1-Mavzu: “Milliy g„oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. “Milliy g„oya: asosiy tushuncha va tamoyillar”

3.Milliy g„oyaning asosiy tushunchalari va qonunlari 
Milliy istiqlol g„oyasi muayyan tushunchalarga asoslanadi. Ular turli xil 
bо„lib, jamiyatda shakllangan va mavjud bо„lgan fikrlar xilma-xilligi bilan 
kishilarning о„zaro ijtimoiy munosabatlari asosida amaliy hatti-harakati orqali 
namoyon bо„ladi. 
«Milliy g„oya va istiqlol mafkurasi haqida gap borar ekan, deb ta‟kidlaydi 
Yurtboshimiz, - biz nihoyatda keng qamrovli, murakkab, serqirra, insoniyat tarixida 
aniq va mukammal ifodasi, tugal namunasi hali-hanuz yaratilmagan tushunchalarni 
о„zimizga tasavvur qilishimiz kerak, deb о„ylayman. Bu tushunchalar Vatan 
ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligikabi yuksak g„oyalarning ma‟no-mazmunini 
teran anglab yetishga xizmat qiladi»[Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz 
ma’sulmiz. T.9. -T.: «О‘zbekiston», 2001, 221-222 b.]. Binobarin, milliy istiqlol 
g„oyasining asosiy tushunchalari va qonunlarini о„rganish nisbiylik xususiyatiga 
egadir. 
Milliy istiqlol g„oyasini о„rganishda quyidagi tushunchalarni hisobga olish 
zarur:
- turli jamiyatlar, xalqlar hayoti, milliy-madaniy qadriyatlari, maqsadlari 
bilan bog„liq bо„lgan turli xil ma‟no-mazmunga ega umumiy tushunchalar: 
«g„oya», «mafkura», «g„oyaning turli xil kо„rinishlari», «bunyodkor g„oyalar» va 
«yovuz, tajavvuzkor g„oyalar», «milliy g„oyalar» va «umumbashariy g„oyalar»;
- jamiyatning siyosiy hayoti, turli xil jamoat birlashmalari faoliyati bilan 
bog„liq maqsad va intilishlarni ifoda etadigan turli-xil siyosiy mafkuralar 
kо„rinishlari;
- О„zbekiston xalqi hayoti bilan bog„liq bо„lgan, uni о„zida aks ettiradigan 
va unga xizmat qiladigan «milliy istiqlol g„oyasi», «milliy istiqlol g„oyasining 
ma‟naviy negizlari», «milliy rivojlanish g„oyasi», «milliy istiqlol mafkurasi», 
«milliy istiqlol g„oyasining asosiy g„oyalari», «milliy istiqlol g„oyasining bosh 
g„oyasi», «milliy istiqlol g„oyasining umumbashariy tamoyillari» v.b. tushunchalar. 

---

7 
Milliy istiqlol g„oyasi bilan bog„liq tushunchalarning о„ziga xos xususiyati 
shundan iboratki u asosan О„zbekiston xalqi ijtimoiy, hayot sohalari rivoji bilan, 
uning milliy-madaniy merosi, urf-odatlari, qadriyatlari, tili, madaniyati, tarixi, 
falsafasi, diniy ruhiyati bilan uzviy bog„liq. Milliy istiqlol g„oyasi milliylikni, 
milliy rivojlanish xususiyatlarini e‟tirof etadi va unga hurmat bilan qaraydi. Milliy 
istiqlol g„oyasi «sinfiylik», «partiyaviylik» tamoyillariga asoslanmaydi. Boshqa 
mamlakat xalqlari hayotiga о„z g„oyalarini singdirishni da‟vo qilmaydi. Bu bilan u 
«kommunistik g„oyadan» tubdan farq qiladi. Milliy istiqlol g„oyasi О„zbekiston 
Respublikasi nomini olgan о„zbek xalqi, millatining milliy-madaniy merosiga 
tayangan holda boshqa xalqlar madaniyati, maqsad va intilishlari bilan о„zaro 
mushtarak tarzda mamlakat ravnaqining ma‟naviy-ruhiy, falsafiy omili sifatida 
xizmat qiladi.
Milliy istiqlol g„oyasini о„rganishni taqoza etadigan umumiy va о„ziga xos 
qonuniyatlar mavjud. Umumiy qonuniyatlar turli xalqlar, mamlakatlar, jamiyatlar 
hayotida amal qiladigan umumiy asosga ega bо„lgan ichki zaruriy bog„lanishlar 
bо„lib, u jamiyat va mafkuralar (g„oyalar) ning bir-birlari bilan uzviy bog„liqligi 
qonunidir. Jamiyat mafkurasiz, maqsadsiz yashay olmaydi. Demak, birinchidan 
mafkura har qanday jamiyat hayotida zarur. Mafkura bо„lmasa, odam, jamiyat, 
davlat о„z yо„lini yо„qotishi muqarrar. Ikkinchidan, qayerdaki mafkuraviy bо„shliq 
vujudga kelsa, о„sha yerda begona mafkura hukmronlik qilishi ham tayin. Buni 
isboti uchun xoh tarixdan, xoh zamonamizdan kо„plab misollar keltirish qiyin 
emas. [Karimov I.A. Biz kelajagimizni о„z qо„limiz bilan quramiz. T.7. -T.: 
«О„zbekiston», 1999, 84-85 b.] U jamiyat oldidagi maqsadlar, uni amalga oshirish 
vositalaridir.
Milliy istiqlol g„oyasining tushunchalari bilan bir qatorda uning namoyon 
bо„lish qonunlari ham mavjud. Bular:
- Turli xalqlar, turli jamiyatlar mavjud. Ularning maqsadlari ham rivojlanish 
yо„llari ham turli xil. YA‟ni rivojlanishning, ijtimoiy taraqqiyotning xilma-xilligi 
qonuni orqali namoyon bо„ladi;

---

8 
- Dunyoning mafkuraviy manzarasi turli xil maqsadlar, turli-xil manfaatlar, 
qarashlar bilan bog„liq holda namoyon bо„lgan va bо„lib qolmoqda. Bu ezgu 
g„oyalar bilan birga yovuz g„oyalarning ham yashovchanligini, «dunyoda mafkura 
sohasida kurashning» davom etib kelayotganligining asosida yotgan о„ziga xos 
jihatidir. Lekin, har bir xalqning о„ziga xos ma‟naviy ruhiyati, merosi, 
qadriyatlari bilan bog„liq g„oyasi ham mavjud. Uni inkor etib bо„lmaydi. Uni 
anglamaslik u bilan bog„liq bо„lgan turmush tarzini, madaniyatidagi 
xususiyatlarini, tarixini, tilini, milliy-madaniy rivojlanish qonuniyatlarini e‟tirof 
etmaslikka olib keladi. Bu oxir-oqibatda shu xalqni yoki mamlakatning «о„zligini» 
tan olmaslikka sabab bо„ladigan yо„ldir. - Globallashuv jarayoni, uning milliy 
g„oyada ta‟sir etishi ham о„ziga xos umumiy qonuniyatdir. Bu jarayon turli 
mamlakatlar, xalqlar hayotida ularning bir-biriga bog„liqligini, о„zaro ta‟sirini 
oshiradi, ma‟naviy, g„oyaviy hayotida aks etmasdan qolmaydi. Milliy istiqlol 
g„oyasi tо„g„risida fikr yuritganda, uning О„zbekiston jamiyati, о„zbek xalqi hayoti, 
turmush tarzi, tarixi, madaniyati, milliy-madaniy merosi va qadriyatlari bilan 
bog„liq bо„lgan, hamda milliy g„oyasida aks etadigan, о„ziga xos qonuniyatlari ham 
mavjud. Bu qonuniyat milliy istiqlol g„oyasining mazmuni, maqsadi va xususiyati 
nuqtai nazaridan qaraganda alohida, ustuvor ahamiyatga ega. Chunki, bu 
qonuniyatni hisobga olish о„zbek xalqining, millatning kelajagi bilan о„zligini 
saqlab qolish hamda о„z negizida rivojlanishini, dunyoda о„ziga xos о„ringa ega 
bо„lishni e‟tirof etish bilan bog„liq. Tarixan yondoshganda bu sohada «turli 
g„oyalar», «mafkuralar» ana shu muhim qonuniyatlarga zid bо„lgan holatlarni ham 
kuzatilishini kо„rsatadi. О„zbek xalqini tilidan, madaniyatidan, tarixidan ajratib 
qо„yishga bо„lgan urinishlar bunga misoldir. Chunki, yot va begona g„oyalar 
xalqning turmush tarzi, milliy-madaniy qadriyatlaridan ajratib qо„yish orqali uni 
zaiflashtirishga va о„z irodasiga bо„ysindirishga harakat qilgan. Yot va begona 
g„oyalar kirib kelishi oqibatida ba‟zi xalqlarning millat sifatida rivojiga о„zining 
salbiy ta‟sirini о„tkazgan. Shuning uchun ham milliy istiqlol g„oyasiga tayanish va 
unga amal qilish О„zbekiston xalqining о„zligini saqlab qolish va о„ziga xos va 
mos rivojlanish ehtiyoji sifatida namoyon bо„ladi. Demak, milliy istiqlol 
g„oyasining qonuniyatlari har bir xalq uchun milliy о„ziga xosligini zamon 
yutuqlari bilan bog„lashning nafaqat kafolati, balki rivojlanish strategiyasi hamdir.