0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

jadval

Qishloq xo‘jaligida axborot-konsalting xizmatlariga bo‘lgan talabni aniqlashda foydalaniladigan ko‘rsatkich!ar va ma’lumotlar tizimi¹

6	Xo'jalikning ishlab chiqish (xizmat ko‘rsatish, ish bajarish) va mahsulot yetkazib berish bo‘yicha shartnoma kontraktatsiyalar bo‘yicha qabul qiluvchi, ta’minot va xizmat ko'rsatuvchi tashkilotlar bilan o‘zaro iqtisodiy munosabatini qiyoslovchi ma’lumotlar
7	Xo'jaliklarda bajariladigan jami ishlar hajmi va uni xizmat ko‘rsatish korxonalari tomonidan qancha qismi qondirilishi, ya’ni talab va taklif balansi
8	Xo‘jaliklarda resurslardan - moddiy, mehnat, kapital, inson omili, ma’lumotlardan foydalashini hajmi, tartibi va miqdori
9	Xo‘jaliklaming kadrlar bilan ta’minlanganlik darajasi
10	Xo‘jaliklarda band bo‘lganlar soni, ulaming tarmoqlar bo'yicha bandligi
11	Xo‘jaliklarda internet tarmog'ining mavjudligi, undan foydalanish darajasi va davriyligi
12	Qishloq xo‘jaligi tarmog'ining ma’lumotlarga bo'lgan talabi koeffitsenti (“ma’lumot sig'imi", bu ayniqsa xizmat ko'rsatish va ma’lumotlarga bo'lgan talabni aniqlashda muhim ahamiyatga ega
13	Xo'jalikda bir mutaxassisning bir oy davomida ma’lumotlarga bo'lgan talabi va uning qondirilishi

Shu bilan birga qishloq xo'jalik korxonalarining o‘ziga xos xu- susiyatlari (ayniqsa, ko‘prov tabiiy iqlim sharoitiga bog‘liqligi), ishonchli hamkor bo'lishi (har bir ko‘rsatilgan xizmatning kafo- latlanishi) va boshqa xolatlami qiyoslovchi ma’lumotlar ham ax- borot-konsalting xizmatlariga bo‘lgan talabni aniqlashda e’tiborga olinishi kerak. Buning uchun asosiy e’tibor quyidagilarga qaratili- shi lozim, ya’ni:

• 
  Aniq bir turdagi xizmatlarga bo‘lgan talabni hisobga olgau holda xizmat turlarini belgilab olish va ulami rivojlantirishga us- tuvorlik berish;
  
• 
  Fenner va qishloq tadbirkorlarining xohish va istaklaridan kelib chiqqan holda xizmat turini taklif etishni rejalashtirish va
  

xizmat ko‘rsatish strategiyasini aniqlash va shu asosida xizmatlar portfelini shakllantirish;
• Xizmatlarga baho belgilashda talabning egiluvchanligi (elastikligini)ni hisobga olish;
Iste’molchilaming - fermet va qishloq tadbirkorlarining -talabi va bu talabning o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillami aniqlash va unga ta’sir etish mexanizmlarini ishlab chiqish. Ma’lumki, bozor iqtisodiyoti talab va taklif qonuniga asoslanadi. Shuning uchun, qishloq xo'jaligida axborot-konsalting xizmatlari ko‘rsatuvchi markazlar fermer va qishloq tadbirkorlarining shuningdek, hudud- dagi boshqa korxonalaming talabini doimo o‘rganib borishlari zarur.
Qishloq hududlarida fermer va qishloq tadbirkorlarining ax­borot-konsalting xizmatlariga bo‘lgan talabini aniqlashning oddiy, kam mehnat ta’lab etiladigan quyidagi usullar yordamida aniqlash maqsadga muvofiq:

1. 
   usul. Axborot-konsalting markazlari xizmatlarga bo‘lgan ta- labni fermer va dehqon xo'jaliklari shuningdek, boshqa tadbirkor- lik subyektlari o‘rtasida maxsus so‘rovnoma (anketa), uchrashuv, ko‘rgazma, namoyish, tanlov va ko‘riklar o‘tkazish orqali xizmat­lar turi, yo'nalishi va ko‘lamini o'rganish.
   
2. 
   usul. Axborot-konsalting markazi xodimlari tomonidan kel- gusi yil uchnn hududda faoliyat yuritayotgan fermer va qishloq tadhirkorlaridan buyurtmanomalar yig‘ish usuli orqali aniqlash.
   
3. 
   usul. Hisobot yilida hududda haqiqatda ko‘rsatilgan xizmatlar har bir turining hajmidan kelib chiqqan holda yoki har bir xizmat turi bo'yicha o‘tgan yili rejasining bajarilishini o‘rganish natijasi- da talabni aniqlash.
   

11-rasm. Qishloq xojaligida axborot-konsalting xizmatiga
bo‘lgan talabini aniqlash bosqichlari^I
Shu bilan birga Respublika va xorijiy davlatlar agrar sohasida axborot-konsalting markazlari xizmatiga bo‘lgan talabni aniqlash tajribasi va amaliyoti tahlili asosida qishloq hududlarida axborot- konsalting xizmatiga bo‘lgan talabni aniqlashning chuqurlashtiril- gan, mukammal olti bosqichli tadbirlami amalga oshirish usulini tavsiya etish mumkin.
Qishloq xo‘jaligida axborot-konsalting markazlari xizmatlariga bo‘lgan talabni aniqlashda taklif etilayotgan ushbu metodologik yonddshuv, birinchidan, joylarda bu markazlar xizmatlarga bo'lgan talabning qay darajada bajarilayotganligini hamda qondirilayot- ganligini aniqlashga imkon bersa, ikkinchidan, tahlillar asosida har bir hududda xizmatlaming rivojlanganlik darajasiga baho berish va ulami rivojlantirish dasturini ishlab chiqishga imkon yaratadi. Bu o‘z navbatida ma’lum bir hudud, tuman va viloyat miqyosida qishloq va suv xo‘jaligi masalalariga mutasaddi bo'lgan ma’muriy-boshqaruv tuzilmalariga fermer va qishloq tadbirkor- lariga xizmatlar, jumladan axborot-konsalting xizmatlari sifatini takomillashtirishga, ko‘lamini kengaytirishga, ular faoliyatini qo‘llab-quwatlashga yo‘naltirilgan chora-tadbirlar ishlab chiqish va amalga oshirishga amaliy yordatn beradi.
Ta’kidlash joizki, tavsiya etilayotgan metodologiya va yon- dashuv asosini xizmat talab qilingan vaqtda, sifat va tartiblarda ba- jarilishini ta’minlashni tashkil etadi. Chunki, faqat kerakli vaqtda o‘z muddatida ko‘rsatilgan xizmatgina samarali boMishi mumkin. Shuningdek, vaqtida ko‘rsatilmagan xizmat mahsulot sifatining pasayishiga, yo'qotishlami ko‘pavishi va tannarxini oshishiga, vaqtida taqdim etilmagan hisobot uchun ko‘riladigan jazo cho- ralari (peniya, ogohlantirish, qo‘shimcha to‘lov va hakozolar)ni qo‘llashga asos bo‘lib xizmat qiladi. Bu o‘z navbatida tadbirkor- lik subyektining xaridor-mijozlari o‘rtasida uning nufuziga putur etkazishi, moliya va bank, soliq va boshqa ma’muriy, boshqaruv va nazorat tashkilotlari oldida “to‘lovga layoqatsiz” yoki “ishon- chni suiste’mol qilgan tadbirkor” sifatida ko‘rsatib, “ishonchsiz hamkor” toifasidagi mijozlar qatoridan joy olishiga sabab bo‘ladi.
220
Shuning uchun xizmatlarga bo‘lgan talabni aniqlashda dastlab hududdagi mavjud talabdan kelib chiqqan holda, birinchi navbatda axborot-konsalting xizmat ko‘rsatish markazlarining asosiy faoli- yat ko‘rsatish yo‘nalishi aniqlab olinishi lozim.
Bugungi kunda hududlarda faoliyat ko‘rsatayotgan axborot konsaltining markazlarining asosiy qismi 3 ta katta yo‘nalishda faoliyat ko‘rsatishmoqda: