2-mavzu. Iqtisodiy tahlilning metodi va unda qo‘llaniladigan an’anaviy usullar reja

2-bosqichda tahlil ob’ekti tavsiflanadigan sintetik va analitik ko‘rsatkichlar 
ishlab chiqiladi; 
3-bosqichda tahlil uchun zarur bulgan axborotlar yig’iladi va tayyorlanadi 
(ishonchliligi tekshiriladi, taqqoslanma ko‘rinishga keltiriladi); 
4-bosqichda xo‘jalik faoliyatining natijalari biznes reja, o‘tgan yil, ilg’or 
korxonalar ko‘rsatkichlari bilan taqqoslanadi; 
5-bosqichda omilli tahlil o‘tkaziladi va natijaviy ko‘rsatkichlarga omillar 
ta’siri hisoblanadi; 
6-bosqichda ishlab chiqarish samaradorligini oshirishda foydalanilmayotgan 
va istikboldagi imkoniyatlar aniqlanadi; 
7-bosqichda turli omillar ta’sirini va aniqlangan ishlatilmayotgan 
imkoniyatlarni hisobga olib, xo‘jalik faoliyatini baholash amalga oshiriladi va 
ulardan foydalanish bo‘yicha aniq tadbirlar belgilanadi. 
Analitik tadqiqotlarni bunday ketma-ketlikda bajarish iqtisodiy tahlilning 
nazariy va amaliy nuqtai nazaridan ham maqsadga muvofikdir. 
 
2.2. Iqtisodiy tahlilning metodi va usullarini tasniflanishi. Iqtisodiy 
tahlilning oddiy-an’anaviy va iqtisodiy matematik usullari 
Iqtisodiy tahlil maxsus usullarini qiskacha qilib, tahlil instrumentlari, deb 
ham aytish mumkin. Iqtisodiy tahlilda qo‘llaniladigan usullarni turlicha turkumlash 
mumkin. Maxsus adabiyotda iqtisodiy tahlil usullarini o‘nga yaqin ko‘rinishda 
turkumlash va har birida eng kamida beshtadan guruhda turli texnik usullarni 
ko‘rsatish mumkinligi bayon etilgan. Bu usullar orasida eng qadimiy, qo‘hnalari bu 
uning an’anaviy usullari bo‘lib, bu usullar nafaqat iqtisodiy tahlilda, balki boshqa 
fanlarda ham ma’lumotlarni qayta ishlash uchun keng qo‘llaniladi. Ular tahlilning 
turli bosqichlarida - dastlabki tahlil, umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlarni tahlili, 
omilli tahlil o‘tkazish jarayonlarida qo‘llanilishi mumkin.
Eng ko‘p qo‘llaniladigan quyidagi usullarni an’anaviy usullarga kiritish 
mumkin: taqqoslash, balans usuli, zanjirli bog’lanish usuli, mutloq (nisbiy) 
ko‘rsatkichlardagi farqlar usuli.

---

Tahlilning dastlabki bosqichida birinchi navbatda taqqoslash usulidan 
foydalaniladi. Taqqoslash usulining mohiyati bir toifadagi ob’ektlarni ular