1 Davlat va huquq nazariyasining predmetini

108. Aralash (prezidentlik-parlamentar) respublika boshqaruv shakli noan’anaviy monarxiya shakli singari boshqaruv amaliyotida kam uchraydigan turlardan biri bo‘lib, yuridik adabiyotlar va huquqshunoslik manbalarida batafsil o ‘rganilmagan. Aralash respublika shakli mamlakatda bir vaqtning o ‘zida “kuchli parlam ent” va “kuchli prezident” mavjudligi bilan boshqaruvning boshqa shakllaridan keskin farq qilib, prezident va parlament vakolatlari o‘rtasidagi m uvozanatning mavjudligida namoyon bo‘ladi.
109. Dualistik monarxiya davlatlariga Saudiya Arabistoni, Quvayt, Nepal kabi davlatlar kiradi. Dualistik monarxiyalar XIX asrning oxiri - XX asr 83 DAVLAT VA HUQUQ NAZARIYASI boshlarida (burjua-demokratik inqiloblar davrida), ya’ni hukm dorlar m utlaq monarxiya shaklida boshqaruvni ushlab tura olmagan, burjuaziya esa hali kuchga toMmagan davrda keng tarqalgan edi. Dualistik monarxiya mutlaq monarxiyadan parlam entar monarxiyaga o‘tishda oraliq, o ‘tish shakli bo‘lib, hukm dor bilan bir qatorda, mutlaq monarxiya uchun xos bo‘lmagan boshqa oliy davlat hokimiyat organ lari — parlam ent va hukumatning mavjudligida namoyon bo‘ladi. Amaldagi va yuridik hokimiyat m onarx tuzadigan hukumat va qonun chiqaruvchi idora hisoblangan parlament o‘rtasida bo‘linadi. Dualistik monarxiyaning o‘ziga xos xususiyati shundaki, parlament (yoki uning bir palatasi) va hukumat a ’zolari hukm dor tom onidan tayinlanadi va uning oldida shaxsan javobgar b o iadi. Ushbu monarxiya shaklida davlat boshlig‘ining vakolatlari qisman cheklangan boklsada, am m o u aslida davlat boshlig‘i funksiyasini amalga oshiradi. Hukum atni tuzish parlam entning partiyaviy tarkibiga bog‘liq emas.


110. монарх ҳокимияти муқаддас (теократик монархияларда) ва
дахлсиз деб эълон қилинади;
Теократик монархия. Бундай бошқарув шакли мавжуд бўлган
давлатларда монарх ҳам дунёвий, ҳам диний ҳокимиятга эга бўлади
(Ватикан, Саудия Арабистони).

111. Cheklangan monarxiyada mutlaq monarxiyadan farqli ravishda monarx hokimiyatining vakolatlari konstitutsiya va qonun asosida yoki davlatning biron-bir vakolatli idorasi tom onidan cheklangan bo‘ladi. Cheklangan monarxiya, o ‘z navbatida, dualistik va parlam entar turlarga bo‘linadi.