3. Tik (vertikal) zovurlar, ularning tuzilishi. Zovur quduqlarini joylashtirish tizimi..Zovurlashtirish deb, sug’oriladigan dehqonchilikda yerning sho’rlanishi va botqoqlanishiga qarshi kurashda sizot suvlarini suniy yo’l bilan chiqarib tashlash usuliga aytiladi. Zovurning asosiy maqsadi- tuproqning tuz va suv rejimini tubdan yaxshilash uchun tuproq-gruntidan meyoridan ortiqcha sizot suvlarini chiqarib tashlashdir. Ularning asosiy vazifasi:1) Tuproqdan ortiqcha zararli tuzlarni yuvib chiqarib tashlash; 2) Sizot suvlarini maqbul chuqurlikda saqlab turish. Zovurlar 2 guruhga bo’linadi:1) Tabiiy zovurlar (daryolarning eski qurigan o’zanlari)2) Sun’iy zovurlar. 1) ochiq zovurlar- ochiq bo’ylama chuqurlar orqali sizot suvlarining chiqishi.2) yopiq zovurlar- yopiq quvurlar orqalisizot suvlarni chiqarish.3) Tik (vertikal) zovurlar- maxsus quduqlardan sizot suvlarni nasoslar yordamida tortib chiqarish.4) Aralash zovurlar – ochiq yoki yopiq zovurlarga qo’shimcha o’rnatilgan tik quduqlar va ulardan cizot suvlarni tabiiy bosim bilan chiqishi. Ochiq gorizontal zovurlar quyidagi tarmoqlardan iborat bo’ladi:Guruh zovurlari,Yig’ish zovurlari,Kollektorlar,Bosh ( magistral) kollektorlar. Zovur va kollektorlardan yig’ilib chiqqan suvlar magistral yoki bosh kollektorlarga , ulardan suv qabul qilgich (vodopriyemnik)larga (dengiz, daryo, ko’l va hokazo) oqiziladi. Ochiq zovurlar ekskovatorlarda qaziladi. Kovlashda zovurlar nishabligi (0,001-0,002), ularning qdyaligi hamda tuproqning mexanik tarkibi hisobga olinadi. Agar tuproqning tarkibi og’ir soz bo’lsa 1:0,5; o’rtacha bo’lganda 1:1 va yengil tarkibli bo’lganda 1:1,5 nisbatda bo’ladi. Shu tarkibda kovlanganda zovurlardan oqayotgan suvning tezligi 0,25-0 40 m/sek zovurning nishabi esa0,001-0,002 dan kam bo’lmasligi kerak.
6-variant1.DEHQONCHILIKKA AZOT, FOSFOR, KALIYning Don DUKKAKLI òsimliklarning roli-O’simlik hayotida makro va mikroelementlar hamda o’simliklar oziqlanishida mikroorganizmlarning roli.O’simliklar tarkibida azot, fosfor, kaliy, kalsiy, magniy, temir kabi elementlar anchagina (0,01% gacha) bo’ladi, ular makroelementlar, oz miqdorda (0,01-0,001 %) bor, mis, rux, marganes, kobalt, molibden kabi elementlar uchraydi, ular mikroelementlar deb ataladi. O’simliklar tarkibida 70 dan ortiq kimyoviy elementlar topilgan. O’simliklarning oziqlanishi 3 hilga bo’linadi: avtotrof, mikrotrof va bakteriotrof usullari. Avtotrof oziqlanishda o’simliklar tuproqdan suvda erib oksidlangan mineral tuzlarni o’zlashtiradi. Mikrotrof oziqlanish mikoriza yordamida sodir bo’ladi. O’simliklarning bakteriyalar yordamida oziqlanishi bakteriotrof oziqlanish deyiladi.Azottuproqda eng harakatchan va o’simliklarning muhim oziq elementlaridan hisoblaO’simliklar ildizi tuproqdagi azotni muhim oziqlanish manbalardan bo’lgan nitratlar, (NO2, NO3)dan va ammoniy tuzlari(NH4)dan o’zlashtiradi.nadi. Organik moddalarning parchalanib, ammiak hosil qilish prosessii ammonifikasiya deb ataladi. Ammiakning oksidlanib , nitrit va nitrat kislotalarga aylanish prosessinitrofikasiya prosessii deyiladi..Azot, fosfor va kaliyning hamda don dukkakli o’simliklarning roli, almashlab ekishning ahamiyati. Fosfor: Tuproqda fosfor kam harakatchan bo’ladi, tuproqqa singadi, suvda yomon eriydi, o’simliklar qiyin o’zlashtiradi. Tuproqda uning yalpi miqdori juda ko’p. Agar ular o’simliklar o’zlashtira oladigan holatga o’tkazilsa, yerlarga fosforli o’g’it solinmasdan ham 40-50 yil davomida ekinlardan mo’l hosil olish mumkin bo’lar edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
