5-mavzu. Tabiy va sanoat chikindilari asosidagi govak toldiruvchilar. Reja

Yoqilg‘i Shlаklari. 
Toshko’miri, antratsit, kulrang ko’mir va yoqilgilarning boshqa turlarini yoqishda 
Shlаklar hosil bo’ladi.
Slaklar chaqmoqlangan yoqilg’i yoki maydalangan changsimon yoqilg’ini yonishida 
hosil bo’ladi.
Chaqmoqlangan yoqilg’i yonishida hosil bo’lgan slaklar. Kolosnikli panjarada 
chaqmoqlangan yoqilg’ini yonishi natijasida noto’g’ri shakldagi kesaklar ko’rinishda 
Shlаklar hosil bo’ladi. Tuzilishi g’alvirak, qora va kulrang, turli yiriklikda, asosan 50 mm 
ga cha. Shlаklar chiqishi yoqilayotgan yoqilg’ining massasiga nisbatan 10 % atrofida 
bo’ladi. Ba’zi joylarda, yoqilg’I Shlаklari ishlatish uchun yetarli hajmda yig’iladi. 
Tarkibi bo’icha yoqilg’i Shlаklari bir jinsli emas. Shlаkdan tashqari, uning tarkibida 
yonmagan yoki to’la yonmagan yoqilg’i qoldiqlari, gilli qo’shilmalar va shu kabilar 
mavjud.
Yoqilg’i Shlаklari uyilma zichligi 1000 kg/m
3
ga cha, zarralar zichligi 1,5…2 g/cm
3
.
Yoqilg’i Shlаklari beton to’ldiruvchi sifatida Shlаkobetonli devor bloklari, 
kamqavvatli binolar yaxlit devorlari, gipsobeton to’siq plitalarida qo’llaniladi. 
Changsimon yoqilg’ini yonishida hosil bo’lgan Shlаklar. Issiqlik elektro-
stantsiyalarda yoqiladigan ko’mir changsimon bo’ladi. Bunda kul bilan birgalikda 
kesakli Shlаk hosil bo’ladi (chiqindilarning umumiy massasiga nisbatan 5…20%).
Changsimon ko‘mirni yoqishda chiqadigan Shlаk chaqmoqlangan ko‘mirni 
yoqishda chiqadigan Shlаkdan keskin farq qiladi. Ular ko’ygan va erigan kulning o‘ta 
yengil eruvchan qismini tashkil etadi. 
Ko‘p holatlarda kichik g‘ovakli shishasimon strukturali, zichligi 1,6 g/sm
3
dan katta 
donalardan iborat bo‘ladi. Toshko‘mir va past navli ko‘mirni aralashtirib yoqganda 
yacheykali strukturaga ega, dona zichligi 0,5 -1,5 g/sm
3
bo‘lgan g‘ovak Shlаklar hosil 
bo‘ladi. Issiqlik elektrostansiyasi pechlaridan chiqadigan Shlаklardan mustahkamligi 
5-50 MPa bo‘lgan betonlar olish mumkin. 
O‘zRST 690-96 “Betonbop issiqlik elektrostansiya kul-toshqol aralashmasi” ga 
ko‘ra beton va yoqilg‘i turidan kelib chiqib Shlаklar tarkibida to‘la yonmagan 
qo‘shimchalar miqdori (qizdirishda massa yo‘qotilishi asosida aniqlanganda) 3% dan 
7% ga cha. Sovuqqa chidamliligi, silikat nurashga bardoshliligini tajribada aniqlash 
nazarda tutilgan. Shlаk tarkibida oltingugurt va oltinugurt bog‘lamalari, erkin kalsiy 
oksidi miqdori ham chegaralanadi.