1990-йил 20-январда Тошкент шаҳар фаоллари билан йиғилиш ўтказди

1993-йил 9-апрелда 12- чақириқ Қорақалпоғистон Республикаси Олий Кенгашининг 12- сессиясида кириш, 25 боб, 116 моддадан иборат бўлган Қорақалпоғистон Республикаси Конституцияси қабул қилинди. Асосийси Конституцияга мувофиқ, 1993-йилда Қорақалпоғистон тарихида биринчи марта ҳокимият учта тармоқдан иборат бўлган қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятининг фаолияти йўлга қўйилди. Олий давлат ҳокимияти органи – қонун чиқарувчи орган – Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгесига айланди. Ижро этувчи ҳокимият – Вазирлар Кенгаши тузилди. Республикадаги суд тизими фақат қонунга бўйсунувчи мустақил орган сифатида иш бошлади.
1994-йил 25-декабрда ҳуқуқий демократик ва кўп партиявийлик асосида республика Олий Мажлисига илк бор оммавий сайловлар ўтказилди. Шундай қилиб, энг юқори давлат қонун чиқарувчи орган – Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси депутатлар корпуси шаклланди.

Бунда парламентнинг алоҳида роли бўлиб, мамлакатнинг энг юқори давлат органи ҳисобланадиган Қорақалпоғистон Республикаси – Жўқорғи Кенгеси раиси Қорақалпоғистон Республикаси парламенти раисидир.

Парламент ишининг асосий шакли – сессиялар, яʼни интервал вақти-вақти билан ялпи мажлислар чақириладиган палаталар, доимий комиссиялар фаолиятида кўринади.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати аʼзолари (сенаторлар) тенг миқдорда – Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси депутатлари, вилоятлар, туманлар давлат ҳокимияти вакиллик органларининг тегишли қўшма йиғилишларида яширин овоз бериш йўли билан Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳридан олти кишидан сайланади.

Ўзбекистон Олий Мажлиси раисининг ўринбосарларидан бири Қорақалпоғистон Республикаси вакили, ҳозирда Қорақалпоғистон Жўқорғи Кенгаши (парламенти) раисидир.

Республикада олий ижро этувчи ва маʼмурий ҳокимиятни амалга оширувчи Вазирлар Кенгашининг роли ҳам тегишли аҳамият касб этади. Мустақиллик даврида унинг ҳуқуқий мақоми, шаклланиши ва иқтисодий, ижтимоий-маданий қурилиш ва бошқарув органларини бошқариш фаолиятининг қонуний асослари мустаҳкамланди ва янгиланди. Ҳукумат фуқароларни ижтимоий ҳимоя қилиш, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва икки республиканинг бошқарув органлари билан алоқаларини яхшилаш борасидаги фаолиятини кенгайтирмоқда.
Мустақиллик йилларида Қорақалпоғистоннинг сиёсий ҳуқуқларининг кенгайиши натижасида мамлакатнинг бозор муносабатларига ўтиши, иқтисодиётни бошқаришда давлат функсияларининг ўзгариши, вазирликлар ва давлат қўмиталарининг тизим ва ваколатларида жиддий ўзгаришлар рўй берди. Республика иқтисодий ва ижтимоий ҳаётнинг кўплаб соҳаларини – консерн, уюшмалар ва бошқаларни бошқариш учун янги марказий бошқарув органлари пайдо бўлди. Улар турли мулкчилик шаклларига мос келади. Бироқ ҳозир ҳам бутун бошқарув механизмини ҳар томонлама такомиллаштириш дастурини ишлаб чиқиш талаб қилинмоқда. У бозор иқтисодиёти қонунларига бўйсуниши ва марказда, жойларда ижро этувчи ҳокимиятни мустаҳкамлаш шароитида сиёсий ва ҳуқуқий ислоҳотлар реал ҳолатидан келиб чиқиши керак.

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар тизими ва ҳуқуқий мақомининг яхшиланиши Қорақалпоғистон ҳуқуқларининг кенгайиши, жамоат ва давлат ҳаётининг демократияси, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳимоясининг кучайиши билан боғлиқ эди. Мустақиллик даврида суд соҳасида ижобий ўзгаришлар юз берди, унга кўра, суд қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятлардан, сиёсий партиялар ва жамоат бирлашмаларидан мустақил равишда ишлай бошлади. Давлат арбитражи – ҳакамлик судини хўжалик судига айлантириш, Қорақалпоғистон прокурорларини тайинлаш ва уларнинг фаолиятини назорат қилишда иштироки, уларнинг вазифаларини аниқлаштириш ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ривожланишининг муҳим босқичи бўлди.

Шуни алоҳида қайд этиш керакки, Ўзбекистон Республикаси Конституциясида республиканинг қонунийлик даражаси таʼминланган бўлиб, бу қорақалпоқ халқига ўз тақдирини ўзи белгилаш, тенг ҳуқуқли жамият қуриш, фуқаролик позициясини ҳар томонлама ривожлантириш, шунингдек, аҳолининг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш кафолатини беради.

Қорақалпоғистон суверен республика сифатида ўз Давлат рамзларига эга. 1992-йил 14-декабрда “Қорақалпоғистон Республикасининг давлат байроғи тўғрисида” қонун қабул қилинди. Байроқ машҳур қорақалпоқ ва ўзбек рассоми Жоллибай Изентаевнинг эскизига биноан яратилган.