1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov
Download 2.35 Mb. Pdf ko'rish
|
электрон-дарслик-КГ (2)
- Bu sahifa navigatsiya:
- SHAHAR ATROFIDAGI KO’KALAMZOR ZONALAR
|
O’SIMLIK FITONCIDLARI
O’simlik va daraxtlarning sanitariya va gigiena jihatidan ahamiyati 73 shundaki, ular uchuvchan organik birikmalarni havoga ajratib chiqaradi. Bu moddalar turli mikroorganizmlarni qirib tashlab, atmosfera havosini tozalaydi. Bular fitoncidlar deb ataladi. Fitoncidlar mikroblarni o’ldiradi yoki ularning o’sishini pasaytiradi. Oq qayin, akaciya, tyerak, eman, tol kabi daraxtlar havodagi engil ion koncentraciyasining oshishiga katta yordam byeradi. Mikroblarni yo’qotishga yana o’simliklardan sarimsoq piyoz katta yordam byeradi. Fitonciddar miqdori faslga qarab o’zgarib turadi. YOz va ko’klamda ular ko’p miqdorda ajralib havoni mikroorganizmlardan tozalashga yordam byeradi. Daraxtlarning shovqin-suronni kamaytirishda ham roli katta. Olimlarning fikricha, ko’chalarda o’sadigan oq akaciya, archa, qarag’ay, tyeraklar shahar shovqinini 4,2 Db ga, ko’cha yuzidan 250 m ichkariroqda o’sadiganlari esa 17,5 Db gacha kamaytirishi mumkin ekan. Daraxt qancha zich ekilsa, shovqin shuncha kamayadi. Masalan, 3—4 qator qilib ekilgan daraxt shovqinni 10 dB ga kamaytiradi. Demak, sanitariya organi xodimlari shahar loyihasiga xulosa yozayotgan vaqtda bu masalaga ham e’tibor berishlari kerak. SHAHAR ATROFIDAGI KO’KALAMZOR ZONALAR SHahar atrofini ko’kalamzorlashtirish, u yerda istirohat bog’lari va hiyobonlar barpo etish birinchidan shahar havosini ifloslanishdan saqlaydi, ikkinchidan aholining dam olishida katta ahamiyatga ega. Bunday yashil zonalar shaharni aylanma qilib o’rab olgan bo’lishi yoki ma’lum yo’nalishda (5X10—25 km) bo’lgani maqsadga muvofiq. Masalan, Kiev, Sankt- Petyerburg, Moskva, Novosibirsk shaharlaridagi o’rmonlar shular jumlasidandir. O’rta Osiyo shaharlarida o’rmonlar kam yoki mutloqo yo’q. Toshkent, Samarqand, Buxoro, Nukus, Xorazm kabi shaharlar shular 74 jumlasidandir. Moskva shahri atrofidagi yashil zonalar radiusi 50 km, Sankt- Petyerburg atrofi 70 km, Kievda 40—70, Xar’kovda—32—66 km ni tashkil etadi. YAshil zonalar — hiyobonlar, mevazorlar, ko’chatxonalar va himoya uchun ekilgan qator-qator daraxtlar, birinchidan, turar joylar havosini tozalaydi, ikkinchidan shahar iqlimini yaxshilab, territoriyani qattiq shamoldan asraydi. SHahar atrofida joylashgan meva va sabzavot ishlab chiqarish xo’jaliklari aholini yangi mahsulot bilan ta’minlab turadi. SHahar chekkasida joylashgan yashil zonalar kishilarning dam olishi va hordiq chiqarishi uchun xizmat qiladi. U yerga dam olish uylari, pansionatlar va boshqalar quriladi. Download 2.35 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|