4-mavzu: energiyani akkumulyatsiyalash va uning aҳamiyati reja

4.6b- rasm. Gidroakkumulyatsiyalovchi elektr stantsiyaning tuzilishi.

Butun dunyoda 300 dan ortiқ GAES lar mavjud.

AҚSHdagi Bath County gidroakkumulyatsion elektr stantsiyasining ‘arametrlari қuyida keltirilgan⁴:

1. 
   Қuvvati 2100 MVt
   
2. 
   Ishga tushirilgan yili 1985 yil, dekabr
   
3. 
   Қurishga sarflangan mablaғ 1,7 mlrd. $ (yoki 810 $/kVt)
   
4. 
   Қuyi tўғon balanligi 41 m; uzunligi 732 m.
   
5. 
   Қuyi suv ombori yuzasi 2,25 kv. km; ҳajmi 3,1 mln. kub. m;
   

suv satҳining tebranish dia’azoni 18 m.

6. 
   Yuқori tўғon balanligi 140 m; uzunligi 671 m.
   
7. 
   Yuқori suv ombori yuzasi 1,27 kv. km; ҳajmi 13,8 mln. kub. m;
   

suv satҳining tebranish dia’azoni 32 m.

GAESlarda suvni қuyi ombordan yuқori omborga ҳaydash va sўngra uni teskari yўnalishda oқizib, elektr energiyasi ishlab chiқarishda umumiy samaradorlik 100% bўlmaydi⁵. Suvni yuқoriga xaydashda sarflangan energiya, uni teskari tomonga oқizishda ishlab chiқarilgan elektr chiқarishda tўla қiytarib olinmaydi. CHunki, bu yerda қuvurlardagi turbulentlik, ularning қarshiligi, nasos va generatorda energiya isrofi yuz beradi. Ushbu isroflar ehtiborga olinganda GAESning umumiy samaradorligi uning konstruktiv xarakteristikalariga boғliқ ҳolda 70-80% oraliғida bўladi. Masalan, agar GAESning samaradorligi 80% bўlsa, bu saқlangan ҳar 10 birlik energiya talab etilganda 8 birlik energiyani қaytarib beradi deb tushunish mumkin. 5.1- jadvalda 70- yillarning oxiridan keyin қurilgan GAESlarning umumiy tsikl bўyicha samaradorligi keltirilgan.
5 .1- jadval. GAESning butun tsikl bўyicha samaradorligi




4.3 Issiқlikni akkumulyatsiyalash
Issiқliқni akkumulyatsiyalash nisbatan sodda. Bunda қattiқ yoki suyuқ jismlarni қizitish orқali erishiladi. Bunday akkumulyatorlarda issiқliқni yiғish tabiiy yoki majburiy, nurlantirishi yoki biror bir issiқlik tashuvchi orқali erishish mumkin. Sodda issiқlik akkumulyatorining tuzulishi 4.7- rasmda kўrsatilgan.