1. Rivojlanish psixologiyasining tavsifi, fan sifatida Rivojlanish psixologiyasining nazariy va amaliy vazifasi

Erikson nazariyasining asosiy tushunchalari

Eriksqnnina Ego rivojlanishi haqidaai tavavvurlnri unina quyidagi avarlarida bayon etilgan». Bqlaljk va lamiyat» (1950), «Identiklik: o‘spirinlik jnqjrozj» (1968), ^ldentiklik va hayotiy sikl» (1979), «V€^tt^iklik» (1979) va b. Yuqorida keltiriraan kitoblar pqmlaridan ham ko‘rinib turibdiki, Eriksqn kqpvepvjyavida asqsiy tushuncha — identiklikdir. Shaxvjy jdeptjklik— shaxspipg yadro- si, yuragi» bolib, uni bovhqalardnn farqli ravi^^da faqat o‘zi- ga q‘xshashliajni tavdiqlaydigan individual xislatlar tq‘plamidir¹. Ego identiklik— shaxsiy Mepipipa barqarorligi, u-luksizljgj, yax- ljtljgipi subyektiv his qilivhdir. Guruhiy identikllk- ma'lum ilti- moiy guruhga tegjshljljaini his qilishdir. Egoidentiklik va guruhiy ideptjklik hayot davoimida shakllanadj.
Erikvonnjpg ta’kidlavhjcha, ideptiklik vhakllanjshjda mu- him mexanizmlardan biri ritualizatsiya - ipsqnlar oravjda ma’lu- motlar armashivhda, o‘zaro aloqaaa kjrishjshda xulq-atvornjng takrqrlapuvchi shnk‘‘nridir. Rjtualizatviya - tug‘ma avovga ega bo'lib, hayot davqmjda murakkablashib boyib boradi.
Erikvon nazariyasipina asosiy mohiyati vhundap ibqratkj, har bir inson o‘z hayoti davomida sakkizta bqsqjchdap ‘‘tadi, har bir bosqichda unga ijtimoiy talablvo qo‘yi‘vdi. Ijtimoiy oivoj^^i^^nisU- dv ^1^1^ oldida tuogan muvmmolao unga iaqirozli va/iyatlarai tug‘dioadi. Iaqiroz - rivojlanishning o‘tish, burilish dvvoi bo‘lib, inson ungv nizoni qanday Ual qilishni bilmvydigaa, kuchli, mos- lashuvchan slaxs sifatida kioishi mumkin. Odamlao rivojlaaish bosqichidagi qaoama-qaoshiliklaoni turlicUa muvaffaqiyat va har xil tezlikdv bartaoaf etadi — Eoikson koasepsiyvsiniag epigenetik tamoyili sUundan ibooat. Eriksoaaiag ta’kidlashicUa, avlodlvr- ning ehtiyojlaoi va imkoniyatlvri simmelrikdir, uning konsepsi- yasida ulaoning o‘zaoo bog‘liqligi aks ettioilgaa.

3. 
   Shaxs rivojjanishining psixoijtimoiy bosqichlari
   

E.Erikson o‘zining bioincUi yirik va o‘ta maslhur isUida yozgaadiki, sUaxsiy iad^aiduallilikai ohganish XX asrning ik- kinchi yaomida XIX aso oxirida Z.Freyd vaqtidagi shahvoniyat- ga beoilganlikni o‘rganish qanday bo‘lgan bo‘lsa, sUunday stovte- gik mvsvla bo£di. «Turli tarixiy ^.^01.0, — deb yozadi u, — bizgv insoniy sUaxsning o‘z mohiyatiga ko‘oa ajrvlmas qismi yuzasidva turli jihatlarni vaqtga oid keskinlikdv ko‘oisU imkonini beoadi».
6-jadvvlda E.Eoikson bo‘yicUa shaxs Uvyotiy yoMning bos- qichlari taqdim etilgan.
Hayotiy siklning hao bir bosqichi uclun jamiyat tomonidan oldinga suoiladigan maxsus ^.^1^. xaoakterlidir. Jamiyat hvyo- tiy siklning tuoli bosqichlvrida rivojlanish mazmuaiai ham bel- gilaydi. Biooq E.Eoiksonga muvofiq vazifaaiag yecUimi shvxs- ning psixologiik hvrvkatlvaliruvchi rivojlanishdv eoishgan darajasi kabi u yashayotgaa jamiyataing umumiy ma'nvviy mu- hitiga ham bog‘liq.
Go‘daklik yoshiniag va/ifasi — olamga asosli isUonclrni sUvkllantirish, bir-biridan ajoalganlik va begonalasUish tuyg‘usini bartaraf etishdan iborat. Ilk yosl vazifalari — shaxsiy erkinligi vv mustaqilligi uclun o‘z hvrvkatlvridvn kuclli shubhvlanish va uyat tuyg‘usiga qaoshi kurashdaa iborat. 0‘yinli yosUaiag vazifalaoi — fvol tasUabbusning va ayni vaqtda o‘z istvklari uchun aybdorlik
hamda axloqiy mas^uliyat Uissini bosUdvn kechioishaiag 01^^^- lvnisUi. Mvktvbda o‘qisU dvvoida yvngi — o‘z no^noqligi va
foydasizligiai aaglashga qarsli tuouachi mehaatsevarlik va mel- nvt quoollari bilan muomala qila olisl malvkasiaing shakllaaisUi sodio bo‘ladi. O'smio'ik va ilk o‘spirinlik yoshidv dastlabki yax- lit o‘zini va olamdagi o‘z o‘onini anglasl vazifasi; bu vazifaai Ual qilisUdagi salbiy qutb — shaxsiy ^Men^ini («bio xillik diffuziyasi») tusUuaishda isUoacUsizlik pvydo bo'ladi. O‘sprialikniag oxiri va yetuklikning bosUlanishidagi vazifvlar — umo yoddosUini izlasl va yo'g‘izlik tuyg‘usini baotaoaf etuvchi yaqin do‘stona aloqalarni o‘ravtisUdaa ibooat.
Yetuklik davri avzifasi — insoadagi ijodiy kucUaiag qoloqlik va tujg^un'ikka qaoshi kurashuvi. Keksalik davri Uayotdan elti- moliy ixlosi qaytisl va o‘sib booayotgaa umidsi/likka qarvma-qao- shi taozda o‘zi, o‘z hayotiy yo‘li to'ghisidagi yakuniy yaxlit tasav- ^□0^1^^ sUakllanishi bilan xarakteolaaadi.