28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

Inventarizatsiya jarayonida anqlangan tovar-material zaxiralari kamomadi va ortiqchasining buxgalteriya hisobi va soliqka tortish

• 
  Inventarizatsiya jarayonida aniqlangan tovar-material zaxiralarining kamomadi xakikiy (balans) qiymati bo’yicha hisobdan chiqariladi va buxgalteriya hisobida kuyidagicha aks ettiriladi:
  

debet 5910 «Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan yukotishlar»
schyoti; kredit tovar-material zaxiralarini hisobga oluvchi schyotlar (1000-2900).

• 
  Moddiy javobgar shaxs (yoki boshqa xodim) aybdor deb tan olingan xollarda va agar baxolash natijasida kam chiqkan tovar-material zaxiralarining bozor qiymati (undiriladigan summa) kam chiqkan tovar-material zaxiralarining xakikiy (balans) qiymatidan yukori bulsa, daromad summasi buxgalteriya hisobida kuyidagicha aks ettiriladi:
  

debet 4730 «Moddiy zararni koplash bo’yicha xodimlarning qarzi» schyoti – aybdor shaxs yoki moddiy javobgar shaxsdan undirilishi lozim bo’lgan kam chiqkan tovar-material zaxiralarining bozor qiymatiga; kredit 5910 «Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan yukotishlar»
schyoti - kam chiqkan tovar-material zaxiralarining xakikiy (balans) qiymatiga; kredit 9320 «Boshqa aktivlarning chiqib ketishidan foyda» schyoti - aybdor shaxs yoki moddiy javobgar shaxsdan undirilishi lozim bo’lgan kam chiqkan tovar-material zaxiralarining bozor qiymati va kam chiqkan tovar-material zaxiralariiing xakikiy (balans) qiymati urtasidagi farkiga. Tovar-material zaxiralarining kamomadidan kurilgan daromad summasi umumiy belgilangan tartibda soliqka tortiladi.

• 
  Moddiy javobgar shaxs (yoki boshqa xodim) aybdor deb tam olingan xollarda va agar baxolash natijasida kam chiqkan tovar-material zaxiralarining bozor qiymati (undiriladigan summa) kam chiqkan tovar-material zaxiralarining xakikiy (balans) qiymatidan past bulsa, kurilgan zarar summasi buxgalteriya hisobida kuyidagicha aks ettiriladi:
  

debet 4730 «Moddiy zararni koplash bo’yicha xodimlarning qarzi» schyoti – aybdor shaxs yoki moddiy javobgar shaxsdan undirilishi lozim bo’lgan kam
chiqkan tovar-material zaxiralarining bozor qiymatiga; debet 9430 «Boshqa operatsion xarajatlar» schyoti - aybdor shaxs yoki moddiy javobgar shaxsdan undirilishi lozim bo’lgan kam chiqkan tovar-material zaxiralarining bozor qiymati va kam chiqkan tovar-material zaxiralarining xakikiy
(balans) qiymati urtasidagi farkiga; kredit 5910 «Kamomadlar va qiymatliklarning buzilishidan yo’kotishlar»
schyoti - kam chiqkan tovar-material zaxiralarining xakikiy (balans) qiymatiga.
Tovar-material zaxiralarining kamomadidan kurilgan zarar summasi daromad (foyda) soligini hisoblashda umumiy belgilangan tartibda soliq solish bazasini kupaytiradi.

• 
  Kamomadning aniq aybdori topilmagan yoki moddiy javobgar shaxslardan undirib olish imkoni bo’lmagan xollarda, kam chiqkan tovar-material zaxiralarining kamomadidan kurilgan zarar moliyaviy natijalarga olib boriladi va buxgalteriya hisobida kuyidagicha aks ettiriladi:
  

debet 9430 «Boshqa operatsion xarajatlar» schyoti;
kredit 5910 «Kamomadpar va qiymatliklarning buzilishidan yukotishlar»
schyoti.
Tovar-material zaxiralarining kamomadidan ko’rilgan zarar summasi daromad (foyda) soligini hisoblashda umumiy belgilangan tartibda soliq solish bazasini kupaytiradi.

• 
  Inventarizatsiya jarayonida aniqlangan hisobga olinmagan tovar-material zaxiralari ortikcha chiqish aniqlangan sanadagi aynan shunga o’xshash tovarmaterial zaxiralarining bozor qiymati bo’yicha baxolanadi (ortikcha chiqish sabablari va aybdor shaxslar keyinchalik aniqlanadi) va buxgalteriya hisobida kuyidagicha aks ettiriladi:
  

debet tovar-materil zaxiralarini hisobga oluvchi schyotlar (1000-2900); kredit 9390 «Boshqa operatsion daromadlar» schyoti.
Inventarizatsiya jarayonida aniqlangan tovar-material zaxiralar bo’yicha daromad summasi umumiy belgilangan tartibda soliqka tortiladi.