1 Davlat va huquq nazariyasining predmetini

120. Давлат механизмининг белгилари:  ўзаро боғлиқ ва иерархик жиҳатдан бир-бирига бўйсунувчи давлат органлари ва ташкилотлари (давлат корхона ва муассасалари) тизимидан иборат;  давлатнинг ўз олдига қўйган мақсад ва вазифаларини ҳамда функцияларини амалга ошириш учун ташкилий, молиявий ва бошқа воситалар билан таъминланганлиги;  ҳар бир давлат органи, ташкилоти ваколатлари ва фаолият доирасининг муайян ҳуқуқий асосларга эга эканлиги ва бошқалар.

121.

122. Уруғчилик тузумида ўз-ўзини бошқаришнинг қуйидаги тузилмалари мавжуд бўлган: 1. Оқсоқоллар кенгаши. У бошқарувнинг асосий масалаларини ва муайян зиддиятли ҳолатларни ҳал этган. 2. Ҳарбий бошлиқлар. Улар уруғнинг ёш аъзолари ўртасида ҳарбий тайёргарликни ташқил қилган ҳамда уруш вақтларида улар устидан қўмондонликни амалга оширган. 3. Умумий (уруғ) йиғин. Унда уруғнинг вояга етган барча аёл ва эркак аъзолари тенг равишда иштирок этган. Уруғ йиғинида доҳийлар ва ҳарбий бошлиқлар сайланган ҳамда уруғ ҳаётининг энг муҳим масалалари ҳал этилган. Уруғ йиғинида, шунингдек уруш ва сулҳ масалалари, оммавий кўчиш ва зиддиятларни ҳал этишга қаратилган қарорлар қабул қилинган. 4. Коҳинлар. Улар турли хил диний расм-русумлар ва маросимларни ўтказиш тартибларини ҳамда диний тусдаги қоидаларни шакллантирган. Шунингдек, диний судловни амалга оширганлар. Urug‘chilik tuzumining eng muhim xususiyati bo‘lib, kishilarning o‘zaro uyushganligi hisoblanadi. Qadimgi odamlarning turmushi va ongi jamoatchilik, aniqrog‘i, tabiiy jamoatchilikka asoslangan. Bunday turmush tarzida alohidalik, shaxs o‘zboshimchaligiga o ‘rin bo‘lmagan. Jamoa — inson ongi shakllanadigan va rivojlanadigan, dunyo to ^ risid a - gi qarashlar, tajriba va bilimlar asta-sekinlik bilan hosil bo‘ladigan va ijtimoiylashuvning an’anaviy shakllari orqali guruhning har bir a ’zosiga yetkaziladigan tabiiy soha hisoblangan1. Insonlar azaldan birgalikda, uyushib yashashga moyil boigan. Bu davrda tabiatda mavjud boigan mahsulotlarni terib-termachlab yiglsh va yowoyi hayvonlarni ovlash shakli amal qilgan. Urug‘chilik tuzumida mavjud ishlab chiqarish — terib-termachlab yiglsh, kichik va yirik hayvonlarni ovlash natijasida to‘plangan mehnat mahsuli butun jamoa ixtiyoriga topshirilgan hamda uning barcha a’zolari o‘rtaSida taqsimlangan. Taqsimot vaqtida mahsulotlarni yiglsh yoki ovda ishtirok etganlik inobatga olinmagan. Aflotun o ‘zining “Qonunlar” asarida qadimgi odamlarning turmush tarzini afinalik suhbatdosh nomidan shunday tasvirlab beradi: “Avvalo, u zamon odamlari bir-birlarini yaxshi ko‘rganlar va ayriliqlar tufayli bir-birlariga xayrixoh munosabatda bolganlar; ovqatni ham bir-birlaridan qizg^nmaganlar, chunki yaylovlar ko‘p boigan — ba’zilarida avvaliga kam boiishi ehtimol, — ularning ko‘pchiligi shu (chorvachilik) bilan kun ko‘rganlar. Ularda sut va go‘sht ham yetarli boigan; bundan tashqari ular ov bilan o‘zlariga yegulik topganlar. Ularda kiyim, yotish o lrinlari (choyshab, to‘shak), uy-joy, kuydirilgan (kulolchilik buyumlari) va oddiy buyumlar bisyor boigan;