0‘zbekiston milliy ensiklopediyasi: Davlat ilmiy nashriyoti Toshkent 2005

0‘rta O siyo markazi - Shimoliy-G„arbiy Hindiston, Afg„oniston, T ojikiston, 
0„zbekiston va G'arbiy T yan-Shanni; O ld osiyo markazi - Kichik Osiyo, 
Kavkazort i, Eron hamda T urkmanistonning tog„li rayonlarini o„z ichiga oladi. 
T okning ko„pgina madaniy va yovvoyi turlari hamda shakllari shu markazlarda 
uchraydi. Ayni vaqtda N.I Vavilov yovvoyi va madaniy tok, asosan Kavkazortida 
shakllangan bo„lsa kerak, degan fikrni ham bildiiadi. Gruziya, Armaniston va 
Ozarbayjonda qadimdan uzumning ko„pgina mahalliy (aborigen) navlari o„stirib 
kelinayotgani^shuningdek, yovvoyi tok turlarining ham keng tarqalganligi tokning 
u yerlarda uzoq yillardan beri o„stirib kelinayotganin i ko'rsatadi. 
Yovvoyi tokning ekologo-geografik jihatdan tarqalishi, uning madaniylashgan 
turli shakllari, morfologik-biologik xususiyatlarinihisobga olib A.M.Negrul Vitis 
vinifera turiga oid uzum navlarining tasnifini ishlab chiqqan va barcha ekiladigan 
(madaniy) uzum navlarini uchta: Sharqiy; G‘arbiy Ye vropa hamda Q ora de ngiz
sohillari ekologo-geografik guruhlariga ajratgan. Ushbu guruhlarga kiruvchi uzum 
navlari 
biologik 
xususiyatlari, 
morfologik 
belgilari 
jihatidan 
bir -biridan 
farq 
qiladi. 
Sharqiy guruhga kiruvchi uzum navlarining asosiy xususiyatlari: tup va 
novdalari kuchli o'sadi, barglari tuksiz, novdalarining hosil tugish va hosil berish 
koeffisientlari 
past, 
uzum 
boshlari 
va 
g„ujumlari 
yirik, 
mevasi, asosan 
yangiligicha 
eyiladi, 
mayiz 
qilinadi, 
sovuqqa, 
zamburug
1
kasalliklariga 
chidamsizroq. Bu guruhga, asosan xo„raki (Xusayni, Kattaqo„rg„on, Parkent, 
T oyifi va h.k.), kishmishbop (Qora kishmish, Oq kishmish, Kishmish xishrau va 
h.k.), vinobop (Bahtiyoriy, Bishtiy, Buvvaki, Bayan Shirey va h.k.) navlar kirib, 
ular, asosan 0„rta Osiyo (ko„pchiligi 0„zbekistonda), Ozarbayjon, Armaniston, 
Eron, Suriya, Liviya kabi mamlakatlarda tarqalgan.