1-mavzu: «инсон ҳУҚУҚлари умумий назарияси» фанининг тушунчаси, методи, тизими ва унинг аҳамияти

Биринчи босқич — ишнинг далилий ҳолатини, яъни тадқиқ қилинаётган вокеликнинг моҳияти ва юридик аҳамиятини аниқлаш.
Мазкур боскичда ишнинг далилий ҳолати бахоланади. Биринчи навбатда, салбий юридик окибатлар келтириб чиқараётгаан ҳолатлар. Ундан кейин, тергов қилинаётган вокеликка тааллукли булмасада, аммо тўғри қарор ишлаб чиқиш учун жуда хам муҳим бўлган шарт-шароитлар (минтакадаги крими­нологик ва ижтимоий-иқтисодий вазият, Ҳуқуқбузар шахснинг ҳарактеристи- каси) аниқланади.
Иккинчи босқич — нормани танлаш, яъни мазкур ҳолатни куриб чиқишда асос буладиган муайян нормани аниқлаб олиш. Мазкур боскичда вокеликни дастлабки малакалаш аамалга оширилади, охиргиси эса иш буйича қарор қабул қилишда амалга оширилади. Тўғри танлов учун купинча бир неча нормаларни куриб чиқишга тўғри келади. Шу билан бирга кайд этиш керакки, қарор қабул қилувчи шахснинг бахо бериш буйича мезони, унинг ишончи ҳисобланади.
Учинчи босқич — тегишли хужжатда уз аксини топадиган қарорни чиқариш. Унинг ўзига хос томони шундаки, у нафақат муайян вокеликни мавжудлигини ва унинг муайян шахс учун юридик окибатини аниқлайди, балки чиқарилган қарорнинг ижро этиш тартибини хам белгилаб беради. Бундай хужжатлар Ҳуқуқни кулловчи субъектлар томонидан ҳокимият ваколатини амалга ошириш билан таъминлаб бериладиган юридик кучга эгадир.
Қарорни чиқариш, исбот-далилларни тадқиқ қилиш ва Ҳуқуқ нормасини таҳлил қилиш асосида индивидуал хужжатни чиқаришда акс этади. Қарор, Ҳуқуқнинг муайян субъектларига Ҳуқуқ ва мажбуриятларни белгилаб берадиган, яъни Ҳуқуқиий муносабатлар пайдо бўлиши учун асос буладиган ва бир вактнинг ўзида далиллар ва юридик асосларни таҳлил қилишнинг мантикий хулосаси ҳисобланадиган хужжат ҳисобланади.
Адабиётларда купинча қуйидагича фикр билдирилади, факат юридик норма- сининг куллаш акти муайян шахсга нисбатан Ҳуқуқ ва эркинликларни келти­риб чиқаради. Дукукни куллаш акти, муайян Ҳуқуқнинг сохибига, бу Ҳуқуқни эътироф этишига ва уни амалга ошириш учун асос бўлиб хизмат килади. Мисол учун шахсни жавбрланувчи деб эътироф этиш тўғрисидаги қарор, айбланувчини қамоқка олиш тўғрисидаги қарор. Бир вактнинг ўзида мазкур иккита хужжат инсонлар ва давлат органлари ўртасида турли Ҳуқуқий муносабатлар- ни ўрнатилиши учун асос бўлиб ҳисобланади. Бутун Ҳуқуқни куллаш амалиёти, бутун унинг боскичлари, инсон Ҳуқуқларига риоя қилиш талабларидан утган бўлиши керак. Бунинг учун эса, халкаро стандартларни яхши билиш керак, шунингдек, улар миллий қонунчилик даражасида мустахкамланган бўлиши зарур.
Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларнинг таркибини катта қисмини ташкил этувчи қисм сифатида доимий равишда инсон Ҳуқуқларининг ҳимоясига эътибор каратиши лозим. Бу иш тизимли хусусият касб этиши керак. Доимий равишда Ўзбекистон Республикаси ИИВ Коллегияларида, қонунийлик ва инсон Ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ҳолати мухокама қилинади ва бу ҳолатни яхшилаш масаласи буйича чоралар курилади. ИИВнинг Инсон Ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва юридик таъминлаш буйича бошқармаси ички ишлар органлари фаолиятида инсон Ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг ахволи буйича мониторингни амалга оширади. Халкаро стандартларни билиш ва уларни куллаш ички ишлар орган­лари ходимлари ишини бахолаш учун мезон ҳисобланади хамда уларни аттеста- циядан утказишда хамда хизмат лавозими буйича юкори погонага кутаришда асос бўлиб хизмат килади.