2-mavzu. Korxonalarning tashkiliy-xuquqiy shakllari

texnologik, predmetli va aralash. 
Texnologik tuzilmali korxonalarda sexlar va ishlab chiqarish uchastkalari 
texnologik jihatdan bir xillik tamoyili asosida tashkil qilinadi (masalan, 
to’qimachilik kombinatlarida yigiruv va to’quv sexlari). 
Predmetli tuzilmaga asoslangan korxonalarda har bir sex ma’lum bir mahsulot 
yoki uning bir qismini ishlab chiqaradi (masalan, avtomobil zavodida motor sexi, 
shassi sexi va hokazo). 
Aralash (predmetli-texnologik) tuzilma tayyorlov sexlarini texnologik 
tamoyilda (temirchilik, cho’yan quyish, po’lat quyish va hokazo), ishlov berish va 
mahsulot chiqarish sexlarini esa predmetli tamoyil asosida tashkil etishni ko’zda 
tutadi. 
Sanoat korxonasining tuzilmasi quyidagi omillar ta’siri ostida shakllanadi: 
* texnika va texnologiyaning xususiyatlari; 
* ishlab chiqarish hajmi; 
* ishlab chiqarishni tashkil qilish shakllari (ixtisoslashtirish, kooperatsiya, 
kombinatsiya, koordinatsiya); 
* ishlab chiqarilayotgan mahsulot va ko’rsatilayotgan xizmatlarning 
murakkabligi va nomenklaturasi; 
* ishlab 
chiqarishni 
avtomatlashtirish, 
mexanizatsiyalashtirish 
va 
robotlashtirish darajasi; 
* mulk shakli; 
* raqobat olib borish usullari hamda shakllari va hokazo. 
Amaliyotda ishlab chiqarish tuzilmasini mukammallashtirishning asosiy 
yo’nalishlari ishlab chiqilgan. Ular qatoriga korxona va sexlarni yiriklashtirish; 
alohida korxonalar integratsiyasi; korxona ichidagi barcha bo’linmalar orasida 
mutanosiblikni ta’minlash; sexsiz struktura kabilarni kiritish mumkin. 
Korxonaning raqobatbardoshligini oshirish, ya’ni boshqaruv sifatini ko’tarish 
va ishlab chiqarish faoliyatidagi yakuniy natijalarning yuqoriligiga erishish 
korxona tuzilmasini mukammallashtirish samaradorligini narxlovchi mezon bo’lib 
xizmat qiladi. 

---