a n kechirilganda: puis d a - qiqada 92 ta. Q on bosim i 120/60 m m sim . ust. O yoqlarda h a ra k a t www.ziyouz.com kutubxonasi faoliyati susaygan. Lasega va Kernig m usbat sim ptom lari. B irinchi va ikkinchi bei um u rtq alarin in g o ‘tkir o'sim talari b o kn ib chiqqan va pay- paslaganda o g ‘riqli. Siydik pufagi to lg a n lekin siydik ayirishga xo- hish yo 'qolgan. 1) Tashxis q o ‘yish va uni asoslash. 2) Punkt ichi saralash ishlarini amalga oshlrish. 3) Tibbiy yordam hajm ini ko‘rsatish va asoslash. 3. O ddiy a sk a r D .travm a olgandan 2 soat o ‘tgach, BrTPga kel- tirilgan. P o rtlash t o ‘lqini uloqtirib tashlagan. M ustaqil h arak atlan a oladi. Bo‘yin o rq a sohasidagi og‘riqlaridan shikoyat qiladi. U m um iy ko‘zdan kechirilg an d a: boshi o ‘ngga bukilgan va majburiy holatga tushgan. O llinchi va yettinchi 0 ‘tkir o 'sim talar sohasida lokal og‘riqlar mavjud. Sezgirlik saqlangan. H arakatlanish sohasi o ‘zgarishsiz. 1) D ia g n o z q o ‘yish va uni asoslash. 2) P unkt ichi saralash ishlarini a m alg a o sh irish . 3) T ibbiy y o rd a m h ajm in i k o ‘rsatish va asoslash. 4. L ey ten an t I. B rTPga zam bilda im m obilizatsiyasiz keltirilgan. 3 soat oldin y u q o rid an qulab, boshi bilan tushgan va jaro h a t olgan. O yoqlarda h a ra k a tn in g yo‘qligi va qo‘Uar sustligi, b o 'y in sohasidagi o g'riqlard an shik o y at qiladi. U m um iy ko‘zdan kechirilganda: boshi oldinga bukilgan. Pastki paraplegiya. Yuqori paraparez (harakat faqat yelka b o ‘g ‘in id a bor) kuzatiladi. B o‘yin segm entida og ‘riq, sezgisi yo‘qolgan. S iydik pufagi to lg a n . I) Tashxis q o ‘yish va uni asoslash. 2) Punkt ichi saralash ishlarini am alga oshirish. 3) T ibbiy yordam hajm ini ko'rsatish va asoslash. 5. J a r o h a t o lg a n d a n 4 soat o 'tg a c h , B rT P ga m o to o ‘q c h i k e l tirilgan. Bel s o h a s id a c h a p tara fd an X II k o 'k ra k u m u rtq a sid a n III bei u m u rtq a sig a c h a oM cham lari 14x6 sm li ja ro h a t bor. O y o q lari- da aktiv h a ra k a t b iro z ch ek lan g an , teri reflekslari saqlan g an , tizza reflekslari su sa y g a n , Axill refleksi o ‘ng ta ra fd a susaygan, c h a p d a y o ‘qolgan. 1) T ashxis q o ‘yish va uni asoslash. 2) P unkt ichi saralash ish larini am alga oshirish. 3) Tibbiy yordam hajm ini ko‘rsatish va asoslash. 6. S e r ja n t K. k o ‘k ra k u m u r tq a la r in i n g p a stk i q is m id a aviabom ba o sk o lk asid an jaro h at olgan va shu hodisadan 4 soat keyin zam bilda B rT P ga keltirildi. Puls daqiqaiga 110 ta. Q on bosim i 80/5 0 m m sim . ust. tan asin in g pastki qism id a paralich an iqlang an . O g 'riq va tak til sezgilari yo‘qo!gan. X I, X II k o ‘krak u m urtq alari sohasida qo n b ila n shim ilgan bog‘!am bor. Jaro h at o lgan dan beri b e m o r siydik a jra tm a g a n . Q orni shishgan, siydik pufagi t o ‘lgan. I) Tashxis q o ‘yish va uni asoslash. 2) P unkt ichi saralash ish larini am alga oshirish . 3) Tibbiy yordam hajm ini ko ‘rsatish va a so slash. www.ziyouz.com kutubxonasi 1. U m u rtq a pog‘onasi va o rq a m iyaning yopiq sh ik astlan ish tas- nifini bayon qiling. 2. O rqa m iya yopiq ja ro h a tla n is h in in g sim p to m la rin i san a b b e ring. 3. U m u rtq a pog‘onasining y o p iq ja ro h a tla n ish i tasnifin i b a y o n q i ling. 4. O rqa miya jarohatlanganda seg m entär va o ‘tkazuvchi o ‘zgarishlar nim a bilan izohlanadi? 5. O rq a m iyaning jaro h a tla n ish i segm entiga q arab q a n d a y sim p to - m okom plekslari b o lis h i m u m k in ? 6. U m u rtq a pog‘onasi va o rq a m iya ja ro h a tla n ish id a tib b iy yor- d am hajm ini ayting. 7. B o‘yin um urtqasi y o p iq shikastlang and a im m o b ilizatsiy an in g o ‘ziga xos xususiyatlari n im a la rd a n iborat? 8. U m u rtq a p o g ‘o n a s i v a o r q a m iy a y o p iq j a r o h a t la r i n in g B rT P d a q anday saraiash g u ru h la ri bor? 9. B rT P da turli saraiash gu ru h larid ag i bem o rlarg a tibbiy yo rdam berish hajm ini aytib bering. 10. U m urtqa pog‘onasi va o rq a m iya sh ik astlan ish in in g H D X G da davolash prinsiplarini a y tib bering. 11. U m u rtq a pog‘onasi va o rq a m iyaning o ‘q o ta r q u ro lla r bilan jaro h atlan ish tasnifini ayting. U m u rtq a pog‘onasi va o rq a m iyaning tesh ib kiruvchi jarohatlarini d iag n o stik a qilish n im alarg a aso slan adi? 12. O rqa miya jaro h a tla n ish in in g og‘irlik d arajasin i n im a belgi- laydi? 13. U m u rtq a p o g ‘onasi va o rq a m iya o ‘q o ta r q u ro lla r bilan jaro h atlan ish in in g klinik k ech ish tartib in i ayting. 14. U m u rtq a p o g ‘onasi va o rq a m iya o ‘q o ta r q u ro lla r b ilan jaro h atlan ish id a tibbiy yordam h ajm in i ayting. 15. U m u rtq a pog‘onasi va o rq a m iya o 'q o ta r q u ro lla r b ilan ja ro hatlan g an d a B rTPda qanday saraiash guruhlari tashkil etilad i? 16. 0 ‘q o ta r qurollar b ilan ja ro h a tla n g a n d a B rT G T d a g i tu rli s a raiash guruhlariga tibbiy y o rd a m hajm ini ayting. 17. U m u rtq a pog‘onasi va o rq a m iya o ‘q o ta r q u ro lla r b ilan ja r o hatlan g an d a H D X G d a davolash p rin siplarini aytib bering . www.ziyouz.com kutubxonasi VII bob. KO‘KRAK JAROHATLARI (SHIKASTLARI) K o’k ra k yopiq s h ik a stla rin in g u c h rash i A gar ja n g o v a r h arakatlarda qurollarning oddiy turlari q o lla n s a , k o ‘krak yopiq jaro h a tla ri nisbatan kam uchraydi. A sosan p ortlashlar natijasida yadroviy qurol qo'IInnishi sharoitida shunday shikastlar soni keskin k o ‘payadi. T asnif. K o 'k rak yopiq shikastlari 4 guruhga b o lin a d i. I. K o ‘krak yum sh oq lo 'q im a la rin in g lat yeyishi ~ shikastning eng yengil turi — k o kk ra k n in g suyak skeleti va ichki a ’zolari shikastlanm agan. 2. K o ‘k rakning suyak skeleti shikastlansa, ichki a ’zolari shikast lanm agan. Jaro h atla n ish og‘ir!igi suyaklar shikastlanishining xarakteri va hajm iga b o g liq . M asalan b itta yoki ¡kkita qovurg‘an in g sinishi h e c h q a c h o n g e m o d in a m ik b u z ilis h ig a o lib k e lm a y d i, b iro q q o v u rg 'a la rn in g ko‘plab sinishíari esa o ‘pka ventilyatsiyasining og ‘ir yetishm ovchiligiga olib keladi. 3. S uyak skeleti shik astlan m asd an ichki organlar shikastlangan. Ja ro h a t o g ‘ir!igi ichki o rg a n la r shikastining turi va xarakteriga bog‘liq (yurak, o ‘pka). 4. H am suyak skeleti, h am ichki organlar shikastlanishi, gem a- toraks, p n evm ato raks, ja ro h a t og‘irligi keng koMamda, shikastning y en g il tu r id a n n ih o y a t o g ‘ir d a ra ja sig a c h a h a tto k i o ‘lim bilan c h e g a ra d o s h h o la tla rg a c h a b o 'lg a n d arajad a u c h ra y d i. M asa la n , q o v u rg ‘a la rn in g ko‘plab sinishi va o ‘pkaning ildiz q ism idan uzilishi. B irinchi tibbiy yoki b irin ch i shifokor yordam hajm idagi choralar la b r la n u v c h in in g a h v o li a n c h a g in a y a x s h ila n ib , u n in g b e z a ra r k o 'c h irilish in i ta ’m inlab berishi m um kin. Ko‘k rakning tu rli xil shikastlanishlari Q o v u rg 'a la r sinishi y o lg 'iz bitta yoki ko‘plab b o 'lish i m um kin. O ’z n avbatida q o v urg'alarning ko‘p lab sinishi bir chiziq b o ‘yicha va ikki chiziq b o ‘yicha («darcha» shaklida) tasaw u r etiladi. Belgilari nafas olg an d a o ‘tk ir m ahallly o g 'riq , yo‘tal va tana h arak atlarid a og‘riq k u c h a y a d i, p a y p a s la g a n d a h a m m a h a lliy o g 'r iq a n iq la n a d i. Q ovurg‘a (la r) sinishining s o ‘zsiz (m utlaq) belgilari: 1. Suyak siniqla- rining g 'ic h irla sh i. 2. T eríosti em flzem asi (qovurg'a qirralari o ‘pka to 'q im a sin i shikastlaganda). 3. Q o n tuílash (tupurish). Jabrlanuvchining tanasini shikastlangan tom oniga egib turish holati va shu to m o n d a ko'krak qafasining nafas harakati cheklanishi xarak- terlidir. Ayrim qovurg‘alar sinishlarida ten osti emfizemasi kam uchraydi. www.ziyouz.com kutubxonasi K o‘krak qafasining shakli o'zgarishi (deform atsiyasi) qovug‘a la rn in g ko ‘plab sinishidan dalolat beradi, b u n d ay holatlar k o 'p in ch a lerio sti em fizem asi, pnevm atoraks va gem atoraks bilan kuzatiladi. T o ‘sh suyagi sinishlari alo h id a o ‘zi kuzatilishi m um k in , b iro q ko‘pincha qovurg‘alarning ko‘plab, hatto k i ikki tom onlam a sinish i b i lan uchraydi. T o ‘sh suyagining singan joy id a shish va d efo rm atsiya aniqlanadi. K o‘krak oralig'i organlari shikastlam asa-da, to ‘sh su y ag i ning sinishlarida ko‘krak oralig‘i oíd qism i kletchatkasiga qon quyilishi kuzatiladi. Shikastlanish kuchi katta b o ‘lib, bem orda entikish, sian o z, ko‘pik aralash qon ajratmali yo‘tal, arterial qon bosim ining pasayishi va puls tezlashgani kuzatilsa, o ‘pka yoki ko ‘krak oraligM org anlari ja - rohatlanishi va ichki qon ketishi to ‘g ‘risida o ‘ylash m um kin. Y urakning yopiq s h ik a s tla ri Y urakning lat yeyishi, tashqi va ichki yirtilishiari h am d a p e ri- kardning jaro h a tla ri tafovut etiladi. X u su san , yurak lat y ey ish in in g uchta shakli m avjud — infarktsimon, stenokardiyaga o ‘xshash va atipik shakllari h am d a uning kechishining u ch davri: o ltkir (davom iyligi 3 sutkagacha), yarim o ‘tkir (12,14 su tk ag ach a) va funksional tik la n u v ch i (30,45 sutka). Y urakning tashqi yirtilishida yurak m ushagining toialari u zilib, yurak kam eralarining biri perikard b o ‘sh lig ‘i bilan q o 'sh ilib k e ta d i, c h u n o n ch i b u n d ay shikastlarning tashxisi yurak tam ponadasi tash x isi bilan tengdir. Yurak tam ponadasi uchun b o ‘yin sohasidagi venalar k eng ayish i (bo‘lm ach alar ezilishi hisobiga v en alard an qo n qaytishi q iy in la sh g an ), z a if va tezlashgan puls, yurak nisbiy t o ‘m to q , yangi ch e g ara sin in g kengayishi xosdir. Yurak ichki y irtilishiari u c h u n klapanlar va ichk i devorlarining shikastlanishi hisobiga y urak xastaligi belgilari x a ra k te r- lidir. G e m o d in a m ik o ‘zgarishlar va sisto lik shovqinlar a n iq la n a d i. U larning kechishida bir nechta davri tafo v u t etiladi: 1. B irlam chi sam aralar davri. 2. T rav m atik m iokardit. 3. G e m o - d in am ikaning stabil bo'lishi davri. 4. O xirlash davri. Perikard yirtilishiari alohida holda kam va ko‘proq yurakning b o sh q a shikastlari bilan uchraydi. Y urakning o g ‘ir shikastlari qatoriga sh o x tom irning klapanlari va uning yoy qism i b o ‘g ‘zining shikastlari kiradi. D iafragm a shikastlari ko‘krak va q o rin b o ‘shliqlarining b irla sh ib ketishiga olib keladi, qorin b o ‘sh lig ‘i o rg an lari (m e ’d a, ic h a k va boshqalar) k o ‘krak bo‘shlig‘iga siljishi nafas faoliyati va q o n a y la - nishining og‘ir o ‘zgarishlariga sabab b o ‘ladi. Q izilo‘n gach va ko‘krak lim fatik yoM ining yopiq shikastlari k a m uchraydi. K o‘krak yopiq shikastlarining asoratlari: www.ziyouz.com kutubxonasi 1. Pnevm otoraks: a) yopiq; b) klapanli (kuchlangan). Klinik belgi- lari: ko‘krak qafasining perkussiyasida qutisim on tovush aniqlanadi, auskultatsiyada nafas olishi eshitilm aydi. 2. G e m ato rak s q o v u rg ‘alararo arterialar, o ‘pka to ‘qim asi yoki o ‘pkaning yirik qo n to m irla ri ham da perikard yoki diafragm a shi- kastlanishlari natijasida plevra b o ‘shlig“ida q o n to ‘planishi. A gar qon o z m iqdorda faqat sin u sla rd a to ‘plansa, bu kichik gem atoraks deb n o m lan ad i, ko‘krak b urchagi sathigacha qon to ‘plansa — o ‘rta, uchin- c h i qovurg‘a satxigacha t o ‘p lansa katta gem otorak s deyiladi. Klinik tekshirishda perkussiyada o ‘pka tovushlari to ‘m to qlan gan yoki eshitil m ay d i, auskultatsiyada nafas olishi zaiflashgan yoki eshitilm aydi. T rav m atik asfiksiya. Bu sh u n d ay p ato lo g ik h o la tk i, tan an in g (k o ‘krak, qorin) b ir n e c h a d aqiqa davom ida q a ttiq bosilish (ezilishi) n atijasida yuzaga keladi b u n d a ko ‘krak suyaklarining sinishi qayd etil- m asligi ham m um kin. Y irik qo n tom irlar, xususan yuqori kavak ve- n a n in g keskin ezilishi u n in g tizim ida bosimi ko ‘tarilib , nafas to ‘xtab qolishiga olib keladi. B osh, yuz va bo‘yin soh alarid a teri k o ‘karib t o ‘qim alarda shish p ay d o b o ‘ladi. O g‘iz b o ‘shlig‘i, h alq um , ovoz par- d alari shilliq qavatlarida va b o 'y in sohasi terisida m ayda nuqtali qon quyilishlari paydo b o ‘ladi. D oim iy ravishda konyuktiva ostiga va kam - ro q ko ‘zning to ‘r pard asig a qon quyilishlari kuzatiladi. Travm atik asfiksiya uchun xos b o ‘lgan belgilardan biri b e m o r yuzining rangi t o ‘q qizildan qora ra n g g a c h a o ‘zgarishi. T ili sh ish g an id an og ‘iz b u sh lig ‘iga sig‘m ay q o la d i, qusish va nafas y o ‘llaridan ko‘piksim on b a!g ‘am ajralishi m ukin. S h u n d a y q ilib , k o ‘k ra k n in g yopiq ja ro h a tid a g i m o rfolog ik va fu n k sio n a l o ‘z g a rish la ri p iro v a rd id a gipoksiya, g ip e rk a p n iy a , tra v m a tik s h o k va q o n y o ‘q o tis h g a olib k e la d i. B u o ‘z g a ris h la r « d a rc h a » shaklidagi q o v u rg ‘a la rn i m exanik s h ik a stla ri n atijasid a y u z a g a keladi. B o g lo v xonasida sh o k k a qarshi tadbirlar bajariladi, kislorod beri- ladi, novokainli blokadalar bajariladi (Vishnevskiy usuli bo‘yicha bo'yin vagosim patik blokadasi, u m u rtq a oldi blokadasi, q o v u rg 'alar sinishida spirt-n o v o k ain li b lo k ad a), z a ru r bo'lganda plevra b o ‘shligi punksiya- si, oshib boruvchi klapanli ichki pnevm atoraksda — D yufo ignasi y o rd a m id a II qovurg‘a la r oraligidan plevra b o ‘sh lig ‘ining punksiyasi yoki k o 'rsatm a b o ‘y ich a p erik a rd punksiyasi. A nalgetik va antibiotik- la r yuboriladi, infuzion terap iy a bajariladi: sho kk a qarshi eritm alar v en a ichiga oqim b ilan q o ‘yiladi, nafas va yurak faoliyati uchun d o ri-d a rm o n lar. N afas y o ila rin in g o ‘tkazuvchanligini tiklash zarur. U shbu guruh- dag i bem o rlar b irinchi nav b atd a ko‘chiriladi. II guruh - n isb atan qoniqarli holatdagi jabrlan uv chilar. BrTP www.ziyouz.com kutubxonasi ning qabui-saralash chodirida ularga yu rak-q o n to m ir vositalari va an al- getiklar yuboriladi. Q ovurg'alarning y opiq sinishlarida k o ‘krakka m ak - sim al nafas chiqarish holatida zieh b o g ‘lam q o ‘yiladi (k o ‘c h irish dav r im m obiiizatsiyasi). Ayrim h o latlard a qo vu rg‘alar singan jo y in i sp irt- novokainli blokada qilish, u m u rtq a oldi blokadasi va v ag o sim p atik blokadalar bajariladi. A .V .V ishnevskiy usuli b o ‘y ic h a b o 'y in vago sim patik b lo k a d a si texnikasi : 1. Jarblanuvchini chalqancha y o tq izib , yelkalari ostiga y o stiq ch a q o ‘yish kerak va boshini sog' to m o n g a o'girish zarur. 2. IV—V b o ‘yin umurtqali sath id a (bu esa qalqonsim on to g ‘ay n in g yuqori qirrasiga to ‘g ‘ri keladi) t o ‘s h - o ‘m ro v -so ‘rg‘ich sim o n m u sh a k - ning orqa qirrasining o ‘rtasidagi n u q ta d a n teri ichiga 0 ,2 5 - 0 ,5 % li novokain yuboriladi. 3. 2 0 ,0 g ra m m li shp risga o ‘rn a tilg a n u zun igna y o rd a m id a u m urtqaning yon tom oni yo‘nalish id a 0,25% novokain eritm asi yu boriladi. V aqti-vaqti bilan q o n to m irla r jaro h atin i oldini olish u c h u n shprisning porshen qismini to rtib k o ‘rish kerak. 4. lgnan in g uchi um urtqaga taq alg ach , uni 2—3 m m q ay tarish kerak. 5. S hprisni ignadan ayirib ign ad an q o n chiqm ayotganiga ish o n c h hosil qüinadi. 6. Igna holatini o ‘zgartirm asdan 0,25% novokain eritm asid an 5 0 - 60 ml yuboriladi. U m u rtqa oldi fastsiyasi b o ‘ylab taq alg a n novokain a d a sh g an va sim patik hatto k i, diafragma nervlariga h am t a ’sir qiladi. A gar ushbu blokada to ‘g ‘ri bajarilsa, jabrlanuvchining u m u m iy a h - voli yaxshilanib k o ‘krakdagi o g 'riq la r kam ayadi, to m ir urishi va y urak faoliyati a n c h a durust boMadi. M ah alliy belgilardan K lod B e rn a r- G o rn e r sin d ro m i yuzaga keladi: k o ‘z q o ra c h ig 'i torayadi, k o ‘z kosasi ichkariga to rtilad i, yuqori qovoq pastga tushadi (ptoz). Q o v u rg ‘a la r sin g a n joyining s p irt- n o v o k a in li a n e ste z iy a si te x n ik a s i 1. S h ik a stla n ish n in g tu rig a q a r a b (b itta -ik k ita q o v u rg ‘a yoki qovurg‘alarning ko‘plab sinishi) b e m o r o 'tirish i, c h a lq a n c h a y o tish i yoki sog‘ b iqinida yonboshlab yotishi m um kin. 2. Q ovurg‘a singan joyiga (eng kuchli og‘riq nuqtasi, q o v u rg ‘a siniqlarining g‘ichirlashi) 8 ml 0,5 foizli novokain eritm asi y ubo riladi (dastlabki anesteziya). 3. S h u n d an so ‘ng qovurg‘a sin g an joyga uning pastki q irrasiga yaqinroq 2 ml spirt-novokain aralash m asi yuboriladi. Q ovurg‘alarn in g ko ‘plab sinishida um urtqa oldi seg m en tli qo vurg'alararo blokadasi b a jariladi. www.ziyouz.com kutubxonasi Tibbiy saralash davrida jabrlanuvchilam ing 3 ta guruhi tahlil etiladi. I guruh — yengil shikastlanganlar: ko‘krak yum shoq to ‘qim alarining la t yeyishi va bitta-ik k ita q o v u rg ‘a sinishi, ichki a ’zolari shikastlan- m ag an qabul saralash b o ‘linm asida tibbiy yordam ko ‘rsatilib, bem orlar g osp ital bazaning yengil jaro h a tla n g an lar gospitaliga yuboriladi. II g u ru h — shok h o la tid a g i jabrlanuvchilar. S h o k n i davolash c h o d ir ig a y u b o rila d i va s h o k d a n c h iq arilg a n m a x su sla sh tirilg a n « k o ‘krak-qorin» turidagi gospitalga yuboriladi. III g uruh - m azk u r b o sq ich d a hayotiy q o ‘rsatm alar b o ‘yicha m alak ali jarroh lik yo rd am ig a m uhtoj bo'lganlar. D avom etayotgan plevra ichki qon ketishlari bilan bo‘lgan yaradoralr torakotom iya uchun operatsiya xonasiga yo‘llanadilar. Bog‘lov xonasida ichki klapanli pnev- m ato ra k s, travm atik asfiksiyasi va ko‘plab qovurgkalari singan b em o r la r yuborilsa ularga plevra b o ‘shlig‘i punksiyasi, torak o tsen tez, plevra b o ‘shIig‘i suvosti klapani bilan drenajlash, Byulau yoki Petrov usuli b o ‘y ic h a drenaj q o ‘yish, vagosim patik va b oshq a turdagi blokadalar kabi m uolajalar bajariladi. Ixtisoslashgan tibbiy yordam (gospitalning ixtisoslashgan harbiy- d a la jarro h lik qism i, «kokkrak -q o rin » profili). K o ‘krakning yopiq shikasti b o ‘Igan bem orga to ‘liq klinik-rentge- n o lo g ik te k s h iru v la r o ‘tk a z ila d i. K onserv ativ d a v o la sh d a plevra b o ‘shlig‘i takroriy punksiya qiJinadi (torakosentoz, vakuum moslamalari y o rd a m id a yopiq d re n ajlash , P ertes-Subbotin usuli b o ‘yicha plevra b o ‘shlig‘ini doim iy d ren ajlash va h.k.). K onservativ davolash kutilgan sam arasin i berm asa, o p eratsiy a bajariladi (torak o to m iy a, o ‘pka jaro - h a tin i tikish, o ‘pka rezeksiyalari, lobektom iya va b.). Ixtisoslashgan ja rro h lik yordam idan s o ‘ng harbiy xizm atni davom ettirishga yaroq- siz b o lg a n jab rlanuvchilarni davolashni davom ettirish yoki eksperti- z a u c h u n front ortidagi gosp itallarga yuborish lozim . O kq te k k a n k o ‘krak jaro h atlarin i tibbiy ko^chirish bosqichlarida davolash M ashg'ulotning m azm uni. Harbiy jarrohlar m a’lum otiga ko‘ra urush davrida ko'krakning jaro h a tla ri oyoq-qo‘l jaro h a tla rid an keyin ikkinchi o ‘rin da turadi. 0 ‘rta h iso b d a b unday jaro h a tla r y arad orlarnin g um u- m iy so nidan 5,12 foizni tash k il qiladi. K o‘krak jarohatlarin in g tasnifi. K o'krakning b a rc h a jarohatlari ikki g u ru h : o ‘q tekkan ja ro h a tla r (99,9 foiz) va o ‘q tegm agan jaro h a tla r (0,1 foiz)ga b o ‘linadi. 0 ‘q tekkan jarohatlarning 37,9 foizini o ‘q jarohatlari va 62,1 foizini www.ziyouz.com kutubxonasi snaryad parchalaridan ja ro h a tla r tashkil qilsa, 60 foizga yaqini lesh ib kirm agan va 40 foizdan k o ‘p ro g ‘i teshib kiruvchi ja ro h a tla r tashkil qiladi. T eshib k irm a g a n j a r o h a tla r 1. J a r o h a t kanalin in g x a ra k te rig a q arab : a) te s h ib o 'tu v c h i; b) tegib o ‘tuvchi; d) ko‘r ja ro h a tg a boMinadi. 2. C huqurligiga qarab: a) k o ‘krak devori shikastlang an (tesh ib kirm agan) b) ko‘krakning tesh ib kirgan jaroh ati. 3. K o‘krak devorining sh ik astlan ish ig a qarab: a) suyaklari sh ik ast- lanm agan; b) suyakîar shikastlanishi bilan. T esh ib k iru v c h i ja r o h a tla r 1.Asoratsiz teshib kiruvchi ja ro h a tla r. 2.Asoratlari boMgan teshib kiruvchi jarohatlar: 1) plevra b o ‘shligkiga havo kirgan: a) yopiq pnev m atoraks, b) ochiq p n ev m ato raks, d ) k la panli pnevm atoraks; 2) yog‘ k letch atk asid a havo tarq alg an: a) teri osti em fizem asi, b) ko‘ks o ra lig ‘i em fizem asi. 3 .Plevra b o ‘shlig‘iga qon ketishi bilan — gem atoraks. K o 'k rak va boshqa an ato m ik sohalarni q o ‘sh m a jaro h a tla ri alohida m u rak k ab g u - ru h n i tashkil qiladi, m asalan k o ‘krak va qorin (to ra k o -a b d o m in a l), ko 'krak va um urtqa pog‘onasi q o ‘sh m a jaro h atlari va h.k. 0 ‘q tekkan ko‘krak jaro h a tla ri asosan quyidagi u ch xil ja ro h a l- lovchi snaryadlardan hosil b o ‘ladi: 1) snaryad m ayda parchalari va kichik tezlikda h arak atlan u v c h i o ‘qlar; 2) tovushdan tez h a rak atlan u v c h i o ‘qlar (zam o n av iy q u ro l). U sh b u o ‘q la r t o ‘qim alard a k o ‘zga k o ‘rin ay o tg a n o ‘z g a ris h !a rd a n kattaro q buzilishlarga olib keladi. Ikkilam ch i snary adlardan (q o v u rg 'a siniqlari) hosil b o lg a n qo‘sh im c h a ja ro h a tla r xarak terlid ir. K irish teshigi kichik b o ‘lishiga q aram asd an chiqish teshigi k atta va shakli o ‘zgargan; 3) snaryad, bom ba yoki m inalar parchalaridan hosil b o lg a n jarohatlar. Yirik parchalar ko‘krak devorining katta jaro h atlari va ochiq pnevm atoraksga olib keladi. Ko‘krakning tesh ib kirm agan ja ro h a tla ri O d a td a bular ko‘p sonli ja ro h a tla r, chunki q o ‘l g ra n a ta la ri va m inalarning m ayda parchalaridan hosil b o ‘ladi. T eshib k irm ag a n j a ro h a tla r kanali plevra b o 'sh lig 'ig a yelib borm aydi. B unday ja r o h a t- larning kechishi, agarda qovurg‘a la r shikastlanm asa va o ‘pka k o n tu - ziyasi b o lm a s a boshqa sohaiar yu m sh o q to ‘qim a!ari ja ro h a tid a n farq www.ziyouz.com kutubxonasi qilm ayd i. A natom ik (uzilishi xususiyatlar (m ushak to 'q im alari oyoq- qoMiarga nisbatan kam roq m iq d o rd a b o lg an i) ko'krak to ‘qim alarining infeksiyaga nisbatan c h id a m liro q bo'lishini ta'm in lay d i. K o'krakni tesh ib kirm agan jaro h at larda hayotga xavf tug'diruvchi q o n ketishlnri boM m aydi. S h un ing u c h u n k o ‘krakni tesh ib k irm agan ja ro h a tla ri boMgan y aradorlar k o 'p in c h a yengil jnrohatlanganlar toifasiga kiradi. S naryad parch alaridan k o 'k ra k n in g orqa yuzasidagi m ushaklarining yalpi ja ro h a ti ko‘krak va q o v u rg 'a la r sinishi bu ndan istisnodir. Dav- olash esa boshqa so h alarn in g yum shoq to'qim alari jaro h a tin i davol- ashiga o ‘xshash. K o 'k rak n in g k o ‘p sonli m ayda parch alardan ja ro hatlari h am d a kirish va ch iq ish teshiklari kichik o ‘q tekkan jaro h a t- lari o d a td a birlam chi ja rro h lik ishlovini talab qilm aydi. A TB da um um iy qoid alarg a asoslanib, jarro h lik yoMi bilan faqat- gin a yirik p archalar yoki deform atsiyalangan o ‘qlardan hosil b o lg a n , lat yeb ezilgan ja ro h a tla r d avolanadi. K o ‘k ra k n in g te s h ib kiruvchi ja r o h a tla r i K o‘krakning teshib kiruvchi jarohatlari alohida e ’tiborga loyiq, k o 'p in c h a quyidagi xususiyatlarga ega: a) parietal plevra bilan qoplangan suyak-m ushak hosilalarining shikastlanishi va h ar b ir qovurg*a satliida q o n -to m ir nervlar tutam i- ning joylashishi, q o v u rg 'alara ro arteriyalar va k o 'k rak ichki arteriya- sin in g jaro h a tig a olib keladi; b) b ro n x -o ‘pka shikastlari, ayniqsa o*pka ildizi sohasida ham kuchli q o n ketishlarga olib keladi; d) ayrim holatlarda y u ra k va yirik qon to m irlarin in g jaro h ati k o ‘p incha yaradorlarning jan g m aydonida nobud boMishiga olib keladi. Shunday qilib, ko'krakning teshib kiruvchi jarohatlarida quyidagi ho- latlar boMishi mumkin: 1) tashqi yoki (ko‘proq) ichki qon ketishlari, 2) ochiq yoki (kamroq) kuchlangan pnevmatoraks; 3) gemopnevmatoraks; 4) xilotoraks; 5) teriosti em fizem asi; 6) ko4ks oralig'i emfizemasi. K o 'k ra k qafasi va k o ‘krak b o ‘shlig‘i organlarining qayta (takro- riy) shikastlari natijasida quyidagi patologik holatlar yuzaga keladi: 1) k o ‘ks o ra lig ‘in in g s iljish i va o q ib atd a y u ra k n in g q o n bilan to lis h in in g buzilishi, 2) qo n d ag i kislorodning kam om adligiga olib keluv chi o 'p k a v en tilyatsiyasining buzilishi, 3) k o 'k rak devorining defekti plevra b o ‘shlig‘ini tash q i m uhit bilan bog‘lagan. B unda har b ir nafas olish harakatida h av o plevra b o ‘shlig‘iga kirib qaytib chiqa- d i, o ‘z navbatida bu ko'ks o ra lig ‘ining tebranishiga olib keladi. Sirkul- y a to r va respirator buzilish lar h a r biri bilan uzviy bog‘liq. P erikard va yurak ja ro h a tla ri o ‘pka jarohati bilan q o ‘shm a yoki a lo h id a boMishi m um kin. A g a r jarohat 2 qovurg‘a va chap qovurg‘a www.ziyouz.com kutubxonasi yoyi o rasida joylashgan b o ls a y u ra k jaro h ati eh tim o li b o r. Y urak jaro h a tin in g joylanishi, chuqurligi va o lc h a m ig a q a ra b qu yidag i qon ketish iar tafovut etiladi: 1) yalpi ichki plevra b o ‘sh lig ‘iga q o n ketish - lar ( 2 - 2 ,5 ! va undan ko‘p), 2) p erik a rd jarohati u n ch a k atta b o ‘lm asa perikard b o ‘shlig‘iga qon to ‘p lan ish ¡ va oqibatda y u rak tam p o n ad a si. Perikard b o ‘shlig‘iga qisqa vaqt ichida 200 mi to ‘plansa, y u rak t o ‘xtashi kuzatiladi. Q on ketishi asta sek in davom etsa, p erik a rd b o ‘sh lig ‘iga 40 0 —500 mi b o lg a n ta q d ird a h a m yurak faoliyati d av o m etishi m um kin. Biroq perikard b o ‘sh lig ‘iga q o n ketishi. b evo sita y urakn ing teshib kiruvchi jarohatiga bog‘liq boMishi shan em as. M asalan, b unday qo n ketish m anbalaridan biri to j to m irla ri yoki u la rn in g m ay da tarm o qlari b o ‘lishi mumkin. K o 'k rak n in g teshib kiruvchi ja ro h a tla rid a uning k linik belgilari k o 'k rak devori, ko‘krak bushlig‘i o ig an lari (o ‘pka, y u ra k , yirik qon tom irlar) shikastlanishiga h a m d a pnevm atoraks, k o ‘ks o ra lig ‘i o rg an - lari siljishi yoki nafas y o lla m in g o ktkazuvchanligi buzilishlariga b o g ‘liq. S hikastlanish xarakteriga q a ra b o ‘q tekkan k o 'k ra k ja ro h a tla rid a quyidagi klinik belgilar ustun kelishi m um kin: 1) o ‘tk ir nafas olish y e tis h m o v c h ilig i; k o kk a rish , n a f a s o lish m e ’y o r in in g b u z ilis h i, bezovtalik, 2) o ‘tkir qon y o ‘q o tis h (gem orragik sh o k m a n z a ra si), 3) yurak tam ponadasi sindromi — o ‘ta og‘ir ahvol, te n ko‘karishi, b o ‘yin venalarining shakllanishi, AQB pasayishi, yurak tovushlari b o ‘g ‘iqligi. 0 ‘q te k k a n k o ‘k r a k ja r o h a tla r n in g x u su siy b e lg ila ri 1. Ja ro h a tla r ko‘krak qafasida jo y lash g an - agar kirish va chiqish teshiklari m avjud boMsa, ularni xayolda to ‘g ‘ri ch iziq b ila n b irlash ti- rish o ‘qn in g y o 'lin i aniqlab, e h tim o l, ichki o rg a n la rn in g ja ro h a tin i ta s a w u r qilishga im kon beradi. 2. T eri osti emfizemasi, q o n tu p u rish , p n ev m ato rak sid a q u tisi- m on tovush va gem atoraksdagi t o km to q tovush k o ‘k ra k n in g tesh ib kiruvchi ja ro h a tid a n dalolat b e ra d i. Q o n tupurish — o ‘pka shik asti- ning dastlabki va aniq belgisidir. U ru sh h u d ud id a bu belgi k o ‘krakni teshib kiruvchi jarohatlarnin g 8 0 - 8 5 % tid a uchraydi. G e m ato rak s bo‘lgan y arad o rlar o ‘pka siqilishi va k o 'k s o ra lig ‘i siljishi hisobiga b o ‘lgan entikishga va shikastlangan to m o n d a q o v u rg ‘a yoyi ostida seziladigan ogkriqqa sh ik o y at qiladilar. Y opiq va ayniqsa, ochiq pnevm atoraks b o lg a n d a ta sh x is q o ‘yish qiyin em as. K lapanli (k o ‘payib b o ru v ch i) p n ev m ato rak si boMgan y a ra d o rla rn in g ta sh q i ko‘rin ish i xarakterlidir. U ia r o ‘tiris h g a h a ra k a t q ila d ila r, c h u n k i yotganda entikish kuchayadi. Y uz terisi oqargan, ko ‘k im tir tu s oigan, b o ‘yin va yuz venalari bo‘rtgan. T eri osti em fizem asi keskin rivoj- langan va k o ‘payishga moyilligi b o r, ch unki plevra b o ‘sh lig ‘id an havo www.ziyouz.com kutubxonasi b o sim o stid a jaro h a t orqali k o ‘k rak teri osti kletchatkasiga chiqib b o ‘yin va tan an in g q a ra m a -q a rsh i tom oniga tarqaladi. Agar ko ‘ks o ra lig ‘i (m ediastinal) plevra v a ra g ‘i jarohatlansa, havo ko‘ks oraliq- n in g o ld qism iga ta rq a lib , v e n a la rn in g ezilishi va o q ib atd a qon ay la n ish in in g og‘ir buzilishiga o lib keladi. O shib borayotgan pnev- m a to ra k sd a gum oni b o ‘lgan y a ra d o rla r tezkor operativ m uolajalarga m u h to j b o 'lg an i uchun B rT P d a n birinchi navbatda k o ‘chirilishi ke- rak , A T B d a esa to ‘g ‘ri o p e ra tsiy a xonasiga yuboriladi. T orak oabdom inal (k o ‘k ra k -q o rin ) ja ro h a tla r. K o‘krakning o ‘ng to m o n id a IV qovurg‘ad an , c h a p to m o n id a esa V qovurg‘adan past- ro q d a , o rq a yuzada V III va XI qovurg‘alar oralig‘idagi jaro h a tla r bir v a q tn in g o ‘zida ko‘krak va d iafrag m a ostida joylashgan qorin b o 'shlig 'i o rg a n la rin in g jaro h a tid a s h u b h a tug'dirish i kerak. 0 ‘ng tom ondagi ja ro h a td a k o ‘krak va jig a r ja ro h a ti to ‘g ‘risida, ch ap to m o n d a esa k o ‘k rak va taloq yoki y o ‘g ‘o n ichak ning talo q burchagi ja ro h a ti t o ‘g ‘risida o ‘ylash o ‘rinlidir. T a n a n in g orqa yuzasidagi jaro h atlard a k o ‘k rak va buyrak jaro h a ti b o li s h i m um kin. T o rako- abdom inal j a ro h a tla r o g ‘iriar toifasiga kirad i va yaradorlar oMimini ikki barobar o sh irad i. 0 ‘q tek k an ko‘krak ja r o h a tla r id a tibbiy yordam koT satishning um um iy p rinsiplari. K o 'c h irish n in g barcha bosqichlarida tibbiy y o r d a m o ‘p k an in g nafas olish fao lly atin i yaxshilaydigan m exanik sabab- larn i b a rta ra f etish va qo n aylan ishini yaxshilashga qaratilgan 4 ta sh art bajarilishi lozim. U la rd a n dastlabkisi — k o ‘k ra k devorining butunligini va uning egiluvchanligini tiklash. O c h iq pnevm atoraksda berkituvchi (okklyuz- io n ) b o g ‘lovni q o ‘yish ushbu vazifani am alga oshirishning eng oddiy m isoli b o ‘la oladi. K o 'k rak d ev o rin in g harakatchan «darcha-oyna» sh a k lid a sinishini yopishqoq ta sm a yordam ida m ahkam lash ham shu to ifa ch o ralarg a kiradi. Ik k in ch i shart — sh ik astlan g an o'pkani siqib ko ‘ks oralig‘ining siljishiga olib keluvchi plevra b o ‘shlig‘i sig‘im ini olib tashlash. Eng o d d iy c h o ralard a n p n ev m ato a rk sd a old tom o n d an II, III qovurg‘alar o r a lig 'id a n o ‘tirg an h o la td a va o rq a q o ‘ltiq chizigM dan V I, VIi q o v u rg ‘a la r oralig‘idan g e m a to ra k s d a ham punksiya qilish. A lbatta h a r ikkala ho latd a plevra b o ‘sh lig ‘ida naycha (drenaj) q o ‘ygan afzal- ro q va im koniyat boMganda u n i bajarish shart. U c h in c h i shart - nafas y o lla rid a g i shilliq va balg‘am ni olib tash- lab, k ek ird ak va bronxlar o ‘tk azuvchanligini va o ‘pka ventilyatsiyasini www.ziyouz.com kutubxonasi ta ’m inlash. Y uqorida ko'rsatilgan ta d b irla r, xususan, ko‘krak d e v o rin i m ahkam lash, shu vazifaga to ‘g‘ridan to ‘g ‘ri aloqasi bor. O g 'riq n i b a r - ta r a f etish ham o ‘ta m uhim dir. O g‘riqni q o ldiruv chi v ositalardan s h i - k astlan g a n jo y lard a bajariladigan n o v o k a in li yoki s p irt-n o v o k a in li b lo k ad ala r sam araüdir. Ayrim h o llard a trax ey a va bro nx lardan q o n , sh illiq lam i aktiv tortish zarur. B em o r tiü n i yutganda havo o ‘tq a z u v nayni q o ‘yish, m aska yoki shu m aq sad la rn i k o kzlaydi. 0 ‘tk ir n a fa s yetishm ovchiligining eng og‘ir h o latlarid a traxeo stom iy a b ajariladi. T o ‘rtin ch i shart — yurak-qon to m ir reanim atsiyasiga taailu q lid ir: 1) y u ra k ta m p o n a d a s id a d a rh o l p e r ik a r d p u n k siy asi b a ja r ila d i; 2) k o ‘k râ k d e v o rid a g i y irik q o n t o m ir l a r d a n q o n k e t i s h i d a (qovurg‘alararo yoki ko‘krak ichki arte riy asi) — qisqich yoki lig a tu ra yo rd am id a qo n ketishini to‘xtatish; 3) yalpi o ‘tk ir qon k etishda v e n a ichiga q o n va plazm a o ‘mi bosuvchi su y u q lik la m i quyish. B oshqa ja ro h a tla r kabi y ara in feksiyasining oldini olish u c h u n stolbnyak anatoksini va keng m iqyosdagi an tib io tik lar q o 'lla n ila d i. 0 ‘q tekkan ko‘krak jarohatlarini d avo lash um um iy q oidalarin i b il- gan holda tibbiy ko'chirish bosqichlaridagi davolash tad birlarin i a s o s - lash b ir m u n c h a oson. I. B irinchi tibbiy yordam. Ja n g m a y d o n i (jarohat o 'c h o g i) d a k o ‘krak ja ro h a tig a aseptik bog‘lam q o ‘y iladi. T eshib kiruvchi j a r o h a t - larda berkituvchi (okklyuzion) bog‘lov q o ‘yish u ch u n shaxsiy bogM ov paketi qo'ilaniiadi. M azkur paketning ichki (steril) yuzasi bilan k o (k ra k jaro h ati berkiladi. U stidan yostiqchasi q o ‘yiladi va nihoyat k o ‘k ra k atrofidan aylan tirib bint bilan m a h k a m la n a d i. O g‘iz b o ‘shlig‘i to z a l- anib, yuqori nafas y o llarin in g o ‘tk azu v ch an lig i tiklanadi va b e m o r y a rim -o ‘tqizilgan holda saqlansa, nafas o lish i yengillashadi. T y u b ik li shprisdan an alg etiklar yuborilib, tab letk a shaklidagi an tib io tik lar b e r - iladi. II. S hifokor ko‘rigidan aw algi y o rd am (B rT P ). A w alro q q o ‘y ilg a n bogMamalar qayta ko‘riladi. Z arur lx)‘lsa b o g lo v la r qoMlanadi. O g ‘riq n i qoldiruvchi va yurak vositalari yuboriladi. A yrim hollarda ichish u c h u n alkogol berish m um kin. Asfiksiya bo‘lib nafas olish faoliyati to ‘x ta g a n d a og‘iz b o ‘shlig‘ini qon, shilliq va h.k. lardan tozalab, «og‘izdan o g ‘izga», «og‘izdan burunga» yoki nafas naychasi y o rd a m id a oddiy nafas o l - diruvchi m oslam a bilan sun’iy nafas o ldiriladi. Birinchi navbatda k o ‘p qo n y o ‘qotgan ochiq pnevm atoraksli yoki asfiksiya holatidagi y a r a - d o rlar k o‘chiriladi. III. B irinchi shifokor yordam i (B rT P ). T ibbiy saralash v a q tid a yarado rlar 3 guruhga bo‘linadi: 1-guruh — B rT P ning bogMov x o n a s id a hay otiy k o ‘r s a tm a la r b o ‘yicha b irin ch i shifokor yordam iga m u h to j b o lg a n og‘ir j a r o h a t - langan klapanli pnevmatoraks, yurak tam p o n ad a si belgilari b o lg a n la r , k a tta p n e v m a to r a k s va o g ‘ir o lt k i r k a m q o n lilik , 2 - 3 - d a r a j a l i www.ziyouz.com kutubxonasi plevrapulm onal shoki b o ‘Igan yaradorlar kiradi. A gar bu bem orlarga B rT P da tezk o r tib b iy yord am ko‘rsatilm asa, keyingi bosqichlarga k o ‘chirish ularning n o b u d boMishigacha olib keladi. 2 -guruh — yengil y arad o rlar: ko‘krakning tesh ib kirm agan ja ro - h a tia ri, ochiq yoki k lap an li pnevm atoraksi b o ‘lm agan kichik kirish va chiqish tesh ikli te s h ib o ‘tuvchi yoki k o ‘r k o ‘krak jaro h a tla ri. K o ‘k rak ichki yoki ta sh q i q o n ketishi b o lm a g a n va nafas faoliyati buzilm ag an y a ra d o rla r. Bu yaradorlarga tib b iy yordam B rT P ning q ab u l-sa ralash c h o d irid a k o ‘rsatiladi: b o g ‘lam lar so zlan ad i, an tib i- o tik la r, qoqshol a n a to k sin i va og ‘riqni q o ld iru v ch i d o ri-d a rm o n la r y u b o rilad i va keyingi b o sq ich g a k o ‘ch irishga tayyorlanadilar. 3-guruh - 0 ‘lim arafasidagi bem orlar. U la r B rT P da sim pto m a- tik davoianib p arvarish u c h u n qoldiriladi. Berkituvchi (o k k ly u zio n ) bog‘lam q o ‘yish texnikasi. 1) K o'krakning tesh ib kiruvchi jarohatlarini berkitish uchun av- valdan tayyorlangan steril salfetkalar qo‘llaniladi, ularning dastlabki qa- vatlari steril vazelin m oyi yoki Vishnevskiy m alham i bilan shim diriladi va ko ‘krak keng b in t yoki yopishqoq tasm a bilan m ahkam lanadi. 2) K o 'k rak n in g k a tta jaro h a tla rid a V ishnevskiy m alham i bilan shim dirilgan dokali yostiq ch a (tam pon) bilan ja ro h a t teshigi to ‘ldiriIadi (tam p o n a d a). 3) M oyli ta m p o n u stid a n katta aseptik bo g ‘lam q o ‘yiladi va k o ‘krakka bint yoki y o p ish q o q tasm a bilan m ahkam lanadi. Q ovurg‘alarning « d a rc h a » shaklidagi sinig‘ida kurakning b a ra k a t- c h a n qismini m ah k am lash . I. D archaning ustiga u n d an kattaroq pax- ta va dokad an tay y o rla n g an yostiqcha q o ‘yiladi. 2. M az k u r y o s tiq c h a (b o g ‘lam ) y o p ish q o q tasm a y o rd a m id a m ahk am lan ad i. G em ato rak sd a plev ra b o ‘shlig‘ini punksiya qilish texnikasi: I. Y o‘g‘on ignaga k alta rezina naychasi u lanadi va ikkinchi u ch i- ga shpris ulanadi, sh p ris bilan plevra b o ‘shlig‘idan suyuqlik (qon) to rtila d i, shpris o lin g an p ay td a naychani qisqich bilan qisib q o ‘yish plevra b o ‘shlig‘iga h av o kirishining oldini oladi. 2. Y arador m uoloja v aq tid a o 'tirish yoki c h a lq a n c h a yarim yotgan h o latd a boMishi kerak. 3. Q o ‘ltiq orqa c h iz ig ‘i b o ‘ylab 6—7-qovurg‘a oralig‘ida to ‘qim alar 0,5% li novokain b ilan anesteziya qilinadi (10,15m l). 4. Shu jo y d an y o ‘g ‘o n igna q ovurg‘a n in g yuqori qirrasi b o 'y ic h a kiritiladi. K o ‘krak ichki fastsiyasi va p a rita l plevra varag‘idan igna o ‘tish paytida ja rro h t o ‘q im alar q arsh iligidan keyingi «erkinlik» ni his qiladi. Igna uchi p lev ra b o ‘sh!ig‘iga tu sh a d i. 5. Plevra b o ‘shlig‘iga to 'p lan g an q o n n i sh p ris yordam ida asta sek in iloji boricha to ‘liq olishga harakat qilish kerak. 6. Q onni to rtib olgach plevra bo‘shlig‘iga antibiotik (1 m ln.birlik www.ziyouz.com kutubxonasi penitsillin) yuborish zarur. 7. P iro v a rd id a ignani olib tash lab p u n k si- ya o ‘rnini yod bilan surib steril salfe tk a q o ‘yib y opishqoq ta sm a b i- lan m ahkam lanadi. P n e v m a to ra k sd a plevra b o ‘s h lig ‘ini pun ksiya qilish te x n ik a s i. M uolajaning dastlabki bosqichlari (1 ,2 ) aw alg i m uolajaga o 'x sh a sh . 3. Y um shoq to 'q im a la r va p levra o ‘m ro v o ‘rta chizig ‘i b o ‘y lab 2 yoki 3 -q o v u ig ‘a oralig‘ida, o ‘tirg a n h o la td a , 6—7-qo vu rg‘a o ra lig 'in i sog‘ tom on ga yonboshlatib a n e ste z iy a qilinadi. 4. Ignadagi re z in a naychani qisqich bilan qisib 2-yoki 3-q o v u rg ‘aning ustki qirrasi b o ‘ylab punksiya qilinadi. 5. Rezina nay n in g b o ‘sh uchiga 100, 150 m l hajm li Ja n e shprisi q o ‘shiladi, qisqich o lin a d i va havo to rtilg a ch , q isq ich yana qo'y ilad i. 6. M ana sh u n d ay h a v o tortish m uolajasi b ir n e c h a m arta takrorlanadi. 7. Ignani olib ta sh la sh d a n a w a l plevra b o ‘sh lig ‘iga antib io tik yuboriladi. 8. Punksiya o ‘rn ig a yod, kleol su rtilad i, a se p tik bog'lam . 9. D inam ikada b em o m i k u za tish lozim. Z a ru r b o lg a n d a punksiya tak ro riy bajariladi. P erikardni punksiya qilish te x n ik a si. 1. Y arador y arim o ‘tirg a n holatda. 2. Larrey usuli bo‘y ic h a p u n k siy a nuqtasi c h a p q o v u rg ‘a yoyi va xanjarsim on o ‘sim taning tu ta sh g a n joy id a shu n u q ta d a y u m shoq to ‘q im aIar qavatm a-qavat n o v o k a in y ord am id a q ilin a d i. 3. S hprits bilan q o ‘shilgan uzun y o ‘g ‘o n igna yordam ida an e ste ziy a q il inadi. 4. Sagittal tekislikda igna p a s td a n yuqoriga 45 g rad u s b u rc h a k ostida va b iroz chapga qaragan y o ‘n a lish d a yuboriladi. 2—3 sm c h u - qurlikda igna taranglashgan p erik a rd g a y etib boradi. Igna u ch i p e r i kardni tesh ib yurak qorinchasiga y e tib borganda uni b iro z o rq a g a tortish lozim. 5. Oz m iqdorda h a m (30, 50 m l) perikard b o ‘sh lig ‘id an qo n olinsa, yaradorning ahvoli a n c h a yaxshilanadi. 6 Igna o lin g a c h , punksiya, o ‘rniga yod surtib a se p tik bogMam q o ‘yish kerak. A g ar igna o 'rn id a ingichka naycha (kateter) q o ld irilsa m azkur m u o lajan in g q i- ym ati yanada ham oshadi. IV. M alakali tibbiy yordam (A T O ). T ibbiy saralash v aq tid a y a ra - dorlarni 4 guruhga ajratish m aq sad g a m uvofiqdir. 1-guruh - hayotiy ko‘rsatm alar b o ‘yicha jarrohlik yordam iga m u h to j b o ‘lg an k o ‘k ra k ja ro h a tla ri; y a r a d o r l a r o g ‘ir j a r o h a t l a r u c h u n moMjallangan bog‘lov xonasiga yoki o p eratsiya xonasiga yub orilad ilar. Shu toifaga yurak jarohatlari, d avom etu v ch i plevra ichki q o n k e tish - lari, katta ochiq pnevm atoraksi, tash q i yoki ichki klapanli p n e v m a - toraksi yoki ko‘krak-qorin qo‘sh m a ja ro h a ti b o ‘lgan y arad orlar kiradi. 2-guruh — operativ davolashni ta la b qilm agan og‘ir p le v ra p u lm o - nal shoki va og‘ir o ‘tkir anem iya h o la tid a g i yaradorlar sh ok in i d a v o - lash chodiriga yuboriladi. 3-guruh - hayotiy ko‘rsatm alar b o ‘y icha m alakali ja rro h lik y o r- www.ziyouz.com kutubxonasi d a m ig a m uh toj b o lm a g a n o ‘rta og‘irlik darajasidagi yaradorlar. Qisqa vaqtli tayyorgarlikdan keyin ularn i front ortidagi ixtisoslashgan gosp- itallarg a yuborish kerak. 4 -g u ru h - y um shoq t o ‘q im alari uncha ko ‘p ja ro h a tla n m a g a n , k o ‘k ra k teshib kirm agan ja ro h a tla ri boMgan yengil yaradorlar. A T O n in g tuzaiu v ch ilar g u ru h ig a yoki yengil y arad o rlar gospitaliga yubo riladilar. H ozirgi vaqtda o ‘q tek k an ko ‘krak jarohatlarida aktiv jarrohlik da- volash usullari (to rakotom iya)ga b o ‘lgan ko‘rsatm alar anchagina chek- langan. Faqatgina k o 'k rak drenaji samarasizligiga ishonch hosil qil- g a n d a bajarilishi m um kin. G em atoraksda kech m uddatlarda qon quyulib q o lg an d a ham operatsiya k o ‘rsatilgan. Q izilo‘ngachning shikasti ham o p eratsiy a boMishga k o ‘rsa tm a b o ‘la oladi. Davom etuvchi ichki qon ketishlar va boshqa yuqorida ko‘rsatilgan asoratlari boMmagan o ‘q tekkan k o ‘k rak jarohatlarida aktiv ja rro h lik harakatlar m aqsadga muvofiq emas. B ular qatoriga uncha katta boMmagan ko‘krak devori shikastlari, kichik pnevm o to rak s, nafas faoliyati buzilm agan va um um iy ahvoli nisbatan q o n iq arli boMgan y arad o rlar kiradi. Ulaiga nisbatan konservativ ja r ro h lik yo‘nalishi boMishi kerak. K o‘krak devoriga birlam chi jarrohlik ishlovi berilgandan keyin k o ‘krak b o ‘shlig‘iga naycha (drenaj) q o ‘yiladi. M ax su s idish lar y o rd a m id a P ertes-S u b b o tin usuli b o ‘yicha plevra b o ‘shlig‘ini drenaj qilib sek in -a sta havo yoki suyuqlikni tortib olish o ‘p k a n i rostlanib, nafas faoliyatiga qaytishiga o lib keladi. Plevra b o ‘sh lig ‘iga naycha (d ren aj) q o ‘yilishidan boshlab y arad or og ‘riqni q o ldiruvchi vositalar, an tib io tik lar olishi shart va nafas gim nastikasi b ilan sh ug‘ullanishi kerak, ikkilam chi asoratlam ing oldini olish m aqsa- d id a shifokor nazoratida b o lis h i kerak. H ar 12 soatda rentgen tek- shiruvlari yordam ida drenaj nazo rat qilinadi. U ch inchi sutkada yana b ir b o r drenajning oM kazuvchanligini tekshirib, o ‘pka nafas olayotgan- iga ishon ch hosil qilib, d re n ajn i olib tashlash m um kin. Agar yaradom i n a z o ra t qilish jaray o n id a u qaytalagan gem atoraks qayd etilsa yoki d o im iy ravishda havo kirayotgan bo‘lsa, torakotom iya qilib jarrohlik y o ‘li bilan patologik ch o k n i b a rta ra f etish shart. T orakotom iyada eng k a tta xavf tu g ‘diradigan o m il bu infeksiyadir. O ldini olish uch un yot jism larni olib tashlash kerak, plevra bo‘shlig‘i antiseptiklar bilan yuvi- lad i, antibakterial terapiya o ‘tkaziladi va uchinchi sutkadan kechiktir- m asd an drenaj olib tashlanadi. U ru sh davridagi y u ra k jaro h a tla rid a o perativ kirish yo ‘li oddiy b o ‘lib, snaryad parchalarini olib tashlash, gem operikardni bartaraf etish va y u ra k chokini q o ‘yishga im koniyat yaratish kerak. C h a p to m o n la m a y o n torakotom iyasi u qovurg‘a oralig‘ida to ‘sh suyagi y o nida to g ‘ay q ism la rin i kesish bilan bajarilsa stan dart deb h iso b lan ad i. www.ziyouz.com kutubxonasi T o rakoab dom inal jaroh atlarni ja rro h lik b ilan davolash qiyin v a z i- fadir. O peratsiyani yuqori o ‘rta lo p a ro to m iy a d a n boshlagan m a ’q u l. Ushbu kirish y o ‘l¡ quyidagi im k o n iy atlarn i beradi: l) sh ik astlarig a b aho berib, q o rin b o ‘shlig‘i o rg an larid a operatsiy an i bajarish; 2 ) d i a fragm a gum bazi jarohatiga va ko‘krak o rg a n la rn in g jaro hatlariga b a h o berish; 3) diafragm aga chok q o ‘yish. O lin g an m a ’lum otlarga q a r a b yoki ko'k rak b o ‘shlig‘iga drenaj q o ‘yiladi yoki torakotom iya q ilib , ko‘krak b o ‘shlig‘i organlarida o peratsiya bajariladi. V. Ixtisoslashgan tibbiy yordam . K o ‘k rak jaro h atlarid a g o s p ita ln - ing torakal b o ‘lim ida ko'rsatiladi. Y a ra d o rla r klinik va re n tg e n o lo g ik tekshiruvlardan o ‘tad i, o ‘q tekkan k o ‘k rak jaro h atlari va u la m in g asoratlarida to ‘liq hajm dagi jarro h lik am aliy o tlari va konservativ d a volash usullari bajariladi. Ix tiso sla sh g a n g o sp ita ld a o p e r a tiv a m a liy o tla rg a q u y i d a g i l a r ko‘rsatm a b o ‘la oladi: 1. Q uyilib q o lg an gem atoraks. 2. K ekird ak va bronxlar ja ro h a ti tufayli konservativ usul b ilan davolab b o ‘lm a y d ig a n pnevm atoraks. 3. Ikkilam chi plevra ich k i q o n ketishlari. 4. P le v ra yiringlashi (em piem a). 5. K o‘krak d ev o ri k em tiklarida ularni p la s tik usulda berkitish va h.k. U zoq m uddatli davolashlarda (60—90 ku n d an ziyod) b e m o rla m i ixtisoslashgan gospitaldan front ortidagi gospitallarga ko‘chirish lo z im . Statistik m a ’lum otlarga ko‘ra ko‘k rak ja ro h a tla ri b o ‘lgan y a r a d o r- larning 2 0 -3 0 % i ja n g m aydonida h alo k b o 'la d i. Birinchi ja h o n u r u - shida gospitallardagi yaradorlarning 20% o i g a n b o ‘lsa, z a m o n a v iy m ahalliy (lokal) urushlarda bu k o ‘rsatk ich 7—8% gacha tushg an. K o ‘k ra k ja r o h a tla r in in g n u r k asaliig id a k ec h ish i va d a v o la sh x u s u s iy a tla r i K o‘krak jarohatlarining nurli radiatsiya bilan aralash ho latlari u n - ing kechishi va natijalariga salbiy t a ’sir k o ‘rsatadi. B unda k o ‘p r o q plevrapulm onal shok va turli yiringli va sep tik asoratlar uchraydi. N u r kasalligining avj va turli yiringli va septik asorat yonlari keskin su sa y - ishi va organizm ning himoya kuchiari s o ‘nishini hisobga olib g e m o p - nevm atoraksni bartafar etish va yara infeksiyasinining oldini olish c h o - ralarini nur kasalligining yashirin d avridan foydalanib am alga o sh irish kerak. Barcha davolash tadbirlari keng m iqyos t a ’siridagi a n tib io tik la r va nur kasalligining oldini olish vositalari b ilan bir vaqtda b a ja rilish i shart. Ixtisoslashgan gospitalda u to ifad ag i y arad o rlarg a k om pleks t e r - apiya o ‘tk a z ilib , b em o rla r n a fa q a t j a r r o h , te ra p e v t, b alki z a r u r boMganda b o sh q a sohalar m utaxassislari n a z o ra ti ostida boM ishlari kerak. www.ziyouz.com kutubxonasi Jan g m aydonida k o ‘krak jarohatlanishi o ‘lim h olatin ing yuqori darajasi bilan ifodalanadí. Hozirgi zam on qurollarin i q o ‘llashda bu turdagi jaro h a tla r soni y an ad a ortadi. K o‘krak devorining shikastia- nishidan tashqari, bunday jarohatlarda o'pkalar, traxeya, katta bronxiar, m arkaziy qon to m irla r, yurak, qizilo‘ngach, diafragm a ham shikast- la n is h i k u z a tila d i. Bu tu rd a g i ja r o h a tla r q o ‘s h a lo q k u z a tilish i m u m k in . K o‘krak sh ik astlan ish i ochiq va yo piq yaralar turlariga b o lin a d i. K o‘krak y aralan ish i o ‘q-yoy, o ‘q, za rra ch a (sharik) jaro - hatlari: teshib kiruvchi, tesh ib kirm agan, suyaklar shikastlanishi, yara k an alin in g xususiyatiga q arab yalab o 'tu v c h i, te sh ib o ‘tgan, ko‘r yaralarga b o lin a d i. K o ‘krak yopiq jaro h atlarid a qovurg‘alar sinishi asosiy o ‘rinlardan birini egallaydi. T o ‘g‘ri tashxis q o ‘yishda anam nez, m ahalliy og‘riqlar sin g an sohad a, jaroh atlang an k o ‘krak sohasining nafas olishi o rtd a q o lish i, plevra shikastlanishi bilan ifodalanadi. B unday jaro h a tla rd a te rio sti em fizem asi, pnevm otoraks, gem otoraks kuzatiladi. K o‘p sonü q o v u rg ‘a sinishlarida ayniqsa, plevra va o ‘pka jaro h a t- lan ish id a og‘ir shok h o lati kuzatiladi. Bunday jaro h atlan g an lard a n a fas olish qiyinlashuvi, sian o z, ko‘krak qafasi ekskursiyasi chegaralan- ishi bilan ifodalanadi. T o ‘sh suyagi sinishi a lo h id a yoki qovurg‘alarn in g ikki yoqlam a sinishi bilan birgalikda b o lis h i mumkin. T o ‘sh suyagi sinishida ko‘krak o ra lig ‘i kletchatkasiga q o n quyilishi xarakterlidir. Singan sohada shish va deform atsiya an iq la n a d i. Singan bo 'lak larn in g sezilarli siljishida plevra, o ‘pka, to ‘sh o ra lig ‘i organlari, ichki k o ‘krak arteriyasining yorilishi yuz beradi. Sezilarli hansirash, sianoz, yoktal pufaksim on q o n b ila n , p u ls n in g te z la s h is h i, d o im o k o ‘k ra k n in g o g ‘ir shikastlanishid an yoki k o ‘k rakning ezilishidan dalolat beradi. B unda b o sh terisining kuchli sian o zi, b a ’zida b o ‘yin va ko‘krakning yuqori q ism id a sianoz, ko‘p so n ü q o n quyilishlar bilan ifodalanadi. P nevm o to rak s. K o ‘k ra k n in g tesh ib kiruvchi ja ro h a tla ri o ch iq , y o p iq p nev m o to rak si b ilan ifodalanadi. K iapanli p nev m o to rak s, g e- m a to ra k s, terio sti em fiz em asi asoratlari h am y u z b eradi. U larn in g tu rli xil q o ‘shaloqligi b o l is h i m um kin. O c h iq p n ev m otoraks holati k o ‘krak devorining sh ik astlan ish i natijasida plevra b o ‘shlig‘iga havoni t o ‘siqsiz kirishida yuz beradi. O chiq pnevm otoraksda paradoksal nafas y u zag a keladi. N afas o lish d a n ja ro h a tla n g a n o ‘p k a ch iq ad i va sog ‘ o ‘p ka nafas olish faoliyati keskin kam ayadi. K o kkrak qafasida k atta h ajm d ag i tegishi b o ‘lg an o c h iq p n evm atoraks k o 'p in c h a o ‘lim h o la- tig a olib keladi. O lziga xos xavfni qo p q o q ch ali p n evm ato raks y u za g a keitiradi. B unda o ‘p k a, bro n x yoki ko'krak devori yaralari qo pqoq- www.ziyouz.com kutubxonasi ch a hosil qiladi. H avo plevra b o ‘shlig‘iga k irib , c h iq ib ketolm aydi. B uning natijasida tara n g pn ev m ato rak s y u zag a k elad i, o ‘p k an in g siqilishi, k o ‘krak orti o rg anlarining q a ra m a -q a rs h i to m o n g a siljishi kuzatiladi. G em atoraks. Plevra bo‘shlig‘ining qon ketish o ‘ch oq lari turli xildir. B unga ko‘krak devorining shikastlanishi natijasid a qovurg‘alararo ar- teriyalardan qon ketishi, o 'p k a p arenxim asinin g shikastlanishi, qo n to m iria r diafragm a, perikard, yurakdan q o n k etish i sabab b o ‘lishi m um kin. 0 ‘pka parenxim asidan q o n ketishi n isb a ta n xav f tu g ‘dirm aydi, b irinchidan, u intensiv em as, ikkinchidan o ‘z - o ‘zid a n to ‘xtash xu- susiyatiga ega. Q on tom irlard an va yurak ja ro h a tid a n qon ketishda esa aksariyat hollarda o ‘lim yuz beradi. K o'krakning jarohatlarida gem otrakslar kichik (suyuqlik sinuslarda) o ‘rta (suyuqlik ko‘krak o ‘rtasigacha), katta (suyuqlik ko ‘krak o ‘rtasidan yuqori)ga b o ‘linadi. T o ‘g ‘ri diagnoz ren tgeno grafiya o ‘tkazish orqali q o ‘yiladi. Plevra b o ‘shlig‘iga quyilgan qon qism an q o tib qoladi, am m o kun- ning oxiriga kelib yana suyuqlashadi. B a’zi h o llard a oqib tushgan qonn ing barchasi quyilib, qotib qolgan g em o to rak sn i hosil qiladi. Q o n plevra b o ‘shlig‘iga oqib tushishi natijasida o 'p k a n in g siqilishi va ke- yinchalik nafas olish vaqtida to ‘la chiqishi k u zatilad i. Davolash usul- larini q o ‘llashda R avul-G reguare uslubi q o ‘llan ishi m aqsadga m u - vofiqdir. O z m iqdorda probirkaga plevra b o ksh lig ‘idan qon olinadi. A garda qon tez orada qotib qolsa, qon ketishi d av o m etayotganidan, agarda qon qotib qolm asa, qon ketish t o ‘x ta g a n id a n dalolat beradi Y urakda qon tiqilishi. Y urak jaro h atlan ish i tesh ib o ‘tuvchi, ko ‘r, yalab o ktuvchi turlarga b o ‘linadi. Y urakning tesh ib o 'tm ag an ja ro h a - tid a qachonki o ‘q yurak m iokardida qolganda va q o n quyqum i bilan yopilib qolganda yaradorga m alakali davolash bosqichi o ‘tkazilishi m um kin. Y urakning q o n bilan siqilishi ju d a o g ‘ir asorat hisoblanib, yurak jarohatlanishida yoki perikard jaro h atlan ish id a perikard bo'shlig'i q o n bilan to ‘lishi va qorinchalarning blo kadaga u chrash i venaga qon qaytishining qisqarishi natijasida yuzaga keladi. T ashxis bó ‘yin ve- nalarining shishishi, sust puis, taxikardiyaga aso slan ib q o ‘yiladi. J a - rohatlanganlar zudlik bilan yordam ko‘rsati 1 ishiga m uhtoj, aks holda yurak faoliyatining to 'x tash i kuzatiladi. T eri osti em fízem asi. Pnevm otoraksda teri osti yoki m ediastenal em fizem a holati k o 'p hollarda kuzatiladi. 0 ‘z - o ‘zid an teriosti e m fízem asi xavfli em as, am m o yuz, b o ‘yin, q o v o q la r shishidan y o m o n hissiyot paydo b o ‘ladi. Agarda teri osti em fízem asi faqatgina b o ‘yin sohasida chegaralansa, traxeya yoki bronxlar jaro h a tla n g an id an dalolat beradi. www.ziyouz.com kutubxonasi B irin ch i tib b iy y o rd a m . 0 ‘z-o ‘ziga, o 'z aro yordam ko‘rsatish, asep- tik bog‘lam q o ‘yishdan iborat. Ko‘krakning ochiq pnevmotoraksli jaro- hatlari okklyuzion bog‘lam!ar qo'yish bilan am alga oshiriladi. Buning uchun individual paketchaning klyonka qobig‘i ishlatiladi. V ra c h g a c h a b o ‘lg a n y o rd am . B em or hayotini saqlashga qaratilgan m uolajalalar bajarilad i. Yuqori nafas y o ‘Ilari to ‘siqlari cheklanadi, okklyuzion b o g ‘la m la r q o 'y ilad i, q op qoqli pnev m o to raksda plevra bo'sh lig ‘iga y o ‘g ‘o n igna kirgiziladi, og‘riqni cheklovchi, y urak-qon to m ir ish fa o liy a tin i yaxshilovchi d o ri-d a rm o n la r q ilinadi. N afas olish buzilishi asfiksiya natijasida ro ‘y berganda og‘iz b o ‘shlig‘i so‘1ak, qon, o ‘zga jism la rd a n tozalanadi. B unday bem o rlar B rTP birinchi navbatda evakuatsiya qilinadilar. B irin ch i v ra c h y o rd a m i. Y aradorlam i B rT P olib kelishda quyidagi g u ru h y a r a d o r l a r a n iq la n a d i: I) s a r a la s h m a y d o n id a y o rd a m ko‘rsatishni va keyingi bosqichga k o ‘chirishni talab etuvchi jaro h a t- lar; 2) B rT P da v ra ch yordam iga m uhtoj bem orlarga bo'lin adi. M a lak ali ja r r o h lik y ordam i. M edsanbatda ko'krak jarohatlari quyi dagi guruhlarga saralanadi: yengi! yaralanganlar yordam ko‘rsatilgandan so ‘ng Y Y H D G ga yoki sog‘lom lashtirilganlar jam oasiga yuboriladi: - og‘ir y aralan g an yoki o 'rta o g 'ir yaralanganlar m alakali yor dam ko‘rsatishga hayotiy ko‘rsatm a bo‘yicha m uhtoj b o lg an larg a va ko‘rsatm a b o ‘y ich a jarro h lik yordam i ko‘rsatilgandan so‘ng gospitalga ko'chiriladi; - hay o tiy k o ‘rsatm a b o ‘yicha tez tib b iy yordam k o‘rsatishga m uhtoj b o ‘lgan ja ro h a tla n g a n la r zudlik b ila n o p e ra tsio n x onaga jo‘natiladilar; - trav m atik shok holatiga yoki ko‘p m iqdorda qon yo 'q o tg an yaradorlar sh o k k a qarshi yordam k o ‘rsatish palatasiga yuboriladi. M a x su s ja r r o h lik yordam i. Ko‘krak boMimida ko‘rsatiladi. Bu yerda birlamchi rentgen tekshiruvi o ‘tkaziladi, shu bilan bir qatorda to la q o n li jarrohlik yoki konservativ davolash m uolajalari o'tkaziladi. K o‘krak devorining katta hajm dagi jarohatlarida, suyaklar shikastlanganda, katta hajmdagi o ‘zga jism la r borligida jarrohlik ishlovi um um an qabul qilin- magan qoidalarga asoslanib olib boriladi. 0 ‘pkalarning tez va to ‘la ochilishi yalligManish holatini chegara- laydi. P u n k sio n usul bilan yaxshi natijaga erishilm aganda plerva b o ‘shlig‘ini y o p iq drenaj qilish usuli bilan am alga oshiriladi. Keyingi kechiktirilgan m u d d atd a Vishnevskiy usuli bilan sanatsiya qilish m uola- jasi o 'tk aziladi. Y aradorlarga maxsus jarro h lik yordam i ko‘rsatish olib borilgandan s o ‘ng harbiy xizm atga noloyiq yaralanganlar (tuzalgan- d an so‘ng) fro n t ortiga ko‘chiriladi. www.ziyouz.com kutubxonasi VIII bob. QORINNING 0 ‘Q TEKKAN SHIKASTLARI VA ÜLARNI TIBBIY EVAKUATSIYA BOSQICHLARIDA DAVOLASH M ashg‘ulotning m aqsadi: qorinning o ‘q tek k an jaro h atlarin in g tas- nifi, sim ptom atikasi, diagnostikasi va davolash p rin sip larin i o ‘rganish. T alabalarni qorinning o ‘q tekkan jarohatlari h o la tla rid a B rTPda bi- rinchi vrachlik yordam ini k o ‘rsatishga o ‘rgatish. Asosiy o ‘quv savollari: qorin jaro h atlarin in g u ch rash i va tasnifi. Q o rin n i tesh ib o ‘tuvchi ja ro h a tla rn in g s im p to m la ri. S h o k , q o n yo‘q o tish, peritonit. B ularning teshib o ‘tu vch i ja ro h a tla r oqibatini aniqlashdagi aham iyati. Q o rin jaro h atlarid a b irin c h i tibbiy yordam va shifokor yordam i. B rTP, ATO, H D G lard a tibbiy yordam h ajm i va tashkillashti- rish. Q orinning o ‘q tekkan jarohatlarining o qib atlari. N urlanish kasal- ligida qorin jarohatlari kechishining o ‘ziga xos xususiyatlari. M ashg‘ulot o ‘tkazish m etodikasi (uslubi), M ash g ‘u lot auditoriyada, palatalar, b o g lo v xonasida, jonlantirish b o 'lim id a va jarro h lik b o ‘lim i- ning operatsiya xonasida olib boriladi. 0 ‘quv x o n asi (auditoriya)da qorin jarohatlariga barcha nazariy savollar k o ‘rib chiqiladi. Palata- la rd a ta la b a la r sh u b e m o ria rn i te k s h ira d ila r, bogM ov x o n a la rd a o ‘qituvchi nazorati ostida b o g ‘lam alm ashtiradilar, davolovchi va diag- nostik m anipulyatsiyaiam i bajaradilar. O peratsiya xonasida qorin b o ‘shlig‘i a ’zolarida o p erativ aralashuvlar va diagnostik m anipulyatsiyalar talabalarga k o ‘rsatiladi. A m aliy m ashg‘ulotning jihozlari: Jadvallar: - «Q orinning o ‘q tekkan jaroh atlarinin g tasnifi»; - «Q orinning o ‘q tek k an jarohatlarida kirish va chiqish teshik- larining joylashishi; -« In g ic h k a ichakning o ‘q tekkan ja ro h a tla rin i ja rro h lik davolash (operatsiyalar sxemasi)»; — «Y o‘g ‘on ich ak n in g o ‘ng va c h a p y a rm in in g ja ro h a tla rin i jarro h lik davolash (o p e ratsiy alar sxem asi, y o ‘g ‘o n ichak oxirlarini q o rin n in g oíd devoriga 2 tabaqali g ‘ayritabiiy a n u s tip id a chiqarish)»; — «Q orin b o ‘shlig‘i a ’zolarida turli xil o p e ra tsiy a la rd a n so 'n g dren ajlar kiritish sxemasi». D iagnostika uchun za ru r asbob-anjom lar: tro a k a r, qidiruvchi xlor- vinil kateterlari, laparaskop va boshqalar. M ashg‘ulot m atni. 1. Ikkinchi jah o n urushi davrida qorinning o ‘q tekkan jarohatlariga u chrash soni 1,9 % dan 5 Download 24.3 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|