5А 230401- маркетинг (товарлар ва хизматлар) магистратура мутахассислиги талабалари учун мўлжалланган

 
3.3. Таъминотчини стратегик танлаш 
 
Жаҳон бозорида рақобатга бардош бериш учун харажатларни 
қисқартириш 
ва 
сифатни 
ошириш 
мақсадлари 
билан 
ҳаракатлантириладиган харидорлар олди-сотди жараѐнига қарама-
қаршилик сифатида қарамай қўяди ва стратегик ҳамкорликнинг янги 
концепцияларини қабул қилади. 
Анъанавий харидлар амалиѐтида таъминотчилар ўртасидаги 
рақобат яхшилик сифатида кўриб чиқилган, чунки у берилган сифат 
даражасида нархларнинг пасайишига олиб келган. Арзон нархлардан 
ташқари таъминот узлуксизлигини ҳам кафолатлаш учун маълум бир 
товарнинг бир нечта малакали таъминотчиларига эга бўлиш ўринли 
эди. Асосий назорат воситаси маҳсулотни пухта спецификациялаш 
бўлиб, у таъминотчилар ўртасида рақобатнинг максимал даражада 
бўлишини таъминлаган. Шундай қилиб, максимал даражада арзон 
нарх олишни истаган харидор тўлалигича бозор кучлари 
ҳаракатларига боғлиқ бўлган. 
Йирик корпорациялар одатда харидларни кўплаб манбалардан 
амалга оширади ва кўплаб таъминотчилар билан ҳамкорлик қилади. 

---

51 
Айнан шундай ѐндашув сифат пасайишининг асосий сабабига 
айланди: турли таъминотчилардан олинган бутловчи қисмлар ва 
материаллар одатда бир-бирини алмаштира олмаган, ишлаб 
чиқаришни умумий бошқариш жараѐнида эса на харидорлар ва на 
сотувчилар сифат ҳақида ортиқча бош қотириб ўтирмаган. Кўп сонли 
таъминотчилар билан муносабатларни қўллаб-қувватлаш ва 
ривожлантириш зарурати маҳсулот харид қилиш харажатларининг 
юқори ва сифатнинг паст бўлишига олиб келди. 
1980-йилларнинг 
бошларига 
келиб, 
харидлар 
бўйича 
менежерларнинг эътибори мижозни қондириш ва сифатга қаратила 
бошлади. Сифат уни якуний истеъмолчи томонидан қабул қилиш 
нуқтаи-назаридан 
белгиланган 
ва 
компаниялар 
нафақат 
маҳсулотнинг, балки етказиб бериш шартлари, техник хизмат 
кўрсатиш, маркетинг борасида қўллаб-қувватлаш ва ҳ.к. бўйича 
комплексли спецификациялар ишлаб чиқа бошган. Шундай қилиб, 
таъминотчилар доираси кичрайган ва улар компания талабларига 
аниқроқ жавоб бериши лозим бўлган; ишда эса «керакли нарсани 
керакли тарзда ва бир мартада қилиш» асосий шиорга айланган. 
Бироқ энг муҳим жиҳатлар бўйича муносабатлар аввалгидек қарама-
қаршиликка 
асосланган. 
Харидор 
кўп 
сонли 
харидорлар 
мезонларидан ва тобора мураккаблашиб бораѐтган спецификация 
талабларидан фойдаланиб, таъминотчиларни бир-бирига қарши 
қайраган. 
Харидор ва сотувчи ўртасида ҳамкорлик концепциясига қизиқиш, 
баъзида «аниқ муддатида» етказиб бериш кўринишида, 1980-
йиллардан бошлаб тез ўсишга киришди. Бундай муносабатлар японча 
«канбан» тизими намунаси бўйича ташкил қилинган. Бир нечта 
таъминотчи харидор билан биргаликда бир нечта бизнес-
функцияларни, жумладан, ишлаб чиқариш, инжиниринг, ишлаб 
чиқиш, харид ва маркетингни бажарган. Таъминотчи деталли 
спецификациялар ва маҳсулотни ишлаб чиқишда фаол иштирок 
этган, харидор билан биргаликда инновацион маҳсулотлар ишлаб 
чиқиш ва модернизация қилиш билан шуғулланган. Қоидага кўра,