1-Mavzu: “Milliy g„oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. “Milliy g„oya: asosiy tushuncha va tamoyillar”

 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar: 
1. 
Mafkuraviy immunitet nima? 
2. 
Mafkuraviy bо„shliq qanday oqibatlarga olib kelishi mumkin. 
3. 
Tarixni soxtalashtirish deganda nimani tushunasiz? 
4. 
Mafkuraviy immunitet elementlarini bilasizmi? 
5. 
Mafkuraviy tahdid deganda nimani tushunasiz? 
6. 
G„ayri insoniy g„oyalarga xos umumiy xususiyat nima? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

71 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5-mavzu: Jamiyat barqarorligini ta‟minlashning ijtimoiy asoslari. 
 
1. Milliy g„oyaning milliy va umumbashariy tamoyillari 
2. Milliy g„oya - erkin va farovon hayot qurish omili sifatida. 
3. Jamiyat barqarorligi-erkin va farovon hayot qurish omili 
4. Odamlarning turmush darajasi va farovon hayot bog„liqligi 
5. Erkinlik va taraqqiyot g„oyalarining mushtarakligi 
6. Yoshlar - erkin va farovon hayot bunyodkorlari 
1. 
Milliy g„oyaning milliy va umumbashariy tamoyillari 
Milliy istiqlol g„oyasining ma‟no-mazmunini va uning millat hayotidagi 
о„rnini mukammal tushunib yetish uchun eng avvalo, unga zamin bо„ladigan 
negizni aniqlab olish nazariy va amaliy ahamiyatga molikdir. Shu nuqtai nazardan 
milliy istiqlol g„oyasining tarixiy, falsafiy ildizlari uning tamoyillari ham bir-biri 
bilan uzviy bog„liqlikdadir. Ularning uzviy bog„liqligi negizida umuminsoniy 
qadriyatlar ustuvorligi yotadi. Demak, uning asosiy tamoyillaridan biri 
insonparvarlik g„oyasi bilan bog„liqdir. Darhaqiqat bugungi kunda bu sо„zni juda 
kо„p ishlatamiz. Lekini aslida nega insonparvarlik milliy g„oyaning asosiy 
tamoyillaridan biri bо„lib qolmoqda degan savol ham takror-takror yodga tushadi. 
Buning birinchi sababi mustaqillik tufayli insonparvar va demokratik jamiyat barpo 
etish imkoniyati vujudga keldi. Ana shu imkoniyatni voqelikka aylantirishda ikkita 
muhim masalani hal etish zarurati vujudga keldi.
Ulardan birinchisi - odamlar ongi va tafakkuridagi mustabid tuzum 
asoratlaridan, uning g„ayriinsoniy g„oyalaridan, shuningdek, yakka mafkurachilik 
tamoyilidan tozalashdir. Bunga erishishning bir qator yо„nalishlari mavjud. Eng 
muhimi yangi jamiyatda insonning tub manfaatlariga mos ijtimoiy munosabatlarni 
shakllantirishdan iboratdir. Bunda milliy g„oyaning insonparvarlik va demokratik 
tamoyillari inson va jamiyat manfaatlari uyg„unligini belgilab beruvchi tayanch 
nuqta va jipslashtiruvchi kuch hisoblanadi. 
Ikkinchi sababi - insonparvarlik tamoyilida umumbashariy tamoyillar bilan 
bir qatorda millat tafakkuri, ruhiyati va fikrlash tarzi, qarashlar xilma-xilligi о„zaro 
uyg„unlashtiriladiki, bu jarayonda mamlakatimiz taraqqiyotida barqarorlik, 
xavfsizlik masalalari bilan hamjihatlikda tutashgan holda namoyon bо„ladi. 

---

72 
Milliy g„oyaning umumbashariy tamoyillari haqida fikr yuritganda yana bir 
muhim muammo «insonparvarlik huquqi» masalasining mustaqillik yillarida 
ustuvor yо„nalishga ega bо„layotganligi tasodifiy hol emas. Ma‟lumki, 
insonparvarlik haqida juda kо„plab Sharq va G„arb mutafakkirlari о„z fikrlarini 
bayon etishgan. Masalan, qadimgi Xitoyda ilk insonparvarlik g„oyasining ijtimoiy 
fikrlari Konfusiy (e.o. 511-479 y.y.) ta‟limotida, qadimgi Markaziy Osiyoda 
«Avesto» kitobida, buddizm dinida, Xristian dinining ajr g„oyasida, ya‟ni 
jafokashlar va bechoralarga ilohiy saltanatda baxt va ozodlik berishni va‟da 
qilganligi Islom dinida yetti aqidada о„z ifodasini topgan. Shuningdek, xalqaro 
huquqdagi «Insonparvarlik huquqi» atamasi ham mavjudki, ushbu atama birinchi 
marta qurolli mojaro yuzaga kelgan holatda madaniy qadriyatlarni himoya qilish 
tо„g„risidagi konvensiyada ishlatilgan edi
1
. 
Millat taqdiriga daxldor bо„lgan g„oyalar eng avvalo, milliy zamin bilan 
bog„liq bо„ladi. Unga tayanmagan, undan bahra olmaydigan yoki undan uzilib 
qoladigan g„oyalar millat manfaatlariga ham xizmat qilaolmaydi. 
Bu jarayonda ikki muhim qonuniyat amal qiladi: 
Birinchi qonuniyat millatning mavjudligi uning о„ziga xos xususiyatlar va 
mentalitetga ega ekanligi. Ular millat taraqkiyoti va istiqboli uchun asosiy manba 
hisoblanadi. О„z negizlari asosida rivojlanish yо„lidan bormaydigan millat 
istiqbolda, о„zligini yо„qotadi. Uni hisobga olish, amal qilishini millatning о„z 
negizlariga tayanib rivojlanish qonuniyati – deb aytish mumkin bо„ladi. 
Ikkinchi qonuniyat har qanday jarayonda bо„lgani kabi milliy rivojlanishda 
ham vorislik qonuni amal qiladi. Uning mazmuni shundaki, barcha jarayonlar о„z-
о„zidan paydo bо„lmaydi, balki ular shu yо„nalishda mavjud bо„lgan oldingilari 
bilan bog„liq bо„ladi. Uning negizida yuzaga keladi, undan keyingi taraqqiyot 
uchun xizmat qilishi mumkin bulgan elementlarni qabul qilish asosida, yangisi 
shakllana boshlaydi. Bu jarayon vorislik qonuni hisoblanadi. 
U millatning о„z negiziga asoslanib rivojlanishi shart bо„lgani uchungina 
emas, balki barcha jarayonlar uchun ham amal qiladi. Bu vorisiylik qonuniyatning 
xarakterli xususiyati hisoblanadi. 
Uning milliy taraqqiyot uchun ahamiyati shundaki, u millatning о„z 
negizlari asosida rivojlanishi uchun imkoniyatlar salmog„ining mustaxkam 
bо„lishiga xizmat qiladi. 
Milliy g„oya shakllanishida ana shu ikki qonuniyatning uyg„unligi asosiy 
hisoblanadi. 
Albatta, milliy g„oya negizlari faqat millatning tor doiradagi zaminlari bilan 
cheklanmaydi. Shuning bilan bir qatorda umumbashariyat erishgan ilg„or 
yutuqlarga ham tayanadi. 
Shuning uchun ham Prezident Islom Karimov mamlakatimiz о„z 
mustaqilligini qо„lga kiritgandan keyin uni yangilash va rivojlantirishning 
quyidagi tо„rtta asosiy negizini belgilab bergan edi. Bular: 
umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik;
xalqimizning ma‟naviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish;
insonning о„z imkoniyatlarini erkin namoyon qilishi;
vatanparvarlik
2
 kabilardir.

---

73 
Kо„rinib turibdiki, ularda milliy g„oya tamoyillari umuminsoniy qadriyatlar 
bilan о„zaro uyg„unlashib ketgan. 
Ana shu negizlar asosida milliy g„oyamizning asosiy tamoyillari 
shakllanadi. Xо‘sh tamoyil nima? Tamoyil biror bir ta’limot, dunyoqarash yoki