Psixolingvistika - nutqning hosil boʻlishi, shuningdek, nutqni idrok etish va
shakllantirish jarayonlarini ularning til tizimi bilan oʻzaro bogʻlanishi holatida
oʻrganuvchi fan; psixologiya va lingvistikannng sinte-zidan paydo boʻlgan.
Psixolingvistika inson nutqiy faoliyati modelini va psixofiziologik nutqiy
shakllanishini ishlab chi-qib, ularni psixologik eksperimentlar yoʻli bilan
tekshiradi. Tadqiqot manbai boʻyicha tilshunoslikka yaqin boʻlgan Psixolingvistika
oʻz tekshirish usullari boʻyicha psi-xologiyaga yaqin turadi. Unda oʻzaro
bogʻlanishli eksperiment, "semantik differensial" kabi va boshqa eksperimen-tal
usullar qoʻllanadi. Psixolingvistika bir qator amaliy masalalar [ona tili, ayniqsa,
xorijiy tilni oʻrgatish; maktabgacha yoshdagi bolalarning nutqiy tarbiyasi va
logopediya masalalari; miyadagi nutkiy markazlar kasalliklari klinikasi; nutqiy
taʼsir koʻrsatish muammolari (xususan ommaviy axborot vosi-talari faoliyatida va
targʻibot ishlarida); sud psixologiyasi va kriminalistika (mas, kishilarni ularning
nutq xususiyatiga qarab tanib olish, aniqlash); mashina tarjimasi hamda nutqiy
axborotni EHMga kiri-tish muammolari va boshqa]ni nazariy ji-hatdan tushuntirish
zarurati tufayli oʻtgan ayerning 60-yillarida paydo boʻlgan. " Psixolingvistika "
termini oʻtgan ayerning 60-yillari oʻrtalarida amerikalik olimlar tomo-nidan
amaliyotga kiritilgan. Oʻzbekistonda ushbu sohada bir kancha ishlar bajarilgan
boʻlsada, haqiqiy maʼnodagi psixolingvistik tadqiqotlar endigina boshlanmoqda.
19-MAVZU: Nutqning psixolingvistik xususiyatlarini o‘rganish.
ZANJIRLI ASSOTSIATIV EKSPERIMENT.
Maqsad: Nutqiy fikrlash tezligini o’rganish.
Jihoz: Magnitofon, sekundomer.
Ishning borishi:
Tajriba guruh sharoitida yoki yakka tartibda o’tkaziladi. Guruh sharoitida
olib borilganda talabalar tekshiruvchi va tekshiriluvchilarga bo’linishadi. Har bir
tekshiriluvchi bilan 3-5 marta tajriba o’tkaziladi. Tajriba 1 minutdan davom etadi.
Tajribalar o’rtasidagi oraliq 15-20 minutni tashkil etadi.
Tekshiriluvchiga quyidagicha ko’rsatma beriladi: «Bir minut davomida
miyangizga kelgan har qanday so’zni aytishingiz mumkin. Qarshingizda mavjud
bo’lgan predmetlarning nomini sanamang. Avvaldan yod olingan so’zlarni
qaytarmang». Tekshiriluvchi tomonidan aytilgan so’zlar magnit lentasiga yozib
olinadi va natijalarni tahlil qilish jarayonida eshittiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |