2-mavzu. Iqtisodiy tahlilning metodi va unda qo‘llaniladigan an’anaviy usullar reja


Download 0.83 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/15
Sana09.06.2023
Hajmi0.83 Mb.
#1469981
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
2-MAVZU. IQTISODIY TAHLILNING METODI VA UNDA QO‘LLANILADIGAN AN’ANAVIY USULLAR (1)

Natijaviy 
ko‘rsatkichlar 
tahlil 
qilinishi 
mo‘ljallanayotgan ko‘rsatkichlardir. Ularning o‘zgarishiga ta’sir qilgan sabablarni 
ifoda etuvchi va ta’siri o‘lchanishi mumkin bo‘lgan ko‘rsatkichlar omillar 
7
Хасанов Б.А. Иқтисодий таҳлил. ОТМ РКПҚТМО учун ўқув-услубий мажмуа.- ТДИУ, 2015, 13-бет. 


deyiladi. Odatda, ular miqdor va sifat ko‘rsatkichlarga bo‘linadi. Miqdor 
ko‘rsatkichlar birlamchi ta’sir etuvchi ko‘rsatkichlar bo‘lib, ularning ta’sir kuchi 
birinchi o‘rinda aniqlanadi. Sifat ko‘rsatkichlari ta’sir kuchini esa ikkinchi 
navbatda aniqlash ko‘zda tutiladi. Tahlil ko‘rsatkichlarini mutloq, nisbiy va 
o‘rtacha miqdorlar orqali, ularni esa natural yoki qiymat o‘lchov birliklari 
yordamida ifoda etish mumkin.
Maxsus usullar, vositalar hamda shakllardan foydalanib o‘rganish iqtisodiy 
tahlilning alohida xususiyatidir. Tanlangan mavzuda fanni o‘qitishdagi yana bir 
munozarali holatlardan biri bu - usullar bilan vositalarning bir-biridan ajratilgan 
holda talqin qilinmaganligidadir. Haqiqatan, yuqorida sanab o‘tilgan adabiyotlarda 
usullar bilan bir qatorda mutloq, o‘rtacha va nisbiy ko‘rsatkichlar, guruhlashtirish, 
jadvallardan foydalanish kabilar ham sanab o‘tilgan. Biroq ularning barchasida 
ular usul sifatida emas, balki vosita sifatida tavsiflanganiga e’tibor qaratish lozim, 
deb hisoblaymiz. Masalan, Savitskaya G.V. ularni alohida usul sifatida bayon etish 
davomida quyidagi fikrlarni bildirgan: “Iqtisodiy voqea va hodisalar odatda 
mutloq va nisbiy ko‘rsatkichlarda aks ettiriladi
8
. Shunday tavsifni 
guruhlashtirishga 
nisbatan 
ham 
ko‘rish 
mumkin: “XFTda axborotni 
guruhlashtirishning keng qo‘llanilishi – bu o‘rganilayotgan ob’ektlar yaxlit 
to‘plamini tegishli belgilari bo‘yicha o‘xshash miqdorla bo‘linishiga aytiladi”
9,10

Tahliliy jadvallardan foydalanish tahlil qilish ketma-ketligi, natijalarni aniq, 
ixcham va yorqin ifoda etish imkonini berishi hammamizga ma’lum. Muallifning 
ushbu masaladagi fikri bizning fikrimizga zid emas: “Tahlil natijalari odatda 

Download 0.83 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling