2. 1-Mavzu: Tabiiy resurslar va ularning turlari reja

Ekologik fondlar manbaini asosan korxornalarning chiqindi chiqarganligi, 
ifloslantiruvchi moddalarni tashlaganligi, chiqindilarni joylashtirganligi, avariya natijasida 
tabiiy muhitni ifloslantirganligi uchun jarima to‗lovi, korxonalarning tabiatni muhofaza 
qilish qonunchiligini buzganligi uchun vujudga kelgan ekologik zarar o‗rnini qoplash 
mablaga, ixtiyoriy badal (vznos) va boshqalar tashkil qiladi. Bularning ichi-da atrof-
muhitni ifloslantirganligi uchun to‗lanadigan to‗lov-lar ulupsh 80% dan ko‗p bo‗lishi amalda 
tasdiqlangan. O‗zbekis-tonda tabiiy resurslarga zarar etkazish, o‗rmonlarni kesish, ov qilish 
man etilgan vaqtda ovchilik bilan shug‘ullanish, havzalarda baliqlarni ko‗plab maxsus 
vositalar bilan tutish (to‗r, portlatish, elektr toki va boshq.), dorivor va texnik xomashyo 
beruvchi giyohlarni yig‗ish, nomi «Qizil kitoblar»ga tushgan o‗simlik va hayvonlarni yig‗ish, 
ovlash va boshqa zarar keltiruvchi faoliyatlar uchun juda ham kam jarima solinadi, bundan 
foydalangan brakonerlar qo‗rqmasdan o‗z ishlarini bemalol davom ettiraveradilar. Agar 
jarima soliqlari va boshqa turdagi to‗lovlar miqdori oshirilsa, qonunbuzar ancha zarar 
ko‗radi, tabiat-ni muhofaza qiluvchilar ko‗proq mablag‗ tushumiga ega bo‗lardi. Bu borada 
tashkiliy ishlar takomillashtirilishi zarur. 
Oʹz bilimini tеkshirish uchun savollar. 
1.  Tabiiy resurs nima? U necha xil sinflanadi? 
2. Resurslar tabiiy jixatdan qanday sinflanadi? 
3. Resurslar tugash darajasiga binoan qanday sinflanadi? 
4. Resurslar iqtisodiy jixatdan qanday sinflanadi? 
5. Insoniyat oldida qanday muammolar mavjud? 
6. Xom ashyodan qanday foydalanilmoqda? 
7. Tabiatdan foydalanish –deganda nimani tushinasiz? 
8. O‘zbekistonda mineral resurslardan foydalanish xolatini izohlab bering. 
9. Ekologia bilan iqtisodiyotni qanday bog’liqlik tomonlari bor? 
10. Atrof-muhitning ifloslanishidan kelib chiqadigan zarar? 
11. Tabiatdan foydalanishning iqtisodiy mexanizmlarini izohlab bering. 
Tayanch soʹz va iboralar: 
 
Biosfera, atmosfera, gidrosfera, litosfera, tirik moddalar, biogen moddalar, fitogen 
moddalar, zoogen moddalar, kas moddalar, biokos moddalar, biosferaning funktsiyalari, 
tabiiy resurslar, real resurslar, potentsial resurslar, tugaydigan resurslar, tugamaydigan 
resurslar.Iqtisodiy mexanizm, tabiiy resurslar, ekologik soliqlar, soliq imtiyozlari, tabiat 
muhofazasini moliyalashtirish, ekologik fondlar.