1-bob. Umumiy o’rta talim maktablarida jismoniy tarbiyaning tutgan o’rni va axamiyati

1.2 Umumta’lim maktablarida jismoniy tarbiya shakillari.
Ertalabgi gimnastika: Ertalab uyqudan uyg‘ongandan keyin shamollantirilgan xonada o‘tkaziladi, xar kuni uy sharoitida o‘quvchi tomonidan mustaqil bajariladi. Kichik yoshdagi maktab bolalari bilan o‘tkaziladigan ertalabki badantarbiya 5 – 6 ta mashqlardan iborat bo‘ladi. YUqori sinflarda esa 8-10 ta mashqlaridan iborat bo‘ladi. Ertalabki badantarbiya bilan shug‘ullanish, tananing turli qismlariga mashqlar beriladi. Xar bir mashq 6-8 martagacha takrorlanadi. YUgurish mashqlari 30-40 sekund davom etadi. Asosiy diqqatni nafas olishni nazorat qilishga qaratish kerak.
Darsgacha gimnistika mashqlari. Uning maqsadi; o‘quvchilarni aqliy ish qobiliyati va oldilarida turgan o‘quv faoliyatlariga xamda tana a’zolaridan salbiy siljishlarga ogoxlantirish, uzoq xarakatsizlikda bo‘lgan vaziyatni yo‘qotish. Jismoniy tarbiya darslarida o‘qituvchilarning raxbarligida mashqlar majmuasi o‘rgatiladi. O‘tkazilgadigan darsgacha gimnastika mashqlari majmuasi xar bir smenaning dars boshlanishidan oldin o‘tkaziladi. Unda 5-8 jismoniy mashqlar o‘rgatiladi. O‘tkaziladigan gigienik gimnastika - xar bir smenaning birinchi darsidan oldin o‘tkaziladi. 5-8 mashqlar majmuasidan iborat bo‘lib, kichik darslarda 5-8 minut davom etadi
Badantarbiyani vazifalari:
1) o‘quv kunini tashkiliy boshlash.
2) organizmning funksional xolatini, eng avval nerv sistemasini ishini kuchaytiradi.
Mashg‘ulotni o‘tkazish uchun guruxlarni 1-2 dars, 3-4 dars, 4-5 dars o‘quvchilarni tashkil etmoq zarur, aks xolda komplekisni mazmunini va meyorini aniqlash masalalari qiyinlashadi. Darsgacha gimnastika mashqlari majmuasi tartibi tuziladi: 1-2 mashq tashkil xarakterida bo‘ladi. Bular diqqatni va aqliy o‘yg‘otishni o‘stiradi, 2-3 mashq asosiy ishga jalb qilinadigan muskul gurupalarini va nerv faoliyatini aktivlashishini tartibga soladi. Va organizmni ayrim sistemalarini qon aylanishini kuchaytiradi. YUrak qon tomir nafas olish organlari ishini rivojlantiradi. 2-3 mashiq ortiqcha tasirchanlikni uyg‘ongandan so‘ng ortiqcha lanchlikni tushirib shuning bilan bir qatorda keyingi faoliyatga tayyorlanishga yordam beradi. Majmua o‘qituvchi tomonidan ishlab chiqiladi, mashqlarni almashtirish tartibi yuqoridagi birinchi bo‘lim tez o‘rganilgan mashqlar almashtiriladi. Mashqlarni o‘rganish jismoniy tarbiya darslarida olib borilishi mumkuun. Ertalabki badantarbiyaning o‘tkazish sharoitlari. Ertalabki badantarbiya derasalari ochiq xonalarda, xovlida, maydonchada o‘tkaziladi. Gurux bolalari futbolka trikolarda oyog‘ida krasofkalarda chiqishadilar bunday tartibda bolalarni sekin sovuqqa o‘rgatib boradilar va chiniqtiradilar. Kuzda, qishda esa maxsus kiyimlar kiyadilar. Bunda qisqa muddatli yugurishga o‘tiladigan mashiqdan boshlanadi. U organizmda issiqlik xosil qilib yurak, o‘pka, faoliyatini kuchaytiradi. Yurishdan yugirishga o‘tilib, keyin sekinlashadi va qayta saflanishga kolnnaga kegin doiraga o‘tiladi. Katta miqdorda kislarod talab etuvchi muskul ishida nafas olish va sovuq qotish havfi yo‘qoladi, muntazam o‘tkazilsa sovuq tempiraturaga nisbatan ko‘nikma xosil bo‘ladi sovuq xavoda o‘tkaziladigan mashqlar juda katta suratda o‘tkaziladi.