5-mavzu. Maqsad qoʻyish va qarorlar qabul qilish. Maqsad

Qaror qabul qilish - bu tashkilot rahbarining oldidagi maqsadga erishish uchun oʻz vakolati va omilkorligi doirasida qarorning mavjud variantlaridan eng maqbulini tanlash jarayonidir.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida rahbar qabul qiladigan qarorning ahamiyati ortib boradi. Iqtisodchilarning fikricha, sex (boʻlim)ning boshligʻi qabul qiladigan bitta qaror shu tsex (boʻlim)ning besh-olti oylik ishiga taʼsir qilar ekan. Qabul qilinadigan qarorning oqilligi bir necha omillarga bogʻliq. Ulardan asosiylari quyidagilardir:

• 
  qaror qabul qilish jarayonida axborotning toʻlaligi va sifati;
  
• 
  qaror qabul qiluvchi rahbarning shaxsiy sifati;
  

• 
  qaror qabul qilishda tashkiliy masalalarning oqilona echilish darajasi (masalan, qaror qabul qilishda mutaxassislarni jalb etish, qaror qabul qilish tizimining takomillik darajasi, qarorni ijrochilargi etkazish, nazorat qilish va bajarilish darajasi va hokazo).
  

Toʻgʻri qarorni tanlashda muayyan tamoyillarga tayanish va qarorga boʻlgan talablarni hisobga olish, qabul qilinadigan qaror maqsadini xoʻjalik maqsadiga muvofiqlashtirish, mehnat jamoasi manfaatlarining jamiyat manfaatlariga muvofiqligini aniqlash, mehnat va moddiy resurslardan tejamli foydalanish, texnikaviy, iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish tendentsiyalarini hisobga olish zarur.
Qayd qilinganlarni umumlashtirib aytganda, boshqaruv qarorlari quyidagi talablarga javob berishi kerak:
Boshqaruv qarorlariga qoʻyiladigan talablar

T/r	Talablar	Izoh
	Ilmiy asoslangan boʻlishi lozim	Boshqaruv qarorlari muayyan ishlab chiqarish holatini tahlil qilishdan kelib chiqishi, iqtisodiy, texnikaviy va boshqa ijtimoiy qonunlarning amal qilishini hisobga olishi, hozirgi zamon fan-texnika yutuqlari negizida qabul qilinishi loʻnda va aniq boʻlishi lozim.
	Bir-biri bilan aloqador va yakdil boʻlishi kerak	Muayyan vazifani hal etishda koʻpincha asosiy masalalardan kelib chiqadigan qoʻshimcha vazifalarni hal etishga toʻgʻri keladi. Bu vazifalar qaror qabul qilinayotgan bosh vazifaga boʻysundirilishi lozim. Barcha qaror, koʻrsatma, qoidalar bir-biri bilan bogʻlanadi. Shuningdek, ular oldindan qabul qilingan va amaldagi qarorlar bilan muvofiqlashtiriladi.
	Huquq va javobgarlik doirasida boʻlishi lozim	Rahbar qarorni oʻziga berilgan huquqlar doirasidagina qabul qilishi mumkin. Bu erda gap boshqarishning barcha boʻgʻinlarida huquq va javobgarlik koʻlami nisbati toʻgʻrisida boryapti. huquqlar katta, masʼuliyati esa kam boʻlsa, maʼmuriy oʻzboshimchalikka, oʻylamasdan qaror qabul qilishga yoʻl ochiladi. huquqlar ozu, masʼuliyat kata boʻlsa, bu ham hech qanday naf keltirmaydi.
	Aniq va toʻgʻri yoʻnalishga ega boʻlishi kerak	Har qanday qaror va aniq bajaruvchiga tushunarli boʻlishi lozim. qarordan bir necha maʼno kelib chiqishiga va uni turlicha talqin qilish yoki tushunishga yoʻl qoʻymaslik kerak.
	Vaqt boʻyicha qisqa boʻlishi kerak	Axborotlar bilan ishlash vaqtini tejash maqsadida qisqa muddatli qarorlar qabul qilinishi lozim.
	Vaqt boʻyicha aniq boʻlishi lozim	Har qanday qarorning bajarilish muddati aniq koʻrsatilishi kerak. Aks holda uning bajarilishini obʼektiv nazorat qilish imkoniyatiga ega boʻlinmaydi.
	Tezkor boʻlishi kerak	Har qanday qaror oʻz vaqtida, yaʼni ishlab chiqarishdagi vaziyat talab qilgan vaqtning oʻzida qabul qilinishi zarur. Kechiqib yoki shoshqaloqlik bilan qabul qilingan qarorning har ikkisi ham zararlidir.
	Samarali boʻlishi lozim	Qabul qilingan qarorning samaraliligi deganda qoʻyilgan maqsadga eng kam harajat bilan erishish tushuniladi.

Maʼlumki, qaror qabul qilish zaruriyati mavjud, amaldagi holatning muammoni hal etish uchun talab etiladigan holatga mos tushmasligi natijasida yuzaga keladi. Ana shu erning oʻzida muammo kelib chiqadi.

Boshqaruv qarorlari quyidagi unsurlardan tashkil topadi:
1. Vazifa. 2. Vosita. 3. Javobgarlik. 4. Muddat
Bu muammoning yechimi quyidagi savollarga javob berishni talab qiladi:

• 
  Nima qilish kerak (masalan, isteʼmolchilarning yana qanday yangi talablarini qondirish kerak yoki mahsulotning qanday sifat koʻrsatkichlarini yaxshilash lozim)?
  
• 
  Qaysi vositalarni (qanday texnologiyani) qoʻllash lozim?
  
• 
  Ishlab chiqarish xarajatlari qay darajada, qanday miqdorda boʻlishi kerak?
  
• 
  Kim javobgar boʻlishi kerak?
  
• 
  Kimga va qaysi baxoda sotish lozim?
  
• 
  Bu ishlab chiqarish yoki xizmat investorga va jamiyatga nima beradi?
  
• 
  Qaysi muddatlarda bajarilishi kerak?
  

· Qaror qabul qilishda rahbarning vakolati va javobgarligi ham muhim ahamiyatga egadir.