3- ma’ruza ruda konlarini ochish ruda konlarini tayyorlash reja: Konning yillik unumdorligi

Asosiy, tayyorlov va qirqma lahimlar 
Asosiy kon lahimlariga konlarni ochishda o‘tkazilgan lahimlar va qavat 
yoki konni qazishning butun qazib olish muddati davomida foydalanishda bo‘lgan 
asosiy lahimlar kiardi. Bu lahimlar o‘tkazilishi asosiy xarajatlar manbasi bo‘yicha 
moliyalashtiriladi va xarajatlar ochish lozim bo‘lgan konning yoki uning bir 
qismining ruda zaxiralariga kiradi. 
Asosiy kon lahimlari quyidagilardir: shaxta stvollari, shurflar, shtolnyalar, 
stvol oldi qo‘ralari lahimlari, kvershlaglar, turli vazifali kameralar, asosiy ruda 
tushirgichlar, liftlar uchun ko‘tarmalar, asosiy tashib chiqarish shtreklari va 
ulardan 10 m.gacha kertiklar, drenaj lahimlari, to‘lg‘azmali, ventilyasion, suv 
chiqarib tashlash lahimlari, kabellar, suv qaytarish, gazsizlantirish uchun 
quduqlar va b.lar. 
Tayyorlov lahimlariga alohida uchastkalarni qazish ishlariga tayyorlash 
uchun kon ochilgandan so‘ng o‘tkaziladigan lahimlar kiradi, bular quyidagilar: 
asosiy hisoblanmagan tashib chiqaruvchi shtreklar va ortlar; blokli ko‘tarmalar 
va ruda tushirgichlar; foydalanishli aniqlash lahimlari. 
Qirqma lahimlarga bloklar chegaralarida o‘tkaziladigan va qazish ishlarini 
olib borish bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan lahimlar kiradi. Rudani etkazish yoki 
quduqlarni burg‘ilash uchun xizmat qiladigan oraliq qavat shtreklari va ortlari, 
kesik ko‘tarmalar, bloklarni ostdan ochish lahimlari, rudani chiqarish uchun 
duchkalar qirqma lahimlar hisoblanadi.
Tayyorgarlik turli darajalarining ruda zaxiralari bilan
ta’minlanganligi 
Tayyorgarlik darajasi bo‘yicha ruda zaxiralari ochish, tayyorlangan va 
qazib olishga tayyor zaxiralarga bo‘linadi. 
Ochish lahimlari bilan ularni ostdan ochish sathidan (darajasidan) yuqori 
ruda zaxiralari, ochish zaxiralari deyiladi. Barcha asosiy lahimlar 
o‘tkazilgandan so‘ng zaxiralar ochish turiga kiradi. 
Barcha tayyorlov lahimlari o‘tkazilgan bloklardagi ruda zaxiralari, 
tayyorlangan zaxiralar deyiladi.
Qazib olishga tayyor ruda zaxiralari qirqma lahimlar o‘tgan va qazish 
ishlarini boshlash imkoniyati mavjud bloklarda joylashgan bo‘ladi.
Korxonaning me’yoriy ishlashi uchun barcha toifadagi zaxiralarning 
belgilangan darajasini doimiy saqlab turish lozim. SHaxta stvollari, 
kvershlaglar va asosiy shtreklarning o‘z vaqtida kovlab borishini nazorat qilish 
yo‘li bilan ochilgan zaxiralar tiklanishi kuzatiladi. Bu qiyin emas, chunki 
banday lahimlar kam darajada. 
Bloklarning o‘z vaqtida tayyorlanishi va qirqish tayyorlanganlar bilan 
konning haqiqiy ta’minlanganligi va qazib olishga zaxiralar bilan konning 
me’yoriy ta’minlanganligini taqqoslash orqali nazorat qilinadi.  

---