2021 umumta’lim maktablarida uyadosh so‘zlarni o‘qitish

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 3 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
296 
w
www.oriens.uz
April
2021
 
 
bo‘ladi. Bunda yuqoridagi so‘zlardan foydalanamiz. Ya’ni yuqoridagi uyadosh 
so‘zlarni asos qilib olamiz va uning atrofida shu uyaga kirvchi boshqa so‘zlarni yozib 
chiqamiz (bu so‘zlarning barchasi aylana diagramma ichida bo‘ladi). 
Bunday vositalar o‘quvchilarda ma’lum bir uyaga mansub so‘zarni o‘z 
xotirasidan ko‘proq qidirib topishga hamda, atrof muhitga shu bilan birga ularni 
tilimizda qanday ifodalanishiga ko‘proq e’tibor berishimizga omil bo‘ladi. 
II guruh. O‘quv qurollari: 

---

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 3 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
297 
w
www.oriens.uz
April
2021
 
 
Bundan tashqari ushbu mashg‘ulotlar o‘quvchilar xotirasida yana ham ko‘proq 
saqlanishida hamda, bunday so‘zlarni o‘z o‘rnida ishlatib, o‘z so‘z boyligini 
oshirishga sabab bo‘ladi. Shu tariqa o‘quvchilar navbatdagi topshiriqni bajaradi. 
Navbatdagi topshiriq esa “Eng yaxshi savol” deb nomlanadi. Chunki endi shart 
bir oz o‘zgartirilib, guruhlar bir-biriga, o‘zlariga-o‘zlari savol beradilar va eng yaxshi 
savol bergan guruh aniqlanadi hamda o‘qituvchi har bir shart ballarini hisoblab 
boradi. Barcha shartlar oxirida eng ko‘p ball yig‘gan guruh aniqlanadi hamda 
rag‘batlantiriladi.
Shart quyidagicha bajarilishi mumkin: 
I guruh: Uyadoshlik hodisasi bir mazmuniy uyaga mansub bo‘lishi mumkinmi?
II guruh: yo‘q. Uyadoshlik faqat bir mazmuniy uyaga mansub so‘zlardir. 
II guruh: Uyadoshlik hodisasining o‘ziga xos xususiyati nima? 
III guruh: Bunday so‘zlar xotirada oson saqlanadi va nutqiy jarayonda ulardan 
oson foydalanish imkonini beradi. 
III guruh: Uyadosh so‘zlar tilshunoslikning qaysi bo‘limida o‘rganiladi? 
IV guruh: leksikologiya bo‘limida o‘rganiladi. 
Savol-javoblar shu tariqa davom etadi va har bir guruhning bali o‘qituvchi 
tomonidan hisoblab boriladi. Bunday topshiriqlar yangi mavzuni takrorlash va bu 
orqali o‘quvchilarning og‘zaki nutqini shakllantirishga sabab bo‘ladi. Mavzuni 
yanada mustahkamlash uchun o‘quvchilarga yana quyidagi topshiriqni beramiz. Bu 
topshiriqni bajarishda “Hot cheyr” metodidan foydalanamiz.
“Hot cheyr” (qizg‘in stul) metodining mohiyati shundan iboratki, doska oldiga 
bitta stol qo‘yiladi. O‘quvchilardan biri doskaga taklif qilinadi. O‘tirgach o‘qituvchi 
mavzuga oid savollar beradi. Savollar tezkor ko‘rinishida ham, mantiqiy savollar 
ko‘rinishida ham bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari stolda o‘tirgan o‘quvchiga 
boshqa o‘quvchilar ham savollar berishi mumkin. O‘yinda savollar tezkorlik bilan 
tushunarli qilib berilishi kerak. Savollar qizg‘in tarzda amalga oshirilsa, o‘yin 
shartiga mos tushadi. 
Yuqoridagi blit-so‘rov metodining savollarini bersak ham bo‘ladi. Chunki, und 
savollar tezkorlik bilan berilishini talab qiladigan xarakterdadir. Bu metod 
o‘quvchining o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi. Ko‘pincha o‘quvchilarda doskaga 
chiqqanda hayajonlanish tufayli savolga javob bera olmaslik holati ham kuztiladi. 
Aynan shuni oldini olishda “Hot cheyr” metodi qo‘l keladi. O‘quvchilar stolga o‘tirib 
hayajonlarini bosib olgan holda, savollarga javob berishlari mumkin. Shu tariqa bir 
necha bosqichlardan iborat bo‘lgan o‘yin yakunlarini va eng faol guruh hamda ushbu 
guruhdagi eng a’lochi o‘quvchi aniqlab olinadi va rag‘batlantiriladi. 

---