11. Menejment asoslari

Boshqarishning iqtisodiy usullari iqtisodiy manfaatlardan foydalanishga asoslanadi.Har qanday jamiyatning iqtisodiy munosabatlari, eng avvalo manfaatlarda namoyon bo‘ladi. Manfaatlar uch xil bo‘ladi:

• 
  umumjamiyat manfaatlari;
  
• 
  jamoa manfaatlari;
  
• 
  shaxsiy manfaatlar.
  

Umumjamiyat manfaatlarini ro‘yobga chiqarish maqsadida quyidagi iqtisodiy boshqaruv usullariga e`tibor beriladi:

• 
  korxonalar va xo‘jaliklarga faoliyat yuritishlarida erkinlik va mustaqillik berish;
  
• 
  xo‘jaliklarni pirovard natijalarga binoan moddiy rag‘batlantirish, soliq imtiyozlarini berish;
  
• 
  moliya-kredit munosabatlarini takomillashtirish;
  
• 
  baxo,foyda, soliq, rentabellik, raqobat va h.k.
  

Iqtisodiy boshqaruv usullarining asosiy vazifasi ishlab chiqariladigan mahsulot birligiga sarflanadigan xarajatlarni kamaytirishga imkon beruvchi xo‘jalik mexanizmlarining yangi usullarini, shuningdek, manfaatdorlik muhitini vujudga keltirish va ulardan samarali foydalanishdir.
Boshqariluvchi ob`ektga iqtisodiy usullar orqali ko‘rsatiladigan ta`sir korxonalarni:

• 
  jiddiy rejalar qabul qilishga;
  
• 
  mehnat va moliya resurslaridan yanada unumliroq foydalanishga;
  
• 
  yangi texnologiyalarni joriy qilishga;
  
• 
  mehnat unumdorligini oshirishga;
  
• 
  raqobatbardosh mahsulotldarni ishlab chiqarishga rag‘batlantiruvchi va da`vat etuvchi bo‘lishi kerak.
  

Boshqaruvning iqtisodiy usullari jumlasiga:

• 
  kredit va foiz stavkalari;
  
• 
  soliq va soliq yuki;
  
• 
  boj to‘lovlari;
  
• 
  subsidiya va sanatsiya;
  
• 
  litsenziya;
  
• 
  transfert to‘lovlari;
  
• 
  narx-navo va h.kh kiradi.
  

Subsidiya –bu davlat tomonidan aniq maqsad yo‘lida ishlatish uchun qaytarib olmaslik sharti bilan ajratiladigan pul mablag‘i.
Subsidiyalar:

• 
  iqtisodiyotni diversifikatsiyalash;
  
• 
  eksport-importnii muvozanatlashtirib turish;
  
• 
  innovatsiya;
  
• 
  ayrim xududlarga yordam berish;
  
• 
  konversiya (harbiy ishlab chiqarishdan halqqa kerakli tovar ishlab chiqarishga o‘tish) maqsadida ajratiladi.
  

Subsidiya:

• 
  jahon bozorida milliy manfaatni ximoya qilish;
  
• 
  dunyo bozorida narx pasaygan sharoitda tovar eksportini to‘xtatib turgan firmalarga madad berish;
  
• 
  zarur ish bilan shug‘illanuvchi, lekin yangi, hali moliyaviy zaif firmalarni qo‘llab-quvvatlash;
  
• 
  davlat dasturlari va tavsiyalariga binoan ish yuritayotgan firmalarni siylash uchun beriladi.
  

Sanatsiya – iqtisodiyot uchun ahamiyati katta korxonalarni tang holatidan chiqarib, ularning normal ishlab turishini ta`minlash hamda korxonalarni ommaviy bankrot bo‘lishiga yo‘l bermasdan, raqobatchi korxonalar sonini kerakli me`yorda saqlab turish maqsadida malga oshiriladi.